100 Yıllık Cumhuriyet’te Âşık Veysel’in Tarihe Düştüğü Notlar

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: Cumhuriyet'in 100. Yılı, 127 - 145, 28.10.2023

Sertan Alibekiroğlu

https://doi.org/10.21547/jss.1361321

Cited By: 1

Öz

Toplumların varlığını ortaya koyabilmesi, yaşaması ve sürdürebilmesi için köklere sahip olması gerekmektedir. Her toplum kendini bir tarihe, coğrafyaya, ataya bağlama ihtiyacı duyar. Bu bağlanma sonucunda başta dil olmak üzere toplumu bir arada tutan kabuller, inançlar, mitler ortaya çıkar. Toplumun bu temel taşları ozanlar tarafından işlenir ve yerine konur. Kullandıkları ana malzemeler toplumun dili, kabulleri, inanmaları ve mitolojileri olduğu için ozanlara toplum inşa ediciler olarak bakmak gerekir. Canlı birer organizma olan toplumlar zaman zaman ekonomik, siyasi, askerî, doğal afetler gibi olaylar sonucu coğrafya değiştirebilir, yeniden var olmaya çalışabilirler. Yeniden yazılan tarihte ve değişebilen coğrafyada toplumu ayakta tutmak ve varlığını devam ettirebilmek için yine ozanlar devrededirler. Türkler gibi tarihî ve coğrafi derinliği çok geniş zaman ve alana yayılan milletlerin sayısız savaş, doğal afetler vb. tahrip gücü yüksek olumsuzluklara rağmen hâlâ sağlam bir şekilde ayakta durmasında ozanların büyük payı vardır. Ozanlar, toplumların geçmişlerini geleceğe aktarmakla kalmaz, aynı zamanda bugünü de tarihe yerleştirerek toplumsal tarih ve millet hafızasını geliştirir. Son dönemde toplumun hafızasını geliştiren, tarihe not düşen ozanlardan biri de Âşık Veysel’dir. Veysel, genç Cumhuriyet’in kimi siyasi olaylarını, inkılâplar ve kurumları ile içinde yaşadığı toplumun karşılaştığı doğal afetleri, hastalıkları, salgınları, iyi ve güzel olan ile acı ve çirkin olanı da şiirlerinde işleyerek topluma karşı görevlerinden biri olan tarih haznesini geliştirme görevini yerine getirmiştir. Bu çalışmada Âşık Veysel’in şiirlerinde şahit olduğu olayların neler olduğu ve bu olaylara bakış açısı verilmek hedeflenmiştir. Tespit edilen metinlerin aynı zamanda birer sözlü tarih metni olduğu varsayımıyla Âşık Veysel’in penceresinden yakın tarihle ilgili bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözlü tarih, Ozanlar, Âşık Veysel, Cumhuriyet Dönemi

In 100 Years Of Republic Âşık Veysel's Notes To History

Öz

Societies need to have roots in order to reveal their existence, to live and to lead a life with their own way. In other saying, every society needs to attach itself to a history, geography and ancestor. As a result of this attachment beliefs, myths and especially language that hold society together emerge. Bards are one of the culture keepers who process and put in the place these cornerstones. Since the main materials they use are the language, beliefs and mythologies of the society, bards should be accepted as community builders. Societies, which are living organisms, can change geography from time to time as a result of economic, political, military, natural disasters and try to survive again. In the rewritten history and in the changing geography, the bards are again in action in order to keep the society alive and to continue its existence. Bards have a great share in the fact that nations like Turks, whose historical and geographical depths span a very large time and area, still stand firm despite many wars and natural disasters with high destructive power. Bards not only transfer the past of societies to the future, but also develop the memory of social history and nation by placing the present in history. Âşık Veysel is one of the bards who have recently improved the memory of the society and made a mark on history. Veysel fulfilled his duty to develop the historical repository, which is one of his duties towards the society, by dealing with some of the political events, revolutions, institutions and the natural disasters, diseases, epidemics in his poems. In this study, it is aimed to examine the events that Âşık Veysel witnessed and his point of view towards these events in his poems. Assuming that his poems are also oral history texts, it is aimed to make an evaluation about recent history from the perspective of Âşık Veysel.

Anahtar Kelimeler

Oral History, Bards, Âşık Veysel, Republican Period.

Kaynakça

• Alibekiroğlu, S. (2023). Âşık Veysel’de Türkçe, Âşık Veysel. İstanbul: Ihlamur Kitap, s. 300-311.
• Alptekin, A. B. (2004). Âşık Veysel. Ankara: Akçağ.
• Assman, J. (2001). Kültürel bellek, eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Avcı. C. (2021). Kent ve medya ortamlarında âşıklık geleneği Ozan Ali Dağcı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Bayat, F. (2009). Sözlü tarih kavramı: Geçmişin anlamlandırılması geleceğin kurulması. Folklor/Edebiyat, 57/1, s. 85-93.
• Bekki, S. (2021). Halk müziğinin seyyar radyosu Âşık Veysel. İstanbul: Muhitkitap.
• Bloch M. (2005). Feodal toplum. (çev. M. Ali Kılıçbay). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Binyazar, A. (2015). Uzun ince yolda Âşık Veysel. İstanbul: Doğan Egmont.
• Carr, E. H. (1993). Tarih nedir? (çev. Miskez Gizem Göktürk). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (çev. Şenel Alâeddin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (1998). Sözlü kompozisyon teorisi ve günümüz halkbilimi çalışmalarındaki yeri. Folkloristik, Dursun Yıldırım Armağanı. Ankara: TDV.
• Çobanoğlu, Ö. (2002). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Doğaner, A. (2019). Ozan Duranoğlu (Hayatı, Sanatı, Şiirleri). Adana: Karahan Kitabevi.
• Dorson, R. M. (2006). Günümüz folklor kuramları. (çev. Selcan Gürçayır ve Yeliz Özay). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Dundes, A. (1998). Halk kimdir? (çev. Metin Ekici). Millî Folklor, S. 37, s. 139-153.
• Ergin, M. (2008). Dede Korkut Kitabı-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ersoy, R. (2009). Sözlü tarih folklor ilişkisi. Ankara: Akçağ.
• Gür, M. (2022). Edebî bir tür olarak Ükronya ve alternatif bir tarihin anlatısı: İzmihlâl, Söylem Filoloji Dergisi, 7(3), s. 711-725
• Işık, C. (2019). “Gerçek” Âşık Veysel. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kaya, D. (2011). Âşık Veysel. Ankara: Akçağ.
• Kaya, D. (2022). Âşık Veysel ile Veyseli tanımak. (haz. Süleyman Şenel). İstanbul: İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.
• Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür / sözün teknolojileşmesi. (çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2000). Osmanlı toplumunda yönetici sınıf hakkında kamuoyunun oluşumuna bir örnek: Menakıp-ı Mahmud Paşa-i Veli. Osmanlı İmparatorluğunda İktisadi ve Sosyal Değişim Makaleleri I. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Öz, G. (1994). Bütün yönleriyle Âşık Veysel-yaşamı sanatı şiirleri. Ankara: Ayyıldız.
• Özen, K. (1998). Âşık Veysel-Selâm olsun kucak kucak. Sivas: Dilek Ofset Matbaacılık.
• Özlem, D. (2001). Tarih felsefesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Sözen, E. (1999). Söylem, belirsizlik, mübadele, güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Tezcan, M. (1997). Kültürel antropoloji. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi, sözlü tarih. (çev. Şehnaz Layıkel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Thomson, D. (1983). Tarihin amacı. (çev. Özbaran Salih). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yalçın, Ö. (2000). Âşık Veysel. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yıldırım, D. (1998). Tarih yazımı ve sözlü ortam kaynakları. Türk bitiği. araştırma/inceleme yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• e-kaynaklar URL1: Güncel Türkçe Sözlük https://sozluk.gov.tr/ (E.T. 07.10.2023)
• URL2: https://tr.wikipedia.org/wiki/Alternatif_tarih (E.T. 07.10.2023)
• URL3: https://kentvedemiryolu.com/25-mayis-1931-sivas-samsun-demiryolunda-sel-felaketi/ (E.T. 07.10.2023)
• URL4: https://www.evrensel.net/haber/39761/kapi-kitli-cuzdan-cepte-para-yok (E. T. 31.05.2023)