Yerel Yönetimlerin Afet ve Acil Durum Yönetimindeki Yeri: Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 3, 1187 - 1213, 30.07.2024

Cafer Yılmaz

https://doi.org/10.21547/jss.1418595

Öz

Afetler olağan yaşamı etkileyen, sürekli hazırlıklı olmayı gerektiren olaylardır. Sonuçları tam olarak öngörülemediğinden özel yönetim anlayışını gerektiren bir alandır. Afet acil durum yönetimi afetin öncesini sırasını ve sonrasını kapsayan ve bütünleşik afet yönetimi olarak da ele alınan kendine has özellikleri olan bir yönetim alanıdır. Afet öncesi dönemde asıl olan bilinçlendirme ve önleme çalışmalarına ağırlık verilmesidir. Afet sonrasındaki çalışmalar ise iyileştirme, onarım, zarar tazmini, psikolojik destek gibi faaliyetlere yoğunlaşmaktadır. Sürecin bu iki dönemi daha çok merkezî idarenin uhdesinde olan ve onun yapabileceği görevlere denk düşmektedir. Afet sırası süreci ise olayın yaşandığı yerdeki yani yereldeki yönetim yapılanması ile çok yakından ilgilidir. Dolayısıyla afet sırası yönetim yapılanması müdahale çalışmalarının başarısında önemli bir konudur. Bu açıdan yereldeki yapılanmanın afete müdahale çalışmalarında etkisi de oldukça hayatidir. Bu çalışmanın amacı bütünleşik afet yönetimi sürecinin sadece müdahale aşaması kısmına odaklanılarak yerel yönetimlerin afet müdahale kapasitesi ile merkezî idarenin yereldeki afet müdahale kapasitesini örnek belediye üzerinden karşılaştırmaktır. Buradan hareketle bu çalışmada alana ait kavramlar verildikten sonra Türkiye’deki yapılanma hakkında bilgi verilmiş, yasal metinler incelenerek bu yapı içerisinde yerel yönetimlerin rolü ve görevleri ortaya konmuştur. İncelenen kurumların kanunlarında yer alan yapıları incelenmiş ve yine bu kurumların faaliyetlerine yönelik olarak hazırlanan belgeleri ve raporları incelenerek Gaziantep ilindeki afet acil durum müdahale verileri değerlendirilmiştir. Yerel idare birimi ile merkezî idarenin yerel biriminin müdahale personel sayıları, müdahale ekipmanları, makine parkları ve diğer lojistik imkânları birlikte incelendiğinde yerel idare biriminin afet müdahale çalışmalarında çok daha hızlı ve etkin olduğu değerlendirilmiştir. Afet müdahale çalışmalarında yerel yönetimlere daha çok yetki tanıyan bir yapılanma önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

afet, afet acil durum yönetimi, yerel yönetimler

The Place of Local Governments in Disaster and Emergency Managment: Case of Gaziantep Metropolitan Municipality

Öz

Disasters are events that affect normal life and require constant preparedness. It is an area that requires a special management approach as the results cannot be fully predicted. Disaster emergency management is a management field with its own characteristics that covers before, during and after the disaster and is also considered as integrated disaster management. The main thing in the pre-disaster period is to focus on awareness-raising and prevention activities. Post-disaster studies focus on activities such as recovery, repair, damage compensation and psychological support. These two periods of the process correspond mostly to the tasks that are under the responsibility of the central administration and that it can perform. The disaster sequence process is very closely related to the local government structure where the incident occurs. Therefore, disaster sequence management structure is an important issue in the success of intervention efforts. In this respect, the impact of local structure on disaster response efforts is also very vital. The aim of this study is to compare the disaster response capacity of local governments and the local disaster response capacity of the central administration through a sample municipality, focusing only on the intervention phase of the integrated disaster management process. Based on this, in this study, after the concepts of the field are given, information is given about the structure in Türkiye, the role and duties of local governments within this structure are revealed by examining legal texts. The structures of the examined institutions in their laws were examined, and the disaster emergency response data in the province of Gaziantep were evaluated by examining the documents and reports prepared for the activities of these institutions. When the number of response personnel, response equipment, machinery parks and other logistics facilities of the local administration unit and the local unit of the central administration are examined together, it is evaluated that the local administration unit is much faster and more effective in disaster response efforts. A structure that gives more authority to local governments in disaster response efforts has been proposed.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster Managment, Local Governments

Kaynakça

• AFAD. (2022). Türkiye Afet Müdahale Planı, Erişim tarihi: 28 Ekim 2022, https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/TAMP.pdf
• AFAD. (2014). Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü, Erişim tarihi: 16 Ekim 2022, https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Afet Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. (2009, 17 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 27261) Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/06/20090617-1.htm
• Afyon Özel İdare. (2022). 2022 Yılı performans planı. Erişim tarihi: 03 Kasım 2022). http://www.afyonozelidare.gov.tr/kurumlar/afyonozelidare.gov.tr/D%C3%B6k%C3%BCmanlar/Performans%20Plan%C4%B1/2022-Yili-Performans-Plani-Meclisce-kabul-edilen.pdf
• Al-Dahash, H., Thayaparan, M. and Kulatunga, U. (2016). Understanding the terminologies: Disaster, crisis and emergency. Erişim tarihi: 08 Mart 2024, openresearch.lsbu.ac.uk
• Alexander, D. (2003). Towards the development of standards in emergency management training and education. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 12(2), 113-123.
• Alexander, D.E. (2019). L’Aquila, central Italy, and the “disaster cycle”, 2009-2017. Disaster Prevention and Management, 28(4). 419-433.
• Başbakanlık Doğal Afetler Koordinasyon Başmüşavirliği. (1997). Doğal afetler genel raporu.
• Belediye Kanunu (2005, 13 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25874). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu (5216, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25531). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf
• Cigler, B. A. (1988). Emergency management and public administration, Charles C. Thomas Publishing.
• Cutter, S. L. (2003). GI science, disasters, and emergency management. Transactions in GIS, 7(4), 439-446.
• Çakır, B. (2007). Afet acil durum yönetimi: Bolu belediyesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Demirci, A., Karakuyu, M. (2004). Afet yönetiminde coğrafi bilgi teknolojilerinin rolü. Doğu Coğrafya Dergisi, 9, 67-101.
• DPT. (2004). Türkiye’de Afetlere İlişkin Politikalar ve İktisadi Etkenler, DPT IV. İzmir İktisat Kongresi Afet Yönetimi Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
• Dursun, D. (1998). Türkiye’de yerel yönetimlerin doğuşu ve siyasi/idari gelişme, (Dursun, D. Al, H. Ed.). Türkiye’de yönetim geleneği-kurumlar, sorunlar ve yeniden yapılanma arayışları. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Erkal, T., Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(14), 147-164.
• Ertan, B. (2002). Yerel yönetim kavramı. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 11(1), 22-30.
• Ertaş, H. (2016). Türkiye’de yerel yönetim birimlerinin görev ve sorumlulukları ile ilgili mevzuat ve karşılaştırmalı analiz. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 11, 83-113.
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi. (2019). 2019 Mali yılı faaliyet raporu. Gaziantep: Apak Matbaa Ltd Şti.
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi. (2022). İtfaiye personel listesi. Erişim Tarihi: 03 Kasım 2022. https://cbs.gaziantep.bel.tr/modul/personel/Personel_Listesi.aspx
• Gaziantep Valiliği. (2022). İlçelerimiz. Erişim Tarihi: 03 Kasım 2022. http://www.gaziantep.gov.tr/ilcelerimiz
• Gümüşhane İl Özel İdaresi. (2022). Performans planları. Erişim Tarihi: 01.Kasım 2022). http://www.gumushaneozelidare.gov.tr/kurumlar/gumushaneozelidare.gov.tr/Raporlar%20ve%20Planlar/Performans%20Planlar%C4%B1/2022_PERFORMANS_PROGRAMI.pdf
• Herman, R. E. (1982). Disaster planning for local government. Newyork: Universe Books.
• İl Özel İdaresi Kanunu (2009, 22 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 25745). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5302.pdf
• İnci, H. (2007). Yerel yönetimler yasasındaki değişikliklerin belediyelerin yönetim ve organizasyon yapısı üzerindeki etkileri: Edirne belediyesi örnek olayı. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı, (2004). Türkiye’de Doğal Afetler Konulu Ülke Strateji Raporu. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Türkiye Bürosu Yayını, Ankara.
• Johnson, R. (2000). GIS Technology for Disasters and Emergency Management, An ESRI White Paper.
• Kadıoğlu, M. (2008). Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri. Erişim Tarihi: 04 Kasım 2022. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/43455826/AFET_ZARARLARINI_AZALTMANIN_TEMEL_LKELER
• Kadıoğlu, M. (2020). Afet yönetimi. İstanbul: Yalın Yayıncılık
• Keleş, R. (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kemaloğlu, M. (2015). Türkiye’de afet yönetiminin tarihi ve yasal gelişimi. Akademik Bakış Dergisi, 52, 126-147.
• Kutluk, E. (2011). Afetlere müdahale için model önerisi: Muhtemel İstanbul depremi uygulaması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kusumasari,B., Alam,Q., Siddiqui, K. (2010). Resource capability for local government in managing disaster. Disaster Prevention and Management 19(4). 438-451
• Kütahya İl Özel İdaresi. (2021). Yatırım programları. Erişim Tarihi: 01 Kasım 2022). http://www.kutahyaozid.gov.tr/yatirim-programlari
• Nerry, R. W., Mushkatel, A. H. (1984). Disaster management: Warning response and community relocation. In Disaster management: Warning response and community relocation (Syf. 280).
• Nojavan, M., Salehi, E., Omidvar, B. (2018). Conceptual change of disaster management models: A thematic analysis. Jàmbá: Journal of Disaster Risk Studies, 10(1). 1-11.
• Okay, N. (2018). Dirençli kentler için afet risk azaltma. Şehir ve Toplum Dergisi, 10, 117-127.
• Ökmen, M. (2015). Yerel yönetimlerde güncel gelişmeler. Bursa: Ekin Yayınları.
• Özdemir, A. (2023). Afet yönetiminde belediyelerin rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 828-839.
• Özmen, B., Özden, T. (2013). Türkiye’nin afet yönetim sistemine ilişkin eleştirel bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28.
• Öztürk, A. (1996). Türkiye’de halkın yönetime katılması, mevcut yerel yönetim anlayışı ve çözüm bekleyen temel sorunlar. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 105-116.
• Rubin, C. B., Jones, A., Kovacich, A. (2012). Emergency management: The American experience, 1900-2010. Boca Raton, FL: CRC Press.
• Şener, S. M., Kadıoğlu M., İskender H., Tezer A., Helvacıoğlu İ. (2003). Ulusal acil durum yönetimi modeli. İstanbul: ITÜ Yayınları.
• Öztürk, N. (2003). Türkiye’de afet yönetimi: karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12(4), 42-65.
• Sabırsız., E., Şöhret, M. (2024). 6 Şubat depremlerinin Türkiye ekonomisi üzerindeki makroekonomik, sosyal ve çevresel etkileri. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1)- Deprem Özel Sayısı, 571-597.
• Şahin, C., Sipahioğlu, Ş. (2002). Doğal afetler ve Türkiye, Ankara: Gündüz Eğ. ve Yayınları.
• Şahin, G. (2016). Yerel yönetimlerde afetlere hazırlık ve zarar azaltma sorumlulukları: İzmir büyükşehir belediyesi örneği, Erişim Tarihi: 01 Kasım 2022, https://www.researchgate.net/profile/Yakup-Bulut/publication/321361862_ETKIN_BIR_AFET_YONETIMINDE_MERKEZ- YEREL_ILISKILERININ_ONEMI_HATAY%27DA_BIR_UYGULAMA/links/5a1eb6b1458515a4c3d20fe2/ETKIN-BIR-AFET-YOeNETIMINDE-MERKEZ-YEREL-ILISKILERININ-OeNEMI-HATAYDA-BIR-UYGULAMA.pdf
• Tezer, A. (2005). Acil durum yönetimi ilkeleri, İstanbul: İTÜ Afet Yönetim Merkezi Yayın No: 1.
• TÜİK. (2021). Bülten. Erişim Tarihi: 02 Kasım 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=45500
• Türk Dil Kurumu, Acil. Güncel Türkçe Sözcük içinde. Erişim tarihi: 01 Kasım 2022, https://sozluk.gov.tr/
• Ulutürk, G. (2006). Türkiye’de afet risk yönetimi ve yerel yönetimler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yaman, F., Ayrancı, E., Helvacıoğlu İ.H. (2020). Türkiye’nin ulusal afet ve acil durum yönetim sisteminin mevcut hali ve yeni bir yönetim modeli önerisi. Dirençlilik Dergisi, 4(2), 205-220.
• Yetkin, O. (2020). Türkiye’de büyükşehir belediyelerinin yapısı ve geleceği. Akademik Düşünce Dergisi, 1, 4-16.
• Yıldırım, S. (1990). Yerel yönetim ve demokrasi: Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl Uluslararası Sempozyumu. Ankara B. Ş. B. - İULA-EMME, Ankara.
• Yılmaz, A. (2003). Türk kamu yönetimin sorun alanlarından biri olarak afet yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Yılmaz, S., Yoluk, M.E. (2011). Merkezi yönetim ve yerel yönetim ilişkileri, Erişim Tarihi: 01 Kasım 2022, http://todaie2011.blogspot.com.tr/2011/12/kamu-yonetimi-merkezi-yonetim-ve-yerel.html.