Eski Mezopotamya’da Susam ve Susam Yağının Kullanımı

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 4, 1477 - 1489, 24.10.2024

Suzan Akkuş Mutlu , Reyhan Naimioğlu

https://doi.org/10.21547/jss.1512782

Öz

İnsanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için en temel ihtiyaçlarından biri de beslenmedir. Protein, lif, mineral ve vitaminler açısından zengin olan susamın besleyici değeri oldukça yüksektir. Susamdan elde edilen yağ Eski Mezopotamya’da yemeklerin pişirilmesini kolaylaştırmak ve lezzetini artırmak amacıyla kullanılan yağlar arasında yerini almıştır. Günlük enerji gereksinimlerinin sağlanması ve sağlıklı bir yaşam tarzının sürdürülmesi açısından hayati öneme sahip olan susam Antik Mezopotamya toplumlarında kutsal bir bitki olarak kabul edilmiş ve dinî ritüellerde yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Bu durum susamın sadece bir besin kaynağı olarak değil, aynı zamanda dinî bir sembol olarak da kabul edildiğini göstermektedir. Tıbbi açıdan, susamın sağlık yararları da göz ardı edilemez. Antik dönemlerden beri, susamın çeşitli tıbbi amaçlar için kullanıldığı bilinmektedir. Susam yağı, geleneksel tıp uygulamalarında cilt bakımı, masaj ve bazı hastalıkların tedavisi için kullanılmıştır. Ayrıca, susamın antioksidan özellikleri ve içerdiği bazı bileşenlerin sağlık üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla, tarih boyunca susamın hem insanların fiziksel sağlığına katkıda bulunduğu hem de kültürel açıdan çok önemli bir konuma sahip olduğu söylenebilir. Makalede çivi yazılı kaynaklar ışığında Mezopotamya toplumlarının temel besin kaynaklarından olan susamın beslenme, din, yemek kültürü ve tıp gibi çeşitli alanlarda kullanımına yer verilmiştir. Bu çalışmanın amacı dünya kültür mirasının oluşmasında önemli katkılar sağlayan Eski Mezopotamya’da susamın kullanım alanlarını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Susam, Çivi Yazılı Belge, Kültür.

The Use of Sesame and Sesame Oil in Ancient Mesopotamia

Öz

One of the most basic needs of human beings in order to survive is nutrition. sesame, which is rich in protein, fiber, minerals, and vitamins, has a very high nutritional value. The oil obtained from sesame took its place among the oils used in ancient Mesopotamia to facilitate the cooking of meals and to increase their flavor. Sesame, which is of vital importance for ensuring daily energy requirements and maintaining a healthy lifestyle, was considered a sacred plant in Ancient Mesopotamian societies and was widely used in religious rituals. This situation shows that sesame was considered not only as a food source but also as a religious symbol. From a medical point of view, the health benefits of sesame cannot be ignored either. It is known that sesame has been used for various medicinal purposes since ancient times. In traditional medicine practices, sesame oil has been used for skin care, massage, and the treatment of certain diseases. In addition, it is known that sesame has antioxidant properties and some components it contains have positive effects on health. Therefore, it can be said that throughout history, sesame has both contributed to people's physical health and had a very important position from a cultural point of view. In the article, based on cuneiform sources, the use of sesame, one of the main food sources of Mesopotamian societies, in various fields such as nutrition, religion, food culture, and medicine is discussed. The purpose of this study is to examine the usage areas of sesame in Ancient Mesopotamia, which have made important contributions to the formation of the world’s cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Sesame, Cuneiform Document, Culture

Kaynakça

• Abusch, T. (2015). The Witchcraft Series Maqlu. Atlanta: SBL Press.
• Alegbejo, M. D., Iwo, G. A., Abo, E. M., Idowu, A. A. (2003). Sesame: A potential industrial and export oilseed crop in Nigeria. J. Sus. Agri. 23, 59–76.
• Bedigian, D., Harlan, J. R. (1986). Evidence for cultivation of sesame in the ancient world. Economic Botany, 40 (2), 137- 154.
• Bedigian, D. (2004). History and lore of sesame in Southwest Asia. Economic Botany, 58 (3), 329-35.
• Bedigian, D. (2010). Sesame the genus sesamum. CRC Press Taylor & Francis Group.
• Bertman, S. (2005). Handbook to life in ancient Mesopotamia. New York: Oxford University Press.
• Brun, J. P. (2000). The production of perfumes in antiquity: The cases of delos and paestum. American Journal of Archaeology, 104 (2), 277-308.
• Breckwoldt, T. (1996). Management of grain storage in old babylonian larsa. Archiv für Orientforschung, 42 (43), 64-68.
• Brunke, H. (2011). Feasts for the living, the dead, and the gods, Radner, K ve Rabson, E. (Ed.). The Oxford hanbook of cuneiform culture (s.167-183). New York: Oxford University Press.
• CAD: Brinkman, J.; Cıvıl, M.; Ignace, G.; Oppenheim, A. L.; Reiner, E. (Edt.). (1989). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago, 17/Š (I). Chicago: The Oriental Insttitute.
• Crane, E. (1999). The world history of beekeeping and honey hunting. New York: Routledge.
• Crawford, H. (2015). Sümer ve Sümerler. (Uzan, N. Çev.). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Cripps, E. L. (2019). The structure of prices ın the Ur III economy. Journal of Cuneiform Studies, (71), 53-76.
• Dercksen, J. G. (1999). Trade and Finance in Ancient Mesopotamia. Proceedings of the 1st MOS Symposium, Leiden, December 19-20, 1997.
• Donbaz, V. (1993). Mezopotamya ve Anadolu’da eski tıp. III. Türk tıp tarihi kongresi (s. 319-336). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Harris, R. (1975). Ancient Sippar a demographic study of an Old-Babylonian City (1894-1595 B.C.). İstanbul: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut (NIT).
• Herodotos (2012). Tarih. (Ökmen, M. Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karagöz, K. (2022). Eski Mezopotamya ve Anadolu ritüellerinde psikoaktif bitkiler. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (KOUSBAD), (15), 1-68.
• Jursa, M. (2014). The Neo-Babylonian empire. Gehler, M. und Rollinger, R. (Ed.). Imperien und Reiche in der Weltgeschichte Epochenübergreifende und globalhistorische Vergleiche (s. 121-148), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Kaçar, A. (2020). Eski Mezopotamya’da büyü ve büyücülük. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Köcher, F. (1963). Die babylonisch-assyrische medizin in texten und untersuchungen (BAM). Heeßel, N. ve Stol, M. (Ed.). Berlin: De Gruyter.
• Ksenophon (2019). Anabasis- on binlerin dönüşü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Levin, J. (2008). Ancient world leader-Hammurabi. New York: Chelsea House Publisher.
• McCorriston, J. (1997). Textile extensification, alienation, and social stratification in ancient Mesopotamia. Current Anthropology, 38 (4), 517-535.
• Nemet -Nejat, K. R. (1998). Daily life in Ancient Mesopotamia, Londra: The Greenwood Press.
• Öz, E. (2016). Çivi yazılı kaynaklar ve arkeolojik buluntular ışığında Mezopotamya’da kral sofraları ve şölenler. Turkish Studies, 11 (1),109-130.
• Postgate, N. (2015). The bread of Aššur. Iraq, (77), 159-172.
• Powell, M. A. (1991). Epistemology and Sumerian agriculture: the strange case of sesame and linseed. AuOr (9), 155-164.
• Reade, J. E. (2005). Religious ritual in Assyrian sculpture. rituel and politics in ancient Mesopotamia (American Oriental Series 88). Porter, B. N. (Ed.). New Haven, Connecticut.
• Roger, D. (2000). The history and culture of food and drink in Asia. Kiple, K. (Ed.). The Cambridge World History Of Food (s. 1140-1151). Cambridge: Cambridge University Press.
• SAAo: https://oracc.museum.upenn.edu/saao Erişim Tarihi: 07.06.2024
• Sallaberger, W., Westenholz, A. (1999). Mesopotamien: Akkade-Zeit und Ur III-Zeit, Freiburg Schweiz, Unversitätsverlag; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Scott, A., Power, R. C. vd. (2021). Exotic foods reveal contact between south Asia and the near east during the second millennium BCE. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 118 (2), 1-10.
• Spar, I., Jursa, M. (2014). The Ebabbar Temple archive and other texts from the fourth to the first millennium B.C. Cuneiform Texts in the Metropolitan Museum of Art Part: IV
• Steinkeller, P. (2005a). Labor in the Early States: An Early Mesopotamian Perspective. Steinkeller, P. ve Hudson, M. (Ed.). Labor in the ancient world (Vol. V, s. 1-35). Dresden: SE.
• Steinkeller, P. (2005b). The Employment of Labor on National Building Projects in the Ur III Period. Steinkeller, P., Hudson, M. (Ed.). Labor in the ancient world (Vol. V, s. 137-236). Dresden: SE.
• Tosun, M. ve Yalvaç, K. (2002). Sumer, Babil, Assur kanunları ve Ammi Saduqa fermanı. Ankara: TTK Yayınları.
• Tenney, J. (2016). The elevation of Marduk revisited: Festivals and sacrifices at Nippur during the high Kassite period. Journal of Cuneiform Studies, (68),153-180.
• Uhri, A. (2011). Boğaz derdi tarım ve beslenmenin kültür tarihi. İstanbul: Ege Yayınları.
• Villiers, J. (2001). Great plenty of almug trees: The trade in southeast Asian: aromatic woods in the Indian ocean and China, 500 Bc -Ad 1500. The Great Circle, 23 (2), 24-43.
• Waetzoldt, H. (1985). Ölpflanzen und pflanzenöl im 3. Jahrtausend. Bulletin on Sumerian Agriculture 2, 77-96.
• Weisberg, D. B. (2003). Neo-Babylonian texts in the oriental institute Collection. Chicago, Illinois: Oriental Institute Publications.
• Yakar, J. (2007). Anadolu’nun etnoarkeolojisi. (Riegel, S. Çev.) İstanbul: Homer Kitabevi.
• Zettler, R. L., Sallaberger, W. (2011). Inana’s festival at Nippur under the third dynasty of Ur. Zeitschr. f. Assyriologie Bd. 101, 1– 71.