Deprem Sonrası Psikososyal Destek Uygulamalarında Merhamet Yorgunluğunun Psikolojik Sağlamlığa Etkisi: Sosyal Hizmet Uzmanları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 81 - 91, 30.07.2023

Ahmet Türk , Sena Kaya

https://doi.org/10.57114/jswrpub.1312507

Cited By: 5

Öz

Bu araştırma 2023 yılının Şubat ayında meydana gelen Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremler sonrasında psikososyal destek profesyoneli olarak afet bölgesinde uygulama yapan sosyal hizmet uzmanlarının merhamet yorgunluğunun psikolojik sağlamlıklarına etkisini incelenmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Yaş ortalaması x̄=31,88±8,29 olan sosyal hizmet uzmanlarının 141’i (%56,6) kadın 108’i (%43,4) erkektir. Araştırmada veriler Merhamet Yorgunluğu Kısa Ölçeği ile Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği kullanılarak çevrimiçi anket tekniğiyle toplanmıştır. Verilerin analizinde Pearson korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizleri kullanılmıştır. Bulgular, sosyal hizmet uzmanlarının düşük düzeyde ikincil travma, orta düzeyde merhamet yorgunluğu, mesleki tükenmişlik ve psikolojik sağlamlık yaşadığını göstermektedir. Sonuçta sosyal hizmet uzmanlarının psikolojik sağlamlıkları ile merhamet yorgunluğu, mesleki tükenmişlik ve ikincil travma düzeyleri arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu, mesleki tükenmişlik ve ikincil travmanın psikolojik sağlamlığın anlamlı bir yordayıcısı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

deprem, psikososyal destek, ikincil travma, mesleki tükenmişlik, psikolojik sağlamlık, sosyal hizmet uzmanı

The Effect of Compassion Fatigue on Psychological Resilience in Post-earthquake Psychosocial Support Practices: A Study on Social Workers

Öz

This study aims to examine the impact of compassion fatigue on the psychological resilience of social workers who provided psychosocial support in the disaster area following earthquakes centered in Kahramanmaraş and Hatay in February 2023. A survey model was used in the study. The average age of the participants was x̄=31.88±8.29. Of the social workers, 141 (56.6%) were female and 108 (43.4%) were male. An online survey technique was used in the research. Data was collected using the Compassion Fatigue Short Scale and the Brief Resilience Scale. Pearson correlation analysis and multiple linear regression analysis were used for data analysis. The findings indicate that social workers experienced low levels of secondary trauma, medium levels of compassion fatigue, job burnout, and psychological resilience. As a result, a negative relationship was found between the psychological resilience of social workers and their levels of compassion fatigue, job burnout and secondary trauma. It was also found that job burnout and secondary trauma are significant predictors of psychological resilience.

Anahtar Kelimeler

earthquake, psychosocial support, secondary trauma, job burnout, resilience, social worker

Kaynakça

• Adams, R. E., Boscarino, J. A. ve Figley, C. R. (2006). Compassion fatigue and psychological distress among social workers: A validation study. American Journal of Orthopsychiatry, 76 (1), 103-108. https://doi.org/10.1037/0002-9432.76.1.103
• AFAD-Afet ve Acil Durum Başkanlığı (2023). Psychosocial support guide for disasters. Mayıs 24, 2023 tarihinde https://www.ipkb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/02/DISASTER-PSYCHOSOCIAL-SUPPORT-GUIDE.pdf adresinden alındı.
• Aksakoğlu, G. (2001). Sağlıkta araştırma teknikleri ve analiz yöntemleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 69-96.
• Bilgin, R., Emhan, A. ve Bez, Y. (2011). Sosyal hizmet kurumu çalışanlarında iş memnuniyeti, tükenmişlik ve depresyon: Diyarbakır ili alan araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (38), 210-228.
• Brewer, E.W. ve Shapard, L. (2004). Employee burnout: A metaanalysis of the relationship between age or years of experience. Human Resource Development Review, 3 (2), 102-123.
• Bride, B.E., Radey, M. ve Figley, C.R. (2007). Measuring compassion fatigue. Clinical Social Work Journal, 35, 155–163. https://doi.org/10.1007/s10615-007-0091-7
• Buz, S. ve Genç, B. (2019). Sosyal hizmet uzmanları için psikolojik dayanıklılığın önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 623-642.
• Cebbar, E. (2021). Psikologlarda psikolojik dayanıklılığın; ikincil travmatik stres, somatizasyon ve tükenmişlik ile ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Collins, S. (2007). Social workers, resilience, positive emotions and optimism. Practice: Social Work in Action, 19 (4), 255–269.
• Çolak, B., Şişmanlar, Ş.G., Karakaya, İ., Etiler, N. ve Biçer, Ü. (2012). Çocuk istismarı olgularını değerlendiren meslek gruplarında dolaylı travmatizasyon. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13 (1), 51-58.
• Demir, A., Ulusoy, M. ve Ulusoy, M.F. (2003). Investigation of factors influencing burnout levels in the professional and private lives of nurses. International Journal of Nursing Studies, 40, 807-827.
• Demiröz, F. (2022). Psikososyal destek. F. Demiröz ve G. Polat (Ed.), Pandemide sosyal hizmet (ss. 21-28) içinde. Ankara: Nobel Akademik.
• Devilly, G. J., Wright, R. ve Varker, T. (2009). Vicarious trauma, secondary traumatic stress or simply burnout? Effect of trauma therapy on mental health professionals. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 43, 373-385.
• Dima, G., Meseșan-Schmitz, L. ve Șimon, M.C. (2021). Job stress and burnout among social workers in the VUCA world of COVID-19 Pandemic. Sustainability, 13, 7109. https://doi.org/10.3390/su13137109
• Dinç, S. ve Ekinci, M. (2019). Merhamet Yorgunluğu Kısa Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması, geçerlilik ve güvenirliği. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 11(1), 192-202. https://doi.org/10.18863/pgy.590616
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Erdener, M. (2019). Afet alanında çalışan profesyonellerin psikolojik dayanıklılık ve ikincil travmatik stres düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erkoç, B. ve Danış, M. Z. (2020). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin tespit edilmesine yönelik bir araştırma. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), 34-42.
• Figley, C. R. (1995). Compassion fatigue as secondary traumatic stress disorder: An overview. C.R. Figley (Ed.), Compassion fatigue: coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat the traumatized (ss. 1–20) içinde. Brunner/Mazel.
• Galiana, L., Arena, F., Oliver, A., Sansó, N. ve Benito, E. (2017). Compassion satisfaction, compassion fatigue, and burnout in Spain and Brazil: ProQOL validation and cross-cultural diagnosis. Journal of pain and symptom management, 53(3), 598-604.
• Genç, B. (2019). Çocuk refahı alanında çalışan meslek elemanlarının psikolojik dayanıklılıkları ve baş etme tarzları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Grant, K. ve Kinman, G. (2020). Developing emotional resilience and wellbeing: A practical guide for social workers. The Community Care Inform Team
• Güler-Aksu, G. ve İmrek, Y. (2023). The earthquake disaster in Türkiye: A review from child and adolescent psychiatry perspective. Düzce Medical Journal, 25 (1), 6-14. https://doi.org/10.18678/dtfd.1271852
• Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E. ve Tatham, R.L. (2013). Multivariate data analysis, Pearson Hasta, D. ve Güler, M.E. (2013). Saldırganlık: kişilerarası ilişki tarzları ve empati açısından bir inceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 64-104.
• Hegney, D.G., Rees, C.S., Eley, R., Osseiran-Moisson, R. ve Francis, K. (2015). The contribution of individual psychological resilience in determining the professional quality of life of Australian nurses. Frontiers in Psychology, 6, 1613. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01613
• Işıkhan, V. (2011). Sosyal hizmet ve tükenmişlikle başa çıkma. Vizyon Ofset ve Matbaa.
• İçağasıoğlu-Çoban, M.A. ve Özbesler, C. (2016). Hastanelerde çalışan sosyal hizmet uzmanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 90-109.
• Jung, Y. E., Song, J. M., Chong, J., Seo, H. J. ve Chae, J. H. (2008). Symptoms of posttraumatic stress disorder and mental health in women who escaped prostitution and helping activists in shelters. Yonsei Medical Journal, 49(3), 372-382
• Kadushin, A. ve Harkness, D. (2014). Supervision in social work. Columbia University Press.
• Karabenk, D. (2018). Sosyal çalışma görevlilerinin tükenmişlik düzeyleri ve süpervizyonun önemi: İstanbul ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi (12.Baskı). Nobel Yayın.
• Kaya, S. ve Türk, A. (2023). Afetlerde psikososyal destek profesyonellerinin travmaya müdahale becerilerinin incelenmesi. A. Bilgili ve B. Hanedan (Ed.), Sağlık Bilimlerinde Güncel Tartışmalar 7 (ss. 646-655) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Kaya, S., Öztürk, M. ve Türk, A. (2023, Mayıs 21-22). Yükseköğrenim düzeyine sahip bireylerde depreme hazırbulunuşluğu etkileyen sosyodemografik faktörler. 5th International Congress on Multidisciplinary Social Sciences (ss. 197-204) içinde. Ankara: Bidge Yayınları.
• Khaksar, S.M.S., Maghsoudi, T. ve Young, S. (2019). Social capital, psychological resilience and job burnout in hazardous work environments. A journal of the social and economic relations of work, 29 (2), 155-180. https://doi.org/10.1080/10301763.2019.1588196
• Kılınç, G., Yıldız, E. ve Harmancı, P. (2017). Toplumsal travmatik olaylar ve aile ruh sağlığı. Türkiye Klinikleri, 3(2), 182–188.
• Maslach, C. (1982). Understanding burnout: Definitional issues in analyzing a complex phenomenon. W.S. Paine (Ed.), Job stress and burnout: Research, theory and intervention perspectives (ss. 29–40) içinde. Beverly Hills: Sage.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
• Mavili-Aktaş, A. (2003). Kriz durumlarında sosyal hizmet müdahalesi. Kriz Dergisi, 11 (3), 37-44. McKenzie-Mohr, S. (2004). Creating space for radical trauma theory in generalist social work education. Journal of Progressive Human Services, 15(2), 45–55.
• Metin, A., Kişi, M. ve Kalender, S. (2023). Deprem bölgelerinde deprem sonrası oluşabilecek halk sağlığı riskleri ve çözüm önerileri. M. Öztürk ve M. Kırca (Ed.), Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler (ss. 565-575) içinde. Özgür Yayınları.
• Naturale, A. (2007). Secondary traumatic stress in social workers responding to disasters: Reports from the field. Clinical Social Work Journal, 35, 173–181. https://doi.org/10.1007/s10615-007-0089-1
• Özdemir, N. ve Adıgüzel, V. (2021). Sağlık çalışanlarında sosyal zekâ, benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 12(1), 18-28.
• Pak, M.D., Özcan, E. ve İçağasıoğlu-Çoban, A. (2017). Acil servis çalışanlarının ikincil travmatik stres düzeyi ve psikolojik dayanıklılığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 628-644.
• Pines, A. ve Maslach, C. (1978). Characteristics of staff burnout in mental health settings. Hospital & Community Psychiatry, 29(4), 233–237.
• Ratzon, A., Farhi, M., Ratzon, N. ve Adini, B. (2022). Resilience at work, burnout, secondary trauma, and compassion satisfaction of social workers amidst the Covid-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 5500. https://doi.org/10.3390/ijerph19095500
• Rutter, M. (2007). Resilience, competence and coping. Child Abuse & Neglect 31(3), 205–209.
• Saakvitne, K.W. ve Pearlman, L.A. (1996). Transforming the pain: A workbook on vicarious traumatization. W. W. Norton & Company.
• Smith, B.W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. ve Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194-200.
• Süerdem, T. B. ve Ateş, G. Ö. (2023). Deprem ve potansiyel salgın hastalık ilişkisi. M. Öztürk ve M. Kırca (Ed.), Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler (ss. 577-586) içinde. Özgür Yayınları. Tuncay, T. (2004). Afetlerde sosyal hizmet. Özbay Ofset Matbaacılık.
• Türk, A. (2022a). Deprem özelinde engelli bireylere duyarlı afet yönetimi modeli. Afet ve Risk Dergisi, 5 (1), 61-77. https://doi.org/10.35341/afet.1078869
• Türk, A. (2022b). Sosyal hizmet çalışanlarının iş-aile yaşam çatışmalarının mesleki tükenmişlik üzerine etkisi: Sivas örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 159-169.
• Wynn, G.P. ve Mindel, C. (1999). A proposed model for predicting job satisfaction among nursing home social workers. Journal of Gerontological Social Work, 32, 1007-1018.
• Yang, G., Liu, J., Liu, L., Wu, X., Ding, S. ve Xie, J. (2018). Burnout and resilience among transplant nurses in 21 hospitals in. Transplantation Proceedings, 50(10), 2905-2910.
• Yıldız, M.İ., Başterzi, A.D., Yıldırım, E.A., Yüksel, Ş., Aker, A.T., Semerci, B., … Hacıoğlu-Yıldırım, M. (2023). Preventive and therapeutic mental health care after the earthquakeexpert opinion from the psychiatric association of Turkey. Turkish Journal of Psychiatry, 34(1), 39−49. https://doi.org/10.5080/u27305
• Yılmaz, A., Kokmaz, S. Z. ve Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında karşılaşılan çevre sorunları. Engineering Sciences, 6(4), 1212-1223.
• Zara, A. ve İçöz, F. J. (2015). Türkiye’de ruh sağlığı alanında travma mağdurlarıyla çalışanlarda ikincil travmatik stres. The Journal of Clinical Psychiatry, 18(1), 15–23.
• Zastrow, C. (2013). Sosyal hizmete giriş. Nika Yayınları.