The Population of Kayseri According to Arshag Alboyadjian’s the Book of History of Kayseri Armenians

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 181 - 202, 23.12.2022

Batuhan Yüksel , Haşim Erdoğan

https://doi.org/10.38000/juhis.1158590

Öz

Arshag Alboyadjian presented both the general population of Kayseri and data on the Armenian population under the heading “People and the Armenian Population”, which is located between 692 and 700 pages in the third part of the first volume of his book “History of the Armenians of Kayseri”, published in two volumes in Cairo in 1937. He mostly based the statistical data on Armenian authors and publications, patriarchate records and travelogues belonging to foreigners.It has been acted with the data of the population statistics kept since the beginning of the 19th century. With the statistical data prepared by Kinneir, which was first revealed in 1813, it was tried to explain the ratio of the Armenian population in Kayseri to the general population. The information given by Ainsworth in 1839, H. Barth, who travelled around Anatolia between 1850 and 1859, and Mordtmann, who was in his team, were compared with the data of Kinneir, who had previously presented statistics.Alboyadjian based most of the data in his study on the data of Armenian researchers, foreign sources and patriarchate records. A photograph of Kayseri of the period was taken by compiling the notes taken by foreign travellers who travelled to Anatolia since the 1800s and kept reports about these places, and also carried out missionary activities, as well as the population information in the encyclopaedic works.The data formed together with the population censuses after the establishment of the Republic of Turkey are also included in the work.

Anahtar Kelimeler

Arşhag Alboyadjian, Kayseri, Armenian, City, Population

Arşag Alboyacıyan’ın Kayseri Ermenileri Tarihi Kitabına Göre Kayseri Nüfusu

Öz

Arşag Alboyacıyan, 1937 yılında Kahire’de iki cilt olarak yayınlanmış olan “Kayseri Ermenileri Tarihi” adlı kitabının ilk cildinin üçüncü bölümü içerisinde 692-700 sayfaları arasında yer alan “Ahali ve Ermeni Nüfusu” başlığı altında Kayseri’nin hem genel nüfusunu hem de Ermeni nüfusuna ait verileri sunmuştur. İstatistiksel verileri çoğunlukla Ermeni yazar ve yayınlarına, patrikhane kayıtlarına ve yabancılara ait olan seyahatnamelere dayandırmıştır. Genel olarak bu çalışmada XIX. yüzyılın başlarından itibaren tutulan nüfus istatistiklerinin verileriyle hareket edilmiştir. İlk olarak 1813’te ortaya konulan Kinneir’in hazırladığı istatistikî verilerle Kayseri’deki Ermeni nüfusunun genel nüfusa oranı açıklanmaya çalışılmıştır. 1839’da Ainsworth, 1850-1859 arasında Anadolu’yu dolaşan H. Barth ve ekibinde bulunan Mordtmann’ın vermiş olduğu bilgiler daha önce istatistik sunan Kinneir’in verileriyle karşılaştırılmıştır.Alboyacıyan, çalışmasındaki verilerin büyük kısmını Ermeni araştırmacıların verilerine, yabancı kaynaklara ve patriklik kayıtlarına dayandırmıştır. 1800’lü yıllardan itibaren Anadolu’yu gezen ve buralarla ilgili raporlar tutan beraberinde misyonerlik faaliyetleri de yürüten yabancı seyyahların tuttuğu notlar, ayrıca ansiklopedik mahiyetteki eserlerdeki nüfus bilgileri derlenerek dönemin Kayseri’sinin adeta bir fotoğrafı çekilmiştir.Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonraki nüfus sayımlarıyla birlikte oluşan veriler de eserde konu edilmiştir. 1924 yılı, 1925-1927 arası nüfus istatistikleri, 1928, son olarak da 1932 yılına ait Kayseri ili ve ilçelerinin nüfus yapısı ve burada yaşayan gayrimüslimlerin sayısı tablolar halinde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arşag Alboyacıyan, Kayseri, Ermeni, şehir, Nüfus

Kaynakça

• Alboyacıyan, Arşag (1937), Badmutyun Hay Gesarioy (Kayseri Ermenileri Tarihi), Hagop Papazian Matbaası, Kahire.
• Aktan, Ali ve Tok, Özen (2009), Kayseri’nin 1910’lu Yıllarda Yayınlanan İlk Gazetesi Erciyes (Metin ve Değerlendirme), Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
• Alan, Gülbadi (2015), “Ermeniler”, Kayseri Ansiklopedisi, Cilt 2, Kayseri.
• Altuncuoğlu, Neslihan (2020), “Türkiye Cumhuriyeti’nin 28 Ekim 1927 Tarihli İlk Genel Nüfus Sayımına Göre Kayseri’nin Demografik Yapısı”, İnternational Social Sciences Studies, sayı 69, Eylül. (3836-3849)
• Bardakçı, Murat (2022), Talât Paşa’nın Evrak-ı Metrûkesi, Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık, İstanbul.
• Bozis, Sula (2020), İstanbul’dan Anadolu’ya Rumların Yemek Kültürü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Büyükmıhçı, Gonca (2005), Kayseri’de Yaşam ve Konut Kültürü, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Cömert, Hüseyin (2018), 19. Yüzyılda Kayseri, Kendi Yayını, Kayseri.
• Cömert, Hüseyin (2010), 19. Yüzyılda Talas, Mazaka Yayıncılık, Kayseri.
• Çayırdağ, Mehmet 2022), Kayseri Tarihi Araştırmaları, Cilt 2, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
• Demir, Kemal ve Çabuk, Suat (2013), Türk Dönemi Kayseri Kenti ve Mahalleleri, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Demirci, Hatice (2014), Ermeni Asıllı Bir Osmanlı Aydını: Arşag Alboyacıya’nın Hayatı ve Eserleri, Ankara Üniversitesi, Ankara. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Deveci, Sefure (2015), “Kayseri Yerleşim Adları”, Kayseri Ansiklopedisi, Cilt 4, Kayseri.
• Eravşar, Osman (2000), Seyahatnamelerde Kayseri, Kayseri Ticaret Odası Yayınları, Kayseri.
• Erkiletlioğlu, Halit (2016), Geniş Kayseri Tarihi, Cilt 2, Bel-Sin Eğitim, Hizmet, Güzelleştirme ve Yardım Vakfı Kültür Yayınları, Kayseri.
• Güngör Açıkgöz, Şeyda (2007), Kayseri ve Çevresindeki 19. Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları İçin Öneriler, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. (Yayınlanmamış Doktora Tezi)
• Gözel Durmaz, Oya (2015), “Yeni Bir Demografik Hareketlilik Dönemi Olarak Birinci Dünya Savaşı’nın Sonu: Kayseri 1918-1920”, Mülkiye Dergisi, Cilt 39, Sayı 1, 2015. (9-36)
• Halaçoğlu, Yusuf (2013), Ermeni Tehciri, Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (2010), “Tanin”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 39, İstanbul.
• Karal, Enver Ziya (1995), Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• Karpat, Kemal (2018), Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kaya, Aysel (2020), “Almanca Seyahatnameler Temelinde Türkiye’ye dair Bir Kültür Rotası Önerisi”, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Kekeçoğlu Sonay (2007), “Şer’iyye Sicillerine Göre Kayseri’de Gayrimüslimler (1800-1850)”, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Keskin, Mustafa ve Hülagü, Mehmet Metin (2007), Geçmişteki İzleriyle Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Korhan, Tuğba (2020), İlk Nüfus Sayımına Göre Kayseri’deki Gayrimüslimler, Gece Kitaplığı Yayınları
• Köse, Muhammed (2018), Kayseri Şehri (1830-1860), Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
• Kurtuluş, Rıza (2007), TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 34, İstanbul.
• McCarthy, Justin (1998), Müslümanlar ve Azınlıklar, İnkılâp Yayınları, İstanbul.
• Özdem, Filiz; Cömert, Hüseyin vd. (2013), Erciyes’in Rüyası Kayseri, 19. Yüzyılda Kayseri’de Ortak Yaşama Kültürü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Pamukciyan, Kevork (2003), Biyografileriyle Ermeniler, Cilt IV, Aras Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• Parmaksız, Esma İgüs (2007), “Ermeni Tarihçi Arşag Alboyacıyan’ın Kayseri Ermenileri Tarihine Adlı Eserine Göre Kayseri’de IX. Yüzyılda Ve XX. Yüzyıl Başında Faaliyet Gösteren Ermeni Okulları”, Erciyes Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu, Kayseri.
• Satoğlu, Abdullah (2002), “Eldem, Halil Ethem”, Kayseri Ansiklopedisi, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yinanç, Refet ve Elibüyük, Mesut (2009), Kayseri İli Tahrir Defterleri, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.