Franz Joseph’in Bosna-Hersek Seyahati ve Bu Seyahatin Siyasi Mahiyeti (30 Mayıs-3 Haziran 1910)

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 47 - 84, 30.06.2025

Senem Gönenç

https://doi.org/10.38000/juhis.1536630

Öz

Bu çalışmada, İmparator-Kral Franz Joseph’in 1910 yılında Bosna ve Hersek’e gerçekleştirdiği seyahat, tarihsel ve siyasi bağlamda ele alınmaktadır. 30 Mayıs’ta Bosanski Brod’dan başlayan ve 3 Haziran’da Mostar’da sona eren bu seyahat hem dönemin siyasi dinamikleri hem de imparatorluğun iç ve dış politikaları açısından oldukça dikkat çekici bir olaydır. Seyahat, Bosna ve Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na ilhakından iki yıl sonra gerçekleşmiş olmasıyla bölgedeki hâkimiyetin pekiştirilmesi ve yerel halk üzerinde imparatorluk otoritesinin güçlendirilmesi amacı taşıdığı izlenimini vermektedir. Franz Joseph’in ilerlemiş yaşı ve seyahatin dönemin şartlarına göre oldukça zorlu olması, bu seyahatin sembolik önemini artırmaktadır. Seyahatin güzergâhı ve detayları incelendiğinde, imparatorun Bosna ve Hersek’in farklı bölgelerinde halkla temas kurmaya özen gösterdiği, bu temasların ise hem yerel hem de uluslararası kamuoyunda geniş yankı uyandırdığı görülmektedir. Osmanlı arşiv belgeleri ile dönemin Osmanlı, Avusturya-Macaristan ve İngiliz basınında yer alan haberler üzerinden yapılan değerlendirmeler, bu seyahatin yalnızca bir diplomatik ziyaret olmadığını, aynı zamanda bölgedeki siyasi dengeleri etkileme ve imparatorluk prestijini artırma çabası olarak da yorumlanabileceğini göstermektedir. Franz Joseph’in bu seyahati, dört yıl sonra Arşidük Franz Ferdinand’ın yine bir Saraybosna ziyareti sırasında suikasta uğraması ve I. Dünya Savaşı’nın başlaması bağlamında ele alındığında ise seyahatin önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bosna-Hersek , Franz Joseph , Avusturya-Macaristan , Saraybosna , Mostar

Franz Joseph’s Trip to Bosnia-Herzegovina and the Political Nature of this Trip (30 May-3 June 1910)

Öz

This study provides a detailed analysis of Emperor-King Franz Joseph’s Bosnian trip in 1910 within the broader historical and political context of the era. The trip, which commenced on 30 May in Bosanski Brod and concluded in Mostar on 3 June, was a significant event that underscores the political dynamics of the period and the domestic and foreign policies of the empire. The timing of this trip, which took place two years after the annexation of Bosnia-Herzegovina to the Austro-Hungarian Empire, suggests the possibility of its purpose being to consolidate the region’s dominance and strengthen the imperial authority over the local population. The symbolic importance of this trip is further increased by the advanced age of Franz Joseph and the challenging conditions of the trip in the context of the period. An analysis of the itinerary and details of the trip reveals that the emperor was meticulous in his efforts to engage with the populace in various regions of Bosnia-Herzegovina. These interactions had far-reaching consequences for both domestic and international public opinion. Evaluations based on the Ottoman archive and the news in the Ottoman, Austro-Hungarian and British press of the period show that this trip was not only a diplomatic trip, but could also be interpreted as an effort to influence the political balances in the region and increase imperial prestige. When Franz Joseph’s trip is considered in the context of the assassination of Archduke Franz Ferdinand four years later, also during a trip to Sarajevo, and the outbreak of World War I, the importance of the trip once again becomes evident.

Anahtar Kelimeler

Bosnia and Herzegovina , Franz Joseph , Austria-Hungary , Sarajevo , Mostar

Kaynakça

• [1] Agramer Zeitung Gazetesi, 31 Mayıs 1910; 2 Haziran 1910; 3 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [2] Arbeiter Zeitung (Morgenblatt) Gazetesi, 1 Haziran 1910.
• [3] Aruçi, Muhammed (2020), “Mostar Köprüsü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 30, Ankara.
• [4] Belfast News-Letter Gazetesi, 20 Haziran 1910.
• [5] Berlin Kongresi Protokolleri Tercümesi (H. 1298), Matbaa-i Amire.
• [6] Bilder Vom Tage Gazetesi, 1910.
• [7] BOA, HR. SYS.: 274/21; 274/22; 274/23; 274/24; 274/25; 274/26.
• [8] Bosna-Hersek İle İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919) (1992), Ankara.
• [9] Bradford Observer Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [10] Czernowitzer Tagblatt Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [11] Das Interessante Blatt Gazetesi, 9 Haziran 1910.
• [12] Das Vaterland (Morgenblatt) Gazetesi, 31 Mayıs 1910; 4 Haziran 1910.
• [13] Dautović, Dženan ve Dedić, Enes (2016), Povelja kralja Tvrtka I Kotromanića Dubrovniku, (Žrnovnice, 10. april 1378-Trstivnica, 17. juni 1378), B. Govedarica (Ed.), Godišnjak, Sarajevo içinde (C. 45, 225-246), Akademija Nauka i Umjetnosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo.
• [14] Die Neue Zeitung Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [15] Die Zeit (Morgenblatt) Gazetesi, 31 Mayıs 1910; 1 Haziran 1910; 4 Haziran 1910; 9 Haziran 1910.
• [16] Emecen, Feridun (1992), “Bosna Eyaleti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul.
• [17] Erdem, T. ve Shilmambetov, S. (2021), ““Alaş” Partisi ve Kazak Milli Aydınlanma Süreci: Kimlik ve Din”, SDE Akademi Dergisi, C. 1, S. 3, Aralık, (12-35).
• [18] Evening Mail Gazetesi, 10 Mart 1909; 30 Mayıs 1910; 3 Haziran 1910.
• [19] Gönenç, Senem (2021), “Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna ve Hersek’i İlhakı (5 Ekim 1908) ve Müteakip Gelişmeler”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 2, Aralık, (509-556).
• [20] Grbić, Meho (2007), Bosnia and Hercegovina 1878-1945 Islam, War and Politics, Lund University, Lund. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• [21] Horel, Catherine (2023), Multicultural Cities of the Habsburg Empire 1880-1914 Imagined Communities and Conflictual Encounters, Budapest-Vienna-New York.
• [22] https://www.kakanien-revisited.at/beitr/fallstudie/RDonia1.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2024)
• [23] https://www.parlament.ba/Content/Read/179?title=Periodaustrougarskevladavine&lang=en (Erişim Tarihi: 10.10.2024)
• [24] Illustrierte Kronen Zeitung Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [25] Illustrirtes Wiener Extrablatt Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [26] Karal, Enver Ziya (2007), Osmanlı Tarihi, C. 8, Ankara.
• [27] Lancashire Evening Post Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [28] London Evening Standard Gazetesi, 30 Mayıs 1910; 31 Mayıs 1910; 6 Haziran 1910.
• [29] Mährisch-Schlesische Presse Gazetesi, 4 Haziran 1910.
• [30] Neue Freie Presse Gazetesi, 28 Temmuz 1878.
• [31] Neues Wiener Tagblatt Gazetesi, 31 Mayıs 1910; 1 Haziran 1910; 3 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [32] Novaković, Filip (2021), “The Medieval Bosnian State as an Elective Monarchy”, Journal of Universal History Studies, C. 4, S. 1, Haziran, (67-78).
• [33] Österreichische Volkszeitung Gazetesi, 17 Haziran 1910.
• [34] Prager Abendblatt Gazetesi, 30 Mayıs 1910.
• [35] Sabah Gazetesi, 30 Mayıs 1910; 31 Mayıs 1910; 2 Haziran 1910; 3 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [36] Sadâ-yı Millet Gazetesi, 28 Mayıs 1910; 29 Mayıs 1910; 31 Mayıs 1910; 1 Haziran 1910; 2 Haziran 1910; 4 Haziran 1910; 5 Haziran 1910.
• [37] Scheer, Tamara (2023), “One Empire or Two States? Dualism and States of Emergency in Austria-Hungary Before and During the First World War”, First World War Studies, C. 14, S. 1, (115-135).
• [38] Sheffield Daily Telegraph Gazetesi, 31 Mayıs 1910.
• [39] Sport und Salon Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [40] Tanin Gazetesi, 29 Mayıs 1910; 30 Mayıs 1910; 31 Mayıs 1910; 4 Haziran 1910; 5 Haziran 1910; 6 Haziran 1910; 7 Haziran 1910; 8 Haziran 1910.
• [41] Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, 1 Haziran 1910; 2 Haziran 1910; 3 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [42] Tüzün, Nevin (2020), “Avusturya-Macaristan İmparatoru Fransuva Jozef'in (Franz Joseph) Ölümünün Türk Basınına Yansımaları”, Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, C. 6, S. 30, (473-491).
• [43] Unterkärntnerische Nachrichten Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [44] Westminster Gazette Gazetesi, 15 Haziran 1910.
• [45] Wiener Montags-Post Gazetesi, 23 Mayıs 1910.
• [46] Wiener Salonblatt Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [47] Wiener Zeitung Gazetesi, 31 Mayıs 1910; 1 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [48] Wienerwald-Bote Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [49] Yeni İkdam Gazetesi, 1 Haziran 1910; 2 Haziran 1910; 4 Haziran 1910.
• [50] Yılmazata, Mehmet (2013), Savaşa Giden Yol: 1908 Bosna-Hersek’in İlhakı, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
• [51] Znaimer Wochenblatt Gazetesi, 11 Haziran 1910.
• [52] Zovko, Ljubomir (2007), Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878-1941, Mostar Üniversitesi.