UZAKTAN EĞİTİMDE ÖĞRETMEN ADAYLARININ SİBER AYLAKLIK DAVRANIŞLARI VE SEBEPLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: KİLİS 7 ARALIK ÜNİVERSİTESİ İSLAMİ İLİMLER FAKÜLTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 517 - 548, 30.12.2021

Ali Güngör

https://doi.org/10.46353/k7auifd.995427

Cited By: 2

Öz

2019 yılında ortaya çıkan Covid-19 pandemisi ile birlikte hem dünyada hem de ülkemizde bütün kademelerde eğitimler online yapılmaya başlamıştır. Online eğitim, eğitimin sürdürülebilmesi ve öğrenme kayıplarının engellenmesi yönüyle iyi bir imkân olmakla beraber bazı sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu yeni eğitim durumları, öğrencilerin arkadaş ortamlarından uzak ve uzun süre ekran başında kalmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda internet bağımlılığı ve derslerde internetin ders dışı amaçlarla kullanılması (siber aylaklık) eğitim ortamlarında internet kullanımının olumsuz etkileri arasında gösterilmektedir. Siber aylaklık, ders saatleri içerisinde, öğrencilerin interneti ders ile ilgisi olmayan işler için kullanma eğilimi veya davranışı olarak tanımlanmaktadır. Akıllı telefon olarak tanımlanan cihazların yaygınlaşmasıyla birlikte, yüz yüze eğitimdeki dersler esnasında telefonların amaç dışı kullanıldığı ile ilgili çok sayıda araştırma yapılmıştır. Pandemi sürecinde derslerin çoğunluğunun online yapılması, bu tür öğrenme ortamlarında siber aylaklık davranışlarının bilinmesini de gerektirmiştir. Pandemi döneminde diğer eğitimler gibi öğretmenlerin adaylık eğitimleri de uzaktan olmuştur. Bu araştırmada öğretmen adaylarının uzaktan eğitim dersleri sırasındaki siber aylaklık davranışlarının ve sebeplerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Akbulut, Dursun, Dönmez ve Şahin (2016) tarafından geliştirilen Siber Aylaklık Davranışları Ölçeği ve araştırmacı tarafından hazırlanan siber aylaklık sebeplerini belirlemeye yönelik açık uçlu sorulardan oluşan bilgi formu kullanılmıştır. Araştırma, tarama modelinde yapılmıştır. Katılımcılar, derslerin uzaktan eğitimle yapıldığı 2020-2021 öğretim yılında, bir devlet üniversitesinin Din eğitimi öğretmeni yetiştiren İslami İlimler Fakültesininde öğrenim görmekte olan, farklı cinsiyet, başarı durumu ve sınıf düzeyindeki 187 öğrenciden oluşmaktadır. Anket uygulaması yapılmadan önce Siber Aylaklık Ölçeğini geliştiren akademisyenlerden ve anket uygulamasının yapılacağı üniversitenin etik kurulundan gerekli izinler alınmıştır. 10 öğrenci ile anketin ön uygulaması yapılmış ve alınan dönütlere göre açık uçlu sorularda gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Pandemi şartlarından dolayı öğrencilere anket uygulaması elektronik ortamda yapılmıştır. 200 öğrenciden veri alınmış ancak yapılan elemeler sonunda, bazı sorulara cevap vermeyen 13 öğrenci değerlendirme dışı bırakılmış ve değerlendirmeye alınan katılımcı öğrenci sayısı 187 olarak belirlenmiştir. Verilerin analizi SPSS 25. programıyla yapılmıştır. Ayrıca siber aylaklık sebeplerini belirlemeye yönelik sorulan, açık uçlu soruların cevaplarından elde edilen verilerin analizinde, içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analizi sonucunda oluşturulan kod ve kategoriler, bir alan uzmanı araştırmacı ile karşılaştırmalı olarak belirlenmiştir. Araştırmanın geçerliğini sağlamak için, toplanan veriler ayrıntılı olarak raporlanmış ve sonuçlara nasıl ulaşıldığı bütün aşamaları ile açıklanmıştır. Ayrıca sonuçlar bu konuda daha önce yapılan benzer araştırma sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, öğretmen adaylarının Siber Aylaklık Ölçeğinden aldıkları toplam puan ortalamalarının çok düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. Siber Aylaklık Ölçeği alt boyutlarındaki puan ortalamalarına bakıldığında ise Paylaşım alt boyutunun düşük ve sırasıyla Durum güncelleme, İçerik erişimi, Alışveriş ve Oyun/Bahis alt boyutlarının çok düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarının siber aylaklık toplam puanlarında cinsiyet, not ortalaması, mezun olunan okul türü ve sınıf düzeyi değişkenleri açısından anlamlı bir fark olmadığı sonucuna varılmıştır. Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri cevaplar içerik analizi yoluyla değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonunda siber aylaklık sebeplerinin; öğrenciden, öğreticiden, uzaktan eğitim uygulamasından ve dış faktörlerden kaynaklanan sebepler olarak dört kategori altında toplandığı tespit edilmiştir. Öğrenciden kaynaklanan siber aylaklık davranışlarının, can sıkıntısı, merak, dersi sevmeme, motivasyon eksikliği, eğlenme isteği, internet bağımlılığı ve iki işi birden yapacağına inanma gibi sebeplerle yapıldığı belirlenmiştir. Öğrencilerin dersten verim alamaması, öğretmenin öğretim yöntemi ve öğrencileri aktif olarak derse katamaması gibi sebeplerin öğrencilerin dersten sıkılmasına ve ders dışı internet ortamlarına yönelmelerine sebep olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğrencilerin uzaktan eğitime girdikleri internet sitesinde yaşanan bazı teknik sorunlar, ders esnasında internete bağlı oldukları için arkadaşlarından gelen bildirimler ve öğretmenin kendilerini yüz yüze eğitimde olduğu gibi görmemesinin siber aylaklık davranışı yapmalarında etkili olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Uzaktan Eğitim, Öğretmen Adayı, Siber Aylaklık, İslami İlimler Fakültesi Öğrencileri

AN INVESTIGATION ON PROSPECTIVE TEACHERS’ CYBERLOAFING BEHAVIOURS DURING DISTANCE EDUCATION, AND THEIR REASONS (THE CASE OF KILIS 7 ARALIK UNİVERSITY, FACULTY OF ISLAMIC SCIENCES)

Öz

With the COVID-19 pandemic that emerged in 2019, educational activities started to be conducted online at all education levels all around the world as well as in our country. Although distance education has offered the chance to prevent learning losses and to continue education, the fact that students of all ages are away from their friends and stay in front of a screen for a long time has resulted in some problems. Moreover, internet addiction and the use of the internet for other purposes outside the classroom, that is cyberloafing, are among the negative effects of the internet use in educational settings. Cyberloafing is defined as students’ tendency or behaviour to use the internet for purposes that are not related to the course during class hours. Stemming from the widespread use of the internet especially in mobile phones, cyberloafing behaviours have often been encountered during the lessons held in face-to-face education, and many studies have been conducted on this issue in recent years. The reason for the need to know how the cyberloafing behaviours develop is the fact that the majority of the courses have been taught via distance education since the beginning of the pandemic. This study, therefore, aimed to determine the prospective teachers’ cyberloafing behaviours during online lessons and their reasons. For this purpose, the “Cyberloafing Behaviour Scale” developed by Akbulut, Dursun, Dönmez, and Şahin (2016) in addition to an information form prepared by the researcher and consisting of open-ended questions to explore the causes of cyberloafing. The research was conducted as a survey, involving 187 students of different genders, achievement statuses and grade levels, studying at the Faculty of Islamic Sciences, which trains Religious Culture and Ethics teachers in a state university in the 2020/21 academic year, when the courses were taught via distance education. Prior to the survey, necessary permissions were obtained from the academics who developed the “Cyberloafing Scale” and the ethics committee of the university where the survey would be conducted. The preliminary study of the survey was carried out with 10 students and necessary corrections were made in the open-ended questions according to the feedback received. Due to the pandemic conditions, the questionnaires were administered to the students electronically. Data were obtained from 200 students, but at the end of the eliminations, 13 students who did not answer some questions were excluded, and 187 students were involved as participants. The data collected were uploaded to the SPSS Statistics 25 in order to perform statistical analyses. The content analysis method was used for analysing the data obtained from the responses to the open-ended questions asked to identify the causes of cyberloafing. The codes and categories were created comparatively with a field expert researcher as a result of the content analysis. In order to ensure the validity of the research, the collected data were reported in detail and the way the results were reached was explained in all stages. In addition, the results were compared with the results of previous similar studies on this subject. The results of this study showed that the total mean scores of the prospective teachers from the “Cyberloafing Scale” were at a ‘very low’ level. The analysis of the mean scores of the sub-dimensions of the “Cyberloafing Scale” indicated that the scores for the sub-dimension of ‘Sharing’ was ‘Low’, whereas the sub-dimensions of ‘Real-time updating’, ‘Accessing online content’, ‘Shopping’, and ‘Gaming/Gambling’ were found ‘Very low’, respectively. In conclusion, no significant difference was found in the cyberloafing-related total scores of the prospective teachers in terms of gender, grade point average, type of high school, and grade level variables. The student responses given to the open-ended questions were evaluated through content analysis, upon which the reasons for cyberloafing were grouped under four categories such as the reasons emanated from students, instructors, distance education application, and other external factors. Depending on data, cyberloafing behaviours originated by students were found to depend on such reasons as boredom, curiosity, disliking the lesson, lack of motivation, desire to have fun, internet addiction, and believing that they can do two things at the same time. It has also been concluded that the reasons such as the students’ inability to achieve efficient learning during the lesson, the teachers’ teaching methods and inability of actively involving the students in the lesson cause the students to feel bored of the lesson and turn to the extracurricular internet environments.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Distance Education, Prospective Teachers, Cyberloafing, Students of the Faculty of Islamic Sciences

Kaynakça

• Akbulut, Yavuz vd. “Cyberloafing and sosyal desirability bias among students and employees”. Computers in Human Behavior 72 (2017), 87-95.
• Akbulut, Yavuz vd. “In search of a measure to investigate cyberloafing in educational settings”. Computers in Human Behavior 55 (2016), 616-625.
• Akdemir, Ayşe Betül - Kılıç, Abdurrahman. “Yükseköğretim Öğrencilerinin Uzaktan Eğitim Uygulamalarına Bakışı”. Milli Eğitim Dergisi 49/Salgın Sürecinde Türkiye’de ve Dünyada Eğitim (2020), 685-712. https://doi.org/DOI: 10.37669/milliegitim.783344
• Arıkan, Fatih - Özgür, Hasan. “Öğretmen Adaylarının Siber Aylaklık ve Bilişsel Kapılma Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/2 (2019), 863-885.
• Aydın, Yusuf vd. “Yüksek Öğretiminde Uzaktan Eğitimin İmkanı ve Karşılaşılan Problemler: Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Örneği”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/4 (2021), 1141-1159. https://doi.org/10.18506/anemon.762996
• Bağrıaçık Yılmaz, Ayşe. “Lisansüstü Öğrencilerinin Siber Aylaklık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi: Karma Bir Çalışma”. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/2 (2017), 113-134.
• Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 7. Basım, 2019.
• Creswell, John W. - Clark, Vicki L. Plano. Karma Yöntem Araştırmaları Tasarımı ve Yürütülmesi. çev. Selçuk Beşir Demir - Yüksel Dede. Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
• Çınar, Hülya vd. “Gelişimi Kaçırma Korkusunun Sanal Aylaklığa Etkisinin Üzerine Bir İnceleme”, 2016.
• Çınar, Orhan - Cinisli, Zübeyr. “Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Siber Aylaklık Davranışları”. Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi 10/1 (2018), 39-48. https://doi.org/10.30655/besad.2018.3
• Çok, Ramazan. Üniversite Öğrencilerinde Çeşitli Akademik Değişkenlerin Siber Aylaklık Davranışlarını Yordama Durumlarının İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çok, Ramazan - Kutlu, Mustafa. “Üniversite Öğrencilerin Ders Esnasında Ders Dışı İnternet Kullanım Davranışları ile Akademik Güdülenme Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences 4/1 (2018), 1-21.
• Doğusoy, Berrin vd. “Öğretmen Adaylarının Siber Aylaklık Davranışlarının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi 28/3 (20 Mayıs 2020), 1321-1332. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3898
• Ekici, Mesude. Öğretmenlerin Okullarda Siber Kaytarma Davranışlarına İlişkin Okul Yöneticilerinin Görüşleri (Pamukkale ve Merkezefendi İlçeleri Örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Erden, Münire. Sınıf Yönetimi. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2. Basım, 2014.
• Erden, Münire - Akman, Yasemin. Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 10. Basım, 2001.
• Ergün, Esin - Altun, Arif. “Öğrenci Gözüyle Siber Aylaklık ve Nedenleri”. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama 2/1 (2012), 36-53.
• Genç, Muhammet Fatih vd. “Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde İlahiyat Alanında Lisansüstü Eğitim Gören Öğrencilerin Uzaktan Eğitime Bakışları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/1 (2021), 71-97. https://doi.org/10.33415/daad.840675
• Genç, Muhammet Fatih - Gümrükçüoğlu, Süleyman. “Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Uzaktan Eğitime Bakışları”. Turkish Studies 15/4 (2020), 403-422. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43798
• Genç, Zülfü - Tozkoparan, Süleyman Burak. “Siberaylaklık Nedenleri Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27/1 (2017), 53-61.
• Gezgin, Deniz - Sarsar, Fırat. “Böte Bölümünde Öğrenim Gören Öğrencilerin Siber Aylaklık Nedenlerine Ait Görüşleri: Bir Karma Yöntem Çalışması”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 24/1 (2020), 243-256.
• Gülnar, Meltem - Ünsal, Haluk. “Üniversite Öğrencilerinin Akıllı Telefon Siber Aylaklık Durumları Hakkında Bir Çalışma”. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi 3/2 (2020), 92-100. https://doi.org/10.47477/ubed.766531
• Günbatar, Mustafa Serkan vd. “Öğretmenlerin Siber Aylaklık Düzeyleri İle Mobil Bağımlılık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. 32-37, 2018.
• Güngör, Ali. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Okul Müdürlerince Denetimine İlişkin Tarafların Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Kilis-Gaziantep Örneği). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020. Güngör, Ali. “Yükseköğretim Öğrencilerinin ‘Uzaktan Eğitim’ Kavramına İlişkin Metaforik Algıları: Kilis 7 Aralık Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Örneği”. Eskiyeni 45 (2021), 693-717. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.945841
• İşgüzar, Seda - Ayden, Cem. “Siber Aylaklık Üzerine Değerlendirmeler: Toplu Bir Bakış”, 2017.
• Kalaycı, Esin. Üniversite Öğrencilerinin Siber Aylaklık Davranışları ile Öz Düzenleme Stratejileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Karip, Emin. “COVID-19: Okulların Kapatılması ve Sonrası”, 2020. Erişim 07 Mayıs 2021.
• https://tedmem.org/vurus/covid-19-okullarin-kapatilmasi-ve-sonrasi
• Keser Özmantar, Zehra. “Örnekleme Yöntemleri ve Örneklem Süreci”. Eğitim Yönetiminde Araştırma. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2018.
• Koç, E. Seda. “Nasıl Bir Uzaktan Eğitim? 1 Yılın Sonunda Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi”. Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2021), 13-27.
• Korucu, Agah Tuğrul - Kara, Senem. “Öğretmen Adaylarının Derslerde Akıllı Telefon Siber Aylaklık Düzeyleri İle Sanal Ortam Yalnızlık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi 1/1 (2019), 41-56.
• Kurt, Adile Aşkım vd. “Dijital Çelinme: Bir Kavram Çalışması”. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama 11/1 (2021), 48-64.
• Lim, Vivien K. G. “The it way of loafing on the job: Cyberloafing, neutralizing and organizational justice”. Journal of Organizational Behavior 23 (2002), 675-694.
• Örücü, Edip - Aksoy, Müjde. “Sanal Kaytarma ve Beş Büyük Kişilik Özelliği Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30 (2018). https://doi.org/10.5505/pausbed.2018.65668
• Özer, Ömer - Çekici, Yunus Emre. “Uzaktan Eğitim Yoluyla Yürütülen Türk Dili Derslerinin Değerlendirilmesi: Nitel Bir Araştırma.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 7 (2020), 92-110. https://doi.org/10.29000/rumelide.808251
• Özkalp, Enver vd. “Sapkın örgütsel Davranışlar ve Çalışma Yaşamında Yeni Bir Olgu Sanal kaytarma ve İş ilişkilerine Etkileri”. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi 26/2 (2012), 19-33.
• Sönmez, Veysel. Program Geliştirmede Öğretmen Elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık, 9. Basım, 2001.
• Şenel, Selma vd. “Üniversite Öğrencilerinin Siber Aylaklık Seviyelerini Yordayan Faktörler”. Kastamonu Eğitim Dergisi 27/1 (2019), 95-105. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2376
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Basım, 2013.
• Tanrıverdi, Öznur - Karaca, Feride. “Ergenlerin Demografik Özelliklerine Göre Bilişsel Kapılma ve Siber Aylaklık Etkinlik Düzeylerinin İncelenmesi”. Addicta: The Turkish Journal on Addiction 5 (2018), 285-315.
• Tatlı, Yusuf Tarık. Öğretmen Adaylarının Siber Aylaklık Davranışları ve Nedenlerinin İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması”, 2020. Erişim 07 Temmuz 2021 Yaşar, Sevil. Üniversite Öğrencilerinin Denetim Odağı ve Bilgisayar Labaratuvarına Yönelik Tutumlarının Siber Aylaklık Davranışlarına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yazgan, Çağdaş Ümit - Yıldırım, Ahmet Faruk. “Üniversite Gençliğinde İnternet Bağımlılığı ve Derslerde Siber Aylaklık Davranışları”. Gençlik Araştırmaları Dergisi 8 (Özel Sayı) (2020), 5-23.
• Yazıbaşı, Muhammed Ali vd. “Covid-19 Pandemi Sürecinde İlahiyat/İslami İlimler Fakültesi Öğretim Elemanları ve Öğrencilerinin Uzaktan Eğitim Sistemi ile İlgili Tecrübelerinin Değerlendirilmesi Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Ulum 4/1 (2021), 231-264.
• Yıldırım, Esat. Sınıf Öğretmeni Adaylarının Siber Aylaklık Sorununa İlişkin Durum Analizi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2016.
• Yiğit, Yasin. “Öğrencilerin Dijital Ortamlar Üzerinden Yapılan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerine Yönelik Tutumları (Sivas Zara İlçesi Örneği)”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (25 Haziran 2021), 187-204. https://doi.org/10.34085/buifd.887742
• YÖK. “https://covid19.yok.gov.tr/ Documents/ alinan-kararlar /03-uzaktan -egitime -iliskin -alinan-karar.pdf Erişim, 06/04/2021)”, 2020.
• YÖK. “https://covid19.yok.gov.tr/Documents /alinan -kararlar /04- uzaktan- egitim -ve -yks-ertelenmesine-iliskin.pdf (Erişim Tarihi:29/07/2021)”, 2020.
• YÖK. “https://istatistik.yok.gov.tr Erişim, 08/05/2021”, 2021.