CONSIDERATION OF MODERN PERSONAL DEVELOPMENT IN THE CONTEXT OF THE UNDERSTANDING OF TAWHID AND THE PRINCIPLES OF FAITH IN THE QURʾĀN

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 381 - 425, 30.06.2025

Mustafa Badem

https://doi.org/10.46353/k7auifd.1648248

Öz

Personal development is the process of individuals equipping themselves with their desires and goals to live a quality life. Personal development teachings make individuals resistant to the ups and downs of life, both in terms of physical abilities and emotional aspects, both materially and spiritually. It enables the potential powers and talents to be revealed, taking the person to a higher level than they are. It helps people produce solutions to the spiritual problems they encounter and motivates them against possible difficulties. It guides them in planning and managing the stages leading to the goal. It enables the person to use the opportunities in their environment to their advantage, enabling them to be successful in business and career life. As a result, individuals can reach and adapt to the life standards they aim for. Personal development studies visibly affect individuals' perspectives on life. This effect is generally positive. However, some problematic thoughts arising from religious, cultural and individual understanding differences are also included in the content of these studies. One of these is personal development teachings that are problematic in terms of Islamic belief. For example; The concept of worldly success, sanctified in some personal development teachings, contradicts the afterlife gains promised in the Qurʾān. In these teachings, issues such as heaven, hell, reward and punishment are ignored. Teachings put forward with a secular understanding are presented to the addressees by ignoring the fact that worldly life is a test and ignoring the afterlife. Issues such as having an understanding of trust in God, being between hope and hope, and seeking God’s consent, which are prescribed by the Qurʾān, are not mentioned in these studies. This leads individuals who want to act by the principles of faith set forth by the Qurʾān to the wrong. For these reasons, such a study was conducted with the aim of examining the right and wrong aspects of personal development in terms of faith in the light of the Qurʾān. Indeed, the Qurʾān reveals many important principles that guide and mature human life. Therefore, it contains important views that can be associated with personal development. These views put forward are different and original from other personal development books. Because individuals and societies that have adopted his views have achieved significant success. Its integrated structure of faith, ethics, and action forms the foundation of such success. Because the Qurʾān rejects a life that is only indexed to the world. The views put forward in it extend to the afterlife by focusing on the existence of a transcendent creator. It is stated that justice, which cannot be fully established in worldly life due to various reasons, will be established in the hereafter. It is promised that those who have committed oppression and injustice will be punished and those who have been wronged will have their rights restored to them; and that those who do good deeds will be rewarded with heaven. People are therefore expected to live with the awareness that worldly life is a test and act accordingly. In order for the deeds done in this test to gain value, they must act in accordance with Allah's will. Individuals should take every step they take, every deed they undertake, taking all the precautions that are required of them; and they should leave the outcome to Allah. Because the positive or negative results of the deeds done are also a part of this test. As a result, one should consent by believing that the result obtained comes from Allah. In addition, every believer should be in a state between fear and hope. He should neither see his own salvation as guaranteed nor should he despair. The personal development teachings put forward by the Qurʾān are built on these beliefs. Therefore, having this belief and thought causes individuals to take more careful steps in their worldly life. It drives them to do good and beautiful things and prevents them from doing bad things. It prepares the ground for the formation of a positive self-control system in the consciences of individuals. Many steps based on the principle of voluntariness are taken for the sake of gaining Allah's consent. Many characteristics related to good morals flourish thanks to this belief. As a result, in this study, modern personal development is discussed in the context of the understanding of monotheism and the principles of faith put forward in the Qurʾān. Thus, the aim is to reach the ideal lifestyle targeted by the personal development teachings in a more radical format. Indeed, the existence of concepts such as judgment in the afterlife, heaven, hell, punishment, and reward can be a means to achieve results that modern personal development cannot achieve. Because people with solid and consistent thoughts in terms of belief can use the motivation, they get from here to achieve various gains in the process of personal development.

Anahtar Kelimeler

Interpretation , Quran , personal development , values education , personality education , faith.

KUR’ÂN’DAKİ TEVHÎD ANLAYIŞI VE İNANÇ İLKELERİ BAĞLAMINDA MODERN KİŞİSEL GELİŞİMİN ELE ALINMASI

Öz

Kişisel gelişim, nitelikli bir hayat sürmek için bireylerin kendisini istek ve hedefleri doğrultusunda donanımlı hale getirmesidir. Kişisel gelişim öğretileri gerek fizikî yetenekler yönünden gerekse duygusal yönden bireyleri hayatın inişli çıkışlı süreçlerine maddi ve manevi yönden dayanıklı hale getirmektedir. Potansiyelde bulunan güçlerin ve yeteneklerin açığa çıkmasını sağlayarak kişiyi bulunduğu konumdan daha ileri bir seviyeye ulaştırmaktadır. Kişilerin karşılaştıkları ruhsal problemlere çözümler üretmesine yardımcı olmakta, muhtemel zorluklara karşı onu motive etmektedir. Hedefe giden aşamaları planlayıp yönetmesinde ona yol göstermektedir. Kişinin çevresinde bulunan imkânları kendi lehine kullanabilmesini sağlayarak iş ve kariyer hayatında başarılı olmasını sağlamaktadır. Tüm bunların neticesinde bireyler, hedeflediği hayat standartlarına ulaşabilmekte ve uyum sağlayabilmektedir. Kişisel gelişim çalışmaları, bireylerin hayata bakışını gözle görülür biçimde etkilemektedir. Bu etkilenme genellikle olumlu yöndedir. Ancak dinî, kültürel ve bireysel anlayış farklarından kaynaklanan birtakım problemli düşünceler de bu çalışmaların içeriğinde yer almaktadır. Bunlardan birisi de İslâm itikadı açısından sorunlu olan kişisel gelişim öğretileridir. Örneğin; bazı kişisel gelişim öğretilerinde kutsallaştırılan dünyevî başarı anlayışı, Kur’ân’da vaat edilen ahiret kazanımları ile çelişmektedir. Bu öğretilerde cennet, cehennem, ödül, ceza gibi hususlar göz ardı edilmektedir. Seküler bir anlayışla ortaya konulan öğretiler, dünya hayatının bir imtihan olduğu göz ardı edilerek ve ahiret hayatı yok sayılarak muhataplara sunulmaktadır. Kur’ân’ın öngördüğü tevekkül anlayışına sahip olma, hafv ve reca arasında olma, Allah’ın rızasını arama gibi hususlara bu çalışmalarda değinilmemektedir. Bu da Kur’ân’ın ortaya koymuş olduğu inanç ilkelerine uygun davranmak isteyen bireyleri yanlışa sevk etmektedir. Bu nedenlerle kişisel gelişimin itikâdî açıdan doğru ve yanlış yönlerinin Kur’ân ışığında incelenmesi gayesiyle böyle bir çalışma yapılmıştır. Nitekim Kur’ân, insan hayatına yön veren ve onu olgunlaştıran birçok önemli ilkeyi ortaya koymaktadır. Dolayısıyla onda kişisel gelişimle ilişkilendirilebilecek önemli görüşler bulunmaktadır. Öne sürülen bu görüşler, diğer kişisel gelişim kitaplarından farklı ve orijinaldir. Zira onun görüşlerini benimseyen birey ve toplumlar, önemli başarılar elde etmiştir. İman, ahlâk ve ameli birleştiren yapısı, bu başarıların en önemli nedenidir. Çünkü Kur’ân’da sadece dünyaya endeksli bir hayat anlayışı reddedilmektedir. Onda ortaya konulan görüşler, aşkın bir yaratıcının varlığı merkeze alınarak ölümden sonraki hayata uzanmaktadır. Dünya hayatında çeşitli nedenlerden dolayı tam olarak tesis edilemeyen adaletin, ahirette tesis edileceği bildirilmektedir. Zulüm ve haksızlık edenler cezalandırılarak haksızlığa uğrayanların ise haklarının kendilerine iade edileceği; iyi işler yapanların cennetle ödüllendirilecekleri vaat edilmiştir. Doğal olarak bireylerden bu anlayış üzere davranmaları ve dünya hayatının bir imtihan olduğu bilinciyle hareket etmeleri beklenmektedir. Bu imtihanda yapılan işlerin değer kazanabilmesi ise Allah’ın rızasına göre hareket etmeye bağlıdır. Bireyler attığı her adımı, giriştiği her işi, üzerine düşen bütün tedbirleri alarak yapmalı; sonucunu ise Allah’a bırakmalıdır. Çünkü yapılan işlerin olumlu ya da olumsuz sonuçlanması da bu imtihanın bir parçasıdır. Neticede elde edilen sonucun Allah’tan geldiğine inanarak rıza göstermelidir. Ayrıca her mümin havf ve recâ arasında bir durumda olmalıdır. Ne kendi kurtuluşunu garanti görmeli ne de ümitsizliğe kapılmalıdır. Kur’ân’ın ortaya koyduğu kişisel gelişim öğretileri, bu inançlar üzerine bina edilmektedir. Dolayısıyla bu inanca ve düşünceye sahip olma, bireylerin dünya hayatında yaptıkları işlerde adımlarını daha dikkatli atmalarına vesile olmaktadır. Onları iyi ve güzel işler yapmaya sevk etmekte, kötü işler yapmaktan alıkoymaktadır. Bireylerin vicdanlarında pozitif yönde bir otokontrol sitemi oluşmasına zemin hazırlamaktadır. Allah rızasının kazanılması uğruna, gönüllülük esasına dayalı birçok adım bu inanç vesilesiyle atılmaktadır. Güzel ahlâka dair birçok haslet, bu inancın sayesinde yeşermektedir. Netice itibariyle bu çalışmada Kur’ân’da ortaya konulan tevhit anlayışı ve inanç ilkeleri bağlamında modern kişisel gelişim ele alınmıştır. Böylece kişisel gelişim öğretilerinin hedeflediği ideal yaşam şekline daha köklü bir formatla ulaşılması amacı güdülmüştür. Nitekim ahirette yargılanma, cennet, cehennem, ceza, mükâfat gibi mefhumların varlığı, modern kişisel gelişimin ulaşamadığı neticelerin elde edilmesine vesile olabilir. Zira itikâdî açıdan sağlam ve tutarlı düşüncelere sahip insanlar, buradan elde ettiği motivasyonu, kişisel gelişim sürecinde çeşitli kazanımlar elde etmede kullanabilirler. Allah’ın rızasını kazanma adına güzel başarıları meşru yollardan elde etme gayretinde olabilirler.

Anahtar Kelimeler

Kur’an , Tefsir , Kur'an , kişisel gelişim , karakter eğitimi , kişilik eğitimi , itikât.

Kaynakça

• Abay, Ahmet. “Alak Suresi Bağlamında Şahsiyeti İnşanın İlk Nüveleri”. 3. Internatıonal Baku Scıentıfıc Research Congress. ed. Prof. Dr. Gulzar İbrahimova. 466-479. Baku: Baku Eurasia University, October 15-16, 2021.
• Abay, Ahmet. Kur’an’da Kişilik Eğitiminin İlkeleri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemu’l-mufehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Daru’l-Kütübü’l-Mısriyye, 1364/1945.
• Adaklı, Aydın. Kur’an Işığında Kişisel Gelişim. Nevşehir: Simtel Ofset, 2017.
• Addington, Jack Ensing. % 100 Düşünce Gücü. çev. Birol Çetinkaya. İstanbul: Akaşa Yayıncılık, 1996.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Akalın vd., Şükrü Haluk. TDK Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Akıllı, Kutsi. Salakları Tanıma ve Korunma Yolları. İstanbul: Parantez Yayınları, 2. Basım, Mart 1998.
• Akyıldız, Tahsin. Başarı Taktikleri. İstanbul: Etap Yayınları, 2016. Aşkın, Pertev. “Doğu-Batı Arasındaki Kişisel Gelişim Buluşması”. Kişisel Gelişim Dergisi 10/1 (Kasım 2003).
• Aslan, Mecbure ve Doğan, Selen. “Dışsal Motivasyon, İçsel Motivasyon ve Performans Etkileşimine Kuramsal Bir Bakış”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi 11/26 (2020), 291-301.
• Avcı, Meryem. Kişisel Gelişimin Kur’an’daki Yeri. Ankara: Mana Kitap Yayınları, Ocak 2019.
• Ay, Mahmut. Kur’an’ın Tasavvufî Yorumu -İbn Acîbe’nin el-Bahru’l-Medîd Adlı Tefsiri-. İstanbul: İnsan Yayınları, 1. Basım, 2011.
• Aydın, Vedat. İslam’a Göre Kişisel Gelişim. İstanbul: Çıra Yayınları, Ocak 2016.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Subhî Hasen Hallâk - Muhammed Ahmed el-Etraş. Beyrût: Dâru’r-Reşîd, 2000/1421.
• Bozdağ, Muhammed. Düşün ve Başar. İstanbul: Yakamoz Yayınları, 209. Basım, Eylül 2013.
• Carlson, Richard. Ufak Şeyleri Dert Etmeyin. çev. Esat Ören. İstanbul: Alkım Yayınevi, 4. Basım, 1999.
• Casson, Herbert N. Başarı Yolunda Adım Adım. İstanbul: Etap Yayınları, 2016.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tevekkül”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/1-2. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çakmak, Müberra. Tasavvufî Eğitimde Kişilik Gelişimi ile Günümüz Kişisel Gelişiminin Karşılaştırılması. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2019.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1997.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. Beyrût: Mektebetü Lübnân, 1985.
• Demir, Esat. Kur’an ve Kişisel Gelişim. İstanbul: Bizim Kitaplar Yayınları, 2017.
• Demirel, Özcan. Eğitim Sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2005.
• Demirkıran, Erdal. Ben Dünyanın En Akıllı Çocuğuyum. İstanbul: Kashna Eğitim Danışmanlık, 1. Basım, Ekim 2017.
• Demirkıran, Erdal. Ben Dünyanın En Akıllı İnsanıyım. İstanbul: Kashna Eğitim Danışmanlık, 2011.
• Demirli, Ekrem. Allah’ı İsimleriyle Tanımak. İstanbul: Turkuaz Haberleşme ve Yayıncılık, Nisan 2017.
• Ebu Muhammed, Abdulmelik b. Hişam. es-Siretu’n-nebeviyye. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cil, 1987.
• Ekşi, Füsun. Kritik Bir Bakış Açısıyla Kişisel Gelişim Kitapları. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Erşahin, Cengiz. Gerçek Sır. Ankara: Tutku Yayınevi, 69. Basım, Ocak 2011.
• Erşahin, Cengiz. Zorluklara Karşı Kendini Ateşle. Ankara: Tutku Yayınevi, 2009.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luğa. thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, 1384-87/1964-67.
• Ezmeci, Esra. İz Bıraktığın Kadar Varsın. İstanbul: Destek Yayınları, Kasım 2021.
• Fein, Ellen - Schneider, Sherrie. Kurallar: “Doğru Erkeği Elde Etmenin Sırları”. çev. Seda Onbulak. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1. Basım, Nisan 1997.
• Fîrûzâbâdî, Ebû’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya’gûb. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrût: Mu’essesetu’r-Risâle, 2006.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî. İhyâ’u ulûm’id-dîn. trc. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1987.
• Gödeş, Mustafa. Kişisel Gelişim Zırvaları. İstanbul: Esenkitap Yayınları, 2013.
• Grabhorn, Lynn. Secret Çekim Yasası. çev. Suat Kadıoğlu. İstanbul: Kalipso yayınları, ts.
• Günay, İlhami. “Kur’ân-ı Kerîm’de Gençlerin Duygu Gelişimi ve Eğitimi”. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/2 (Winter 2015), 435-460.
• Halîl b. Ahmedi Kitâbu’l-‘ayn. thk. ‘Abdulhamîd Hindâvî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• Helge, Doris. Acıyı Güce Dönüştürmek. çev. Gürol Koca. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1. Basım, Kasım 2003.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunis: ed-Dâru'’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn Asakir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. Amr b. Garâme. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1415/1995. 80 Cilt.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, thk. Mustafâ es-Seyyid Muhammed vd. 15 Cilt. Kahire: Mu’essesetu Kurtuba, Mektebetu’l-Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Turâs, 2000.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr Muhammed Ahmed Hasebullah Hâşim Muhammed eş-Şâzelî. Kahire: Dâru’l-Maarif, ts.
• İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kâsım Kemâlüddîn Ömer b. Ahmed b. Hibetillâh b. Muhammed. Buğyetü’ṭ-ṭaleb fî târîḫi Ḥaleb. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrût: Kütübi’l-İslâmî, 3. Basım, 1984.
• İsfahânî, Ebu’l Kasım Hüseyin b. Muhammed Ragıp. el-Müfredat fî Garîbü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyid Keylânî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Kara, Osman. “Kur’ân’a Göre İnsan Şahsiyetine Etki Eden Faktörler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/25 (2012), 1-24.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Karayılan, Abdurrahman Hakan. Tevhit Düşüncesi Ekseninde Kişisel Gelişim Kitapları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Koçak, Metin. Olumlu Düşüncenin Gücü. İstanbul: Etap Yayınları, 2016.
• Koyuncu, Arzum. Kur’an’ın Işığında Surelerin İniş Sırasına Göre Kişisel Gelişim Yorumları. İstanbul: Cinus Yayınları, Mayıs 2018.
• Kulaksızoğlu, Adnan. Kişisel Gelişim Uygulamaları. Ankara: Nobel Yayınları, 1. Basım, Ağustos 2003.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (öl. 671/1273). el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdulmuhsîn et-Turkî. Beyrût: Mu’essesetu’r-Risâle, 2006.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. er-Risâle. nşr. Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî. Mısır: Matb’at-ü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî, 1.Basım, 1940/1359.
• Kutub, Seyyid. fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. 6 Cilt. Beyrût: Dar’üş-Şûruk, 1982.
• Loehr, James E. Stres Altında Başarılı Olmak. çev. Tuncer Büyükonat. İstanbul: Beyaz Yayınları, 1. Basım, Mart 1999.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî (öl. 333/944). Te’vîlâtu’l-Kur’ân. thk. Ahmet Vanlıoğlu. 14 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Dindarlarda ve Dindar Olmayanlarda Kişilik Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma (İstanbul Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Mckay, Matthew ve Fanning, Patrick. Özgüvenin Yaratılması ve Korunması. çev. Anita Tatlıer. İstanbul: Epsilon Yayınları, 1998.
• Özdemir, İlker. “Kişisel Gelişim Kitaplarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/2 (2010), 63-95.
• Özkan, Zülfikar. Bilgeliğe yöneliş kişisel gelişim dinamikleri. İstanbul: Hayat Yayıncılık 4. Basım, 2003.
• Özler, Mevlüt. “Tevhid”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/18-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Peale, Norman Vincent. Olumlu Düşünmenin Gücü. çev. Şahin Cüceloğlu. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2. Basım, Mart 1997.
• Peker, Hüseyin. Allah’ın Boyası ile Boyanmak: Kur’an’da Kişisel Gelişim. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Pitino, Rick. Başarılı Olmak Bir Tercihtir. çev. Tuncer Büyükonat ve Selim Yeniçeri. İstanbul: Beyaz Yayınları, 1. Basım, Eylül 1998.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîḥu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Reid, Natalie. Kuantum Mucizesi. çev. Pelin Tornay. İstanbul: Omega Yayınları, 2007.
• Robbins, Anthony. Sınırsız Güç. çev. Mehmet Değirmenci. İstanbul: İnkılâp Yayınevi, 8. Basım, 1992.
• Salerno, Steve. Sham: How the self-help movement made America helpless. New York: Random House, 2005.
• Sayar, Kemal. Yavaşla. İstanbul: Kapı Yayınları, 35. Basım, Ekim 2021.
• Sekman, Mümin. Her Şey Seninle Başlar. İstanbul: Alfa Yayınları, 6. Basım, Kasım 2006.
• Sekman, Mümin. Limit Sizsiniz. İstanbul: Alfa Yayınları, 1. Basım, Mart 2008.
• Sürücü, İbrahim. “Kur’an’da Kişilik Eğitimi Üzerine”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/2 (Aralık 2017), 406-425.
• Süyûtî, Celâlüddîn Ebî Abdurrahmân. Lübâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübi’s-Segâfiyye, 1. Basım, 2002/1422.
• Şengül, Serkan - Acar, Osman Kürşat. “Türkiye’de Kişisel Gelişim Alanının Özgünlüğü: Kişisel Gelişim Kitaplarının İçerikleri ve Alanın Türk İslam Medeniyeti Bağlamında Değerlendirilmesi”. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 12/24 (2021), 413-435.
• Şengül, Serkan - Acar, Osman Kürşat. “Türkiye’de Kişisel Gelişim Alanının Tarihçesi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23/1 (Mart 2021), 219-235.
• Sezik, Nejat. Kişisel Gelişim El Kitabı. İstanbul: Hayat Yayıncılık, 4. Basım, Aralık 2003.
• Şirin, Turgay. Kişisel Gelişim Medeniyeti. İstanbul: Armoni Yayıncılık, 1. Basım, 2005.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdulmuhsîn et-Turkî. Kahire: Dâru Hecr, 2001.
• Tarhan, Mustafa. İçindeki Gücü Keşfet. İstanbul: Kalipso Yayıncılık, 2005.
• Tiyek, Fatih. Kur’an’ın Kamuoyu Oluşturmadaki Rolü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, Ekim 2017.
• Tokur, Behlül. Kişisel Gelişim (NLP) – Din İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Topçu, Kemal. Ayet ve Hadislerle Kişisel Gelişim. İstanbul: Gülhane Yayınları, 1. Basım, Eylül 2011.
• Tzu, Sun. Savaş Sanatı. çev. Sinem Aksevim. İzmir: İkilem Yayınevi, 1. Basım, Haziran 2020.
• Ünlü, Fatih. Hedef Belirleme ve Stresle Baş Etme. İstanbul: Etap Yayınları, 2016.
• Vahidî, Esbâbu’n-nuzûl. thk. Kemâl Besyunî Zağlûl. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1991.
• Yeğin vd., Abdullah. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lûgat (Eski ve Yeni Harflerle). İstanbul: Türdav Yayınları, 1978.
• Zengin, Mahmut - Arslan, Elif İçöz. “Dini, Felsefi, Psikolojik Boyutlarıyla Vicdan ve Değerler Eğitimindeki Yeri”. AUID 6/10 (Haziran 2018), 323-345.
• Zemahşerî. El-Keşşâf. thk. ‘Âdil Ahmed ‘Abdulmevcûd vd. Riyad: Mektebetu’l-‘Ubeykân, 1998.
• Ziglar, Zig. Zirveye Çıkan Basamaklar. çev. Tayfur Keskin. İstanbul: Beyaz Yayınları, Kasım 2000.