Kelâmın Epistemolojik Eksen Olma İmkânı

Yıl 2018, , 38 - 65, 30.06.2018

Cafer Genç

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.413376

Cited By: 1

Öz

Kelâm âlimleri ilmi, kadîm ve hâdis olmak üzere ikiye ayırmışlar ve insana ait olanı “hâdis ilim” olarak adlandırmışlardır. Kadîm ilimle hâdis ilmi bağımsız iki ilim olarak görmemişler; içlem kaplam ilişkisiyle kadîm ilmin hâdis ilmi de kapsadığını belirtmişlerdir. Kelâmcıların bu tanımlamasıyla, hangi çerçevede ele alınırsa alınsın, insandan iradî olarak sâdır olan bütün ilimler “hâdis ilim” kapsamına girmektedir. Temel ilimler, aynı varlık alanlarını/konularını farklı açılardan ve farklı metotlarla ele alarak ortaya çıkmışlardır. Ancak bu ilimlere ait müktesebat çoğalınca, ait oldukları epistemolojik ekseni unutarak otonom olma sürecine girince, disiplinler arasında paradigmaya dayalı farklılaşmalar derinleşmeye başlamış; bunun bir sonucu olarak da epistemolojik parçalanma ortaya çıkmıştır. Her disiplin kendi “realitesini” ihdas etme sürecine girince, bilgi disiplinleri arasındaki farklılaşma derinleşerek “ayrımlaşma” sürecine geçmiştir. Disiplinler arasındaki bu olumsuz ilişkiler ağı, insan hayatını da etkileyerek bu minvalde kurumsallaşmayı ortaya çıkarmıştır. Kelâm ilmi, tarih boyunca hep ilkeli bütünleşmeyi sağlama peşinde olduğundan dolayı epistemolojik parçalanmanın ortaya çıkardığı/çıkaracağı olumsuzlukları normatif bir dille ortaya koymakla yükümlüdür. Epistemoloji alanında birlik/uyum sağlanamadığı sürece, küresel düzeyde barış ve uyumun sağlanması düşünülemez. Bu açıdan, konu oldukça geniş kapsamlı olup çok yönlü ve bir arada çalışmayı gerekli kılmaktadır. Burada sadece, teorik düzeyde kelâmın epistemolojik eksen olma imkânı ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Epistemoloji, Teoloji, Din Felsefesi, Sosyal Bilimler

The Possibility of Kalām as an Epistemological Axis

Öz

Scholars of kalām have divided the knowledge into two as qadīm (eternal) and hādith (temporal) and correlated "al-‘ilm al-hādith" with humanbeings. They never regarded eternal and temporal knowledge as two distinct types of knowledge, rather they established the framework that eternal knowledge encompasses temporal knowledge. According to this definition, all the knowledge voluntarily emanate from humans are parts of "al-‘ilm al-hādith". Fundamental disciplines have emerged by addressing the same subject-matter from different perspectives and by using different methods. However, as the knowledge these disciplines has accumulated, they became autonomous forgetting the epistemological axis to which they belonged and their interdisciplinary paradigm-based divergence has deepened gradually, resulting an epistemological disruption. Every discipline by starting a process of forming their own "reality", this divergence between the disciplines have deepened paving the way for the stage of "differentiation". This negative network of interrrelational structure between the disciplines has also affected the human interactions causing an institutionalisation in that regard. Throughout history, kalām has always sought to ensure an integration between different disciplines; therefore, it is obliged to put forth the disadvantages that were formed or will be formed by epistemological disruptions using its normative language. Thus, this work deals theoretically with the possibility of kalām being an epistemological axis for this regard.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Epistemology, Theology, Philosophy of Religion, Social Sciences

Kaynakça

• el-Eş’ârî, Ebu’l Hasan. Makalatul islamiyyin ve ihtilâfu’l musallîn, mhk. Nuaym Zerzûr. el-Mektebetü’l Asriyye, 2. Cilt. 1426-2005.
• el-Gazzâlî, Ebû Hamid. el-İktisad fi’l i’tikad. nşr. Abdullah Muhammed el-Huleyli. Lübnan: Daru’l Kutubi’l İlmiyye, 1424/2004.
• Gazzâlî. Filozofların Tutarsızlığı. trc. Mahmut Kaya, Hüseyin Sarıoğlu. 6. Basım, İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.