YAŞLILARDA SOSYAL DIŞLANMA ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 15, 30.06.2020

Emrah Apak , Hıdır Apak

Öz

Yaşlılık dönemi özelliklerinden kaynaklı olarak meydana gelen çok boyutlu sorunlardan bir tanesi sosyal dışlanmadır Bu çalışma yaşlıların sosyal dışlanma süreçlerini anlamak için tasarlanmış "Yaşlılarda Sosyal Dışlanma Ölçeği”nin geliştirilmesi amacını taşımaktadır. Çalışmaya 600 yaşlı birey dâhil edilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliliğinin saptanmasında açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri kullanılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini belirlemek için kullanılan açımlayıcı faktör analizinden sonra 25 maddeden ve beş faktörden (maddi yoksunluk, enformel sosyal destekten yoksunluk, ulaşım ve finansal hizmetler, çevre dışlanması, temel hizmetlere erişimden dışlanma) oluşan bir yapı elde edilmiştir. Ölçeğin açıkladığı toplam varyans oranı %57,08’dir. Ölçekteki maddelerin faktör yükleri .50 ile .85 arasında değişim göstermektedir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin yeterli uyum indeksi değerlerine sahip olduğu doğrulanmıştır. Ölçeğin alt boyutlarının güvenirlik katsayılarını belirlemek için hesaplanan Cronbach Alpha katsayıları .67 ile .89 arasında değişim göstermektedir. Tüm geçerlilik ve güvenilirlik analizlerinin sonucu olarak, Yaşlılarda Sosyal Dışlanma Ölçeği’nin yaşlıların yaşadıkları sosyal dışlanmanın saptanmasında kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Güvenirlik, geçerlilik, ölçek geliştirme, sosyal dışlanma, yaşlı

Kaynakça

• Balcı, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler (10. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Barnes, M., Blom, A., Cox, K., & Lessof, C. (2006). The Social Exclusion of Older People: Evidence from the First Wave of the English Longitudinal Study of Ageing (ELSA) Final Report. London: SEU/OPDM.
• Bayram, N. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Amos Uygulamaları (3.bs.). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bayram, N., Aytaç, S., Aytaç, M., Sam, N., & Bilgel, N. (2012). Poverty, social exclusion, and life satisfaction: a study from Turkey. Journal of Poverty, 16(4), 375-391.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (17. Bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2013). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Danışoğlu, E. (2009). Yaşlılık ve Sosyal Dışlanma/Dışlama. Sosyal Dışlanma ve Sosyal Hizmet Sosyal Hizmet Sempozyumu 2009 (s. 79-84) içinde. Ankara.
• DeVellis, R. F. (2014). Ölçek Geliştirme: Kuram ve Uygulamalar (T. Totan, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Field, A. P. (2009). Discovering Statistics Using SPSS: And Sex And Drugs And Rock 'N' Roll (3rd Ed.). London: Sage publications.
• Genç, Y., ve Dalkılıç, P. (2013). Yaşlıların sosyal dışlanma sendromu ve toplumsal beklentileri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 461-482.
• Güven, K. (2009). Sosyal Dışlanmışlık Karşısında Hukukun Aldığı Tedbirler. Sosyal Dışlanma ve Sosyal Hizmet Sosyal Hizmet Sempozyumu 2009 (s. 7-18) içinde. Ankara.
• Jehoel-Gijsbers, G., & Vrooman, C. (2007). Explainin Social Exclusion A theoretical model tested in the Nederlands. The Hague: The Nederlands Institute for Social Research.
• Krysik, J. L., & Finn, J. (2015). Etkili Uygulama için Sosyal Hizmet Araştırması. (E. Erbay, Çev.) Ankara: Nika Yayıncılık.
• Levitas, R., Pantazis, C., Fahmy, E., Gordon, D., Lloyd, E., & Patsion, D. (2007). The Multi-Dimensional Analysis of Social Exclusion. Bristol.
• Macleod, C. A., Ross, A., Sacker, A., Netuveli, G., & Windle, G. (2017). Re-thinking social exclusion in later life: a case for a new framework for measurement. Ageing and Society, 39(1), 74-111.
• Meydan, H. C. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulaması. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Morgan, C., Burns, T., Fitzpatrick, R., Pinfold, V., & Priebe, S. (2007). Social exclusion and mental health: conceptual and methodological review. The British Journal of Psychiatry, 191(6), 477-483.
• Saraceno, C. (2001). Social exclusion: cultural roots and diversities of a popular concept. Conference on Social Exclusions and Children. Columbia University.
• Scharf, T., Phillipson, C., Kingston, P., & Smith, A. E. (2001). Social exclusion and older people: exploring the connections. Education and Ageing, 16(3), 303-320.
• Walsh, K., Scharf, T., & Keating, N. (2017). Social exclusion of older persons: a scoping review and conceptual framework. European Journal of Ageing, 14(1), 81-98.