Maturîdî’de Hilafet ve Raşîd Halifeler

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 735 - 753, 28.07.2022

Fatma Demir

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1117269

Öz

İslam Düşünce Tarihi’nde çok çeşitli siyaset teorileri ortaya konmuştur. Bunlardan en dikkat çekici olanlarından birisi Matûrîdî’nin din ve şeriat arasında ayrım yaparak hilafeti açıklamaya çalışmasıdır. O, her ne kadar din ile dünya alanlarını birbirinden uzaklaştırıyor gibi görünse de hilafete dini bir anlam katmaktan da uzak kalmamıştır. Dini nebilere, hilafeti de meliklere veren Matûrîdî, halifenin dünyevi özelliklerinin yanında dini özelliklerinin de olması gerektğini savunmuştur. Onun siyaset teorisi Şia’nın imamların masumiyeti ve nasla belirlenmiş olduğu inancına reddiye sadedindedir. Halifeliği naslara dayandırdıkları için eleştirdiği Şia’nın yaptığı gibi Matûrîdî de bazen hilafetten söz ederken ayetleri delil olarak sunmaktadır. Ancak Matûrîdî’de imamet hiçbir zaman bir inanç esasına dönüşmemiş, din ile aralarındaki sınır belirsizleşmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Maturîdî, Raşid Halifeler, Hilafet, İmamet, Siyaset.

Kaynakça

• Ak, Ahmet. Büyük Türk Alimi Maturîdî ve Maturîdîlik, İstanbul: Bayrak Matbaası, 2008.
• Altıntaş, Ramazan. “İmam Matûrîdî’de Din-Siyaset İlişkileri”. Milel ve Nihal 7/2 (2010), 53-66. Avcı, Metin. “İmam Mâturîdî'nin 'Din-Şeriat Ayırımı' Anlayışında Ebû Hanîfe'nin Etkisi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 11/1 (Bahar 2018), 177-199.
• Black ,Antony. The History of Islamic Political Thought from the Prophet to the Present. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2011.
• Çaylak, Adem – Kartal, Rabia Nur. "İslam Siyasi Tarihinde Bilgi (Ulema)-İktidar (Umera) İlişkisi: Ebû Hanife Örneği”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/38 (2019), 143-160.
• Düzgün, Şaban Ali. “Mâtürîdî’de Din, Siyaset Kültürü ve Yönetim Erki (Mülk/Devlet)”. Mâtürîdî’nin Düşünce Dünyası. ed. Şaban Ali Düzgün 375-397. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam’da Siyasi, İtikadi ve Fıkhi Mezhepler Tarihi. çev. Abdülkadir Şener vd. İstanbul: Hisar Yayınevi.
• el-Matûrîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitabü’t- Tevhid, çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2016.
• el-Matûrîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vilatu’l- Kur’an. thk. Bekir Topaloğlu vd. 18 cilt İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2007.
• en-Nesefi ,Ebû Muin. Tabsiratu'l-Edille fi Usuli'd-Din. 2 cilt, thk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Hatiboğlu, Mehmet Said. Hilafetin Kureyşliliği İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik. Ankara: Otto Yayıncılık, 2011.
• İşcan, Mehmet Zeki “İslam Düşüncesinin Entelektüel Temellerinin Yeniden Yorumlanmasında Maturîdî’nin Katkısı”. Ekev Akademi Dergisi 12/34 (2008), 1-22.
• İşcan, Mehmet Zeki. Gelenekten Geleceğe İslami Düşünce’de Yenilik. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• İşcan, Mehmet Zeki. “İmam Matûrîdî’ye Göre Ebû Hanife”, IV. Uluslarası Şeyh Şa’bani Veli Sempozyumu (Hanefilik- Matûrîdîlik), ed. Cengiz Çuhadar vd. 272-280. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2017.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Selefilik ve Siyasi Düşüncesi”. İslam Siyasi Düşünceler Tarihi. ed. Adem Çaylak. 235-266. Ankara: Savaş Yayınevi, 2018.
• Karabiber, Namık Kemal. “İmamet Tartışmaları: el-Hilli ve İbn Teymiyye Örneği”. Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 14/22 (Temmuz-Aralık 2009), 93-108.
• Koçoğlu, Kıyasettin. “İmam Matûrîdî, Hoca Ahmed Yesevi ve Hacı Bektaşi Veli'de Hz. Ali”. Hz. Ali Sempozyumu Bildirileri- 24-25 Ekim 2007. 365-384. (2009)
• Korkmaz, Sıddık. İmam Mâtürîdî ve Mezhep Eleştirileri. İstanbul: İz yayıncılık, 2017.
• Kutlu, Sönmez. "Mürcie Mezhebi: Doğuşu, Fikirleri, Edebiyatı ve İslâm Düşüncesine Katkıları”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2002), 168-210.
• Kutlu, Sönmez. “Bilinmeyen Yönleriyle Türk Din Bilgini: İmam Matûrîdî”. Dini Araştırmalar 5/15 (Ocak- Nisan 2003), 2-28.
• Önal, Recep. “İmam Mâtürîdî Teolojisinden Semantik Analizler: ‘Din & Şeriat & Hak Din & İslâm’ Kavramları Örneği”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Haziran 2015), 61-78.
• Özdeş, Talip. “Matûrîdî, İslam’ın Seküler Yorumuna Temel Oluşturabilir mi?”. Milel ve Nihal, 7/2 (2010), 31-52.
• Özen, Şükrü. “Matüridi ve Siyaset: Hilafetin Kureyşiliği Meselesi”. Büyük Türk Bilgini İmâm Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik. 524-548. İstanbul: İFAV, 2012.
• Şahin, Hasan. Maturîdî’ye Göre Din. Kayseri: Yeni Matbaa, 1987.
• Ünverdi, Mustafa. “Political Thought in Matûrîdî”. Afro Eurasian Studies 9/1 (2022), 6-21.
• Wojcik, Agata - Wojcik, Lukasz. “The Sources of Religious and Political Power in Thought of Abu Mansur al-Matûrîdî and Saint Thomas Aquinas – the comparative perspective”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 3/2 (Güz 2010), 207-227.