Haçlı Seferlerinde Şap ve Şap Ticareti

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 22, 119 - 140, 15.07.2024

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1422615

Cited By: 1

Öz

1095-1291 yılları arasında Mısır ve Suriye’de ve daha sonra Osmanlı coğrafyasında süregiden Haçlı seferleri, Mısır şapını da Haçlıların malumu kılmış ve özellikle İtalyanlar, bunun ticareti ile ilgilenip Avrupa yününün boyanması için hammadde taşımaya başlamışlardır. Selahaddin-i Eyyûbî’nin Haçlılarla mücadelesinin sürüp gittiği yıllarda bile Cenevizli tacirler, Mısır şapını İskenderiye’den Avrupa’ya naklederek büyük gelirler elde etmişlerdir. XIII. yüzyıl ortalarına doğru Anadolu şap madenlerinin keşfedilmesi ile İtalyan tüccarlar yönlerini Foça, Gediz ve Şebinkarahisar gibi maden kaynakları olan yerlere çevirmişlerdir. Bu süreç de onları iktidar mücadelelerinden iç karışıklara kadar bir dizi olayın içine çekmiştir. Bu dönemde Bizans’tan Osmanlılara kadar Anadolu’da hüküm süren iktidarlara yakın olmaya çalışan İtalyanlar, kendi aralarında da şap üzerinden rekabete girişmişlerdir. Bu olaylar esnasında Osmanlılar, Bizans ve hanedan içi mücadelelerde yardımcı olarak kazançlarını artırmışlar, hatta borçlarını dahi sildirmeyi başarmışlardır. XV. asrın ortalarında Avrupa şapının bulunması ile yeni kırılmalar yaşanmıştır. Bu değerli madenin gelirleri ile papalar, Osmanlılara karşı yeni bir Haçlı seferi başlatmaya kalkışmışlar, şap gelirlerini de silah olarak kullanmışlardır. Papaların bu madeni işletmeleri için yetki verdiği İtalyan ve Napolili soylular ise Haçlı seferlerinin menfaat ve çıkar ilişkilerini devam ettirmişlerdir. Bu yeni süreç aynı zamanda Osmanlıların önemli bir gelir kaynağından gereği gibi yararlanmalarına engel olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Haçlı Seferleri, Şap, Ticaret, Tüccar, Rekabet

ALUM AND ALUM TRADE İN THE CRUSADES

Öz

The Crusades, which continued in Egypt and Syria between 1095-1291, brought Egyptian alum against them, and they were interested in its trade and started to carry raw materials for dyeing European wool. Even in the years when Saladin's struggles with the Crusaders continued, Genoese merchants achieved great income by transporting Egyptian alum from Alexandria to Europe. With the discovery of Anatolian alum mines towards the middle of the thirteenth century, Italian Merchants turned their attention to mines such as Focha, Gediz and Shebinkarahisar. This process has drawn them into a series of events, from power struggles to internal turmoil. In this process, the Italians, who tried to be close to the ruling powers in Anatolia from the Byzantines to the Ottomans, also entered into rivalries among themselves over alum. In this process, they increased their income by helping the Ottomans in the Byzantine and dynastic struggles, and even managed to get their debts erased. With the discovery of European alum in the middle of the fifteenth century, new fractures were experienced. With the revenues of this precious metal, the popes tried to start a new Crusade against the Ottomans, and they used the alum revenues as a weapon. Italian and Neapolitan people, to whom the Popes transferred their rights to these mining enterprises, continued the interests and interests of the Crusades. This new processal so opened the door for the Ottomans to not benefit from an important source of income properly.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Crusades, Alum, Trade, Merchant, Competition

تجارة الشب والشب خلال الحروب الصليبية

Öz

الحروب الصليبية التي استمرت في مصر وسوريا بين عامي 1095 و1291، ولاحقا في الجغرافيا العثمانية، جعلت الشبة المصرية معروفة لدى الصليبيين، وخاصة الإيطاليين اهتموا بتجارتها وبدأوا في نقل المواد الخام لصبغ الصوف الأوروبي. . وحتى خلال السنوات التي استمر فيها صراع صلاح الدين الأيوبي مع الصليبيين، حصل تجار جنوة على دخل كبير عن طريق نقل الشبة المصرية من الإسكندرية إلى أوروبا. الثالث عشر. مع اكتشاف مناجم الشب الأناضولية في منتصف القرن، حول التجار الإيطاليون انتباههم إلى مناجم مثل فوكا وجيديز وشيبينكاراهيسار. وقد جذبتهم هذه العملية إلى سلسلة من الأحداث، بدءًا من الصراع على السلطة وحتى الاضطرابات المدنية. خلال هذه الفترة، دخل الإيطاليون، الذين حاولوا التقرب من القوى الحاكمة في الأناضول من البيزنطيين إلى العثمانيين، في منافسات فيما بينهم على الشبة. خلال هذه الأحداث، قاموا بزيادة دخلهم من خلال مساعدة العثمانيين في الصراعات البيزنطية وداخل الأسر الحاكمة، بل وتمكنوا من إلغاء ديونهم. الخامس عشر. ومع اختراع الشبة الأوروبية في منتصف القرن، حدثت تمزقات جديدة. ومع عائدات هذا المعدن الثمين، حاول الباباوات إطلاق حملة صليبية جديدة ضد العثمانيين، واستخدموا عائدات الشبة كسلاح. وواصل النبلاء الإيطاليون والنابوليون، الذين فوضهم الباباوات تشغيل هذا المنجم، مصالح ومصالح الحروب الصليبية. كما منعت هذه العملية الجديدة العثمانيين من الاستفادة بشكل صحيح من مصدر مهم للدخل

Anahtar Kelimeler

التاريخ الإسلامي, الحروب الصليبية, الشب، التجارة, التاجر, المنافسة

Kaynakça

• Abulafia, David. “The Role of Trade in Muslim-Christian Contact during the Middle Ages”. The Arab Influence in Medieval Europe. 1-24. ed. Dionisius A. Agius-Richard Hitchcock. Reading, UK: Ithaca, 1994.
• Acun, Fatma. “Şebinkarahisar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/393-395. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ahmet Refik. Osmanlı Devrinde Türkiye Madenleri. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, 1931.
• Albert of Aachen. HistoriaIerosolimitane, History of the Journey to Jerusalem. çev. Susan B. Edgington. Farnham: Ashgate Publishing, 2013.
• Angiolello, G. Historia Turchesca: 1300-1514. nşr. I. Ursu. Bucuresti: Academia Romana Publisher, 1909.
• Arıtan, Ahmet Saim. “Ciltçilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/551-557. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aurell, Martin. La Vielle et l’Epee: Troubadours et Politique en ProvenceauXIIIeSiecle. Paris: Montaigne, 1989.
• Baştav, Şerif. Bizans İmparatorluğu Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1989.
• Belâzurî. Fütûhu’l-Büldân, Ülkelerin Fetihleri. çev. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Bishko, Charles J. “The Spanish and Portuguese Reconquest (1095–1492)”. A History of the Crusades. 1/396-457. ed. Kenneth M. Setton. Madison: University of Wisconsin Press, 1955.
• Black, J. B. The Reign of Elizabeth: 1558–1603. Oxford: Clarendon, 1945.
• Braudel, Fernand. Akdeniz ve Akdeniz Dünyası. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1989.
• Cahen, Claude. “L’alunavant Phocee, Un Chapitred’Histoire Economique Islamo-Chretienneau Tempsdes Croisades”. Revued’Histoire Economique et Sociale. 41/433-449. Paris: Marcel Riviere et Cie, 1963.
• Cahen, Claude. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. çev. Mustafa Daş. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2010.
• Cahen, Claude. Osmanlılar’dan Önce Anadolu. çev. Erol Üyepazarcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014.
• Clement, Matt. A People’sHistory of Riots, Protest and the Law The Sound of the Crowd. United Kingdom: Palgrave Macmillan, 2016.
• Crawford, Harriet E. W. Sumer and the Sumerians. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
• Cündî, Bahâüddin el-Yümnî. es-Sülûk fî Tabakâti’l-Ulemâive’l-Mülûk. San’a: Mektebetü’l-İrşâd, 1995.
• Çetin, Altan. “Memlükler Devrinde Kârimî Tüccarları”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 22 (2004), 71-87.
• Derman, M. Uğur. “Âhar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/485. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Dukas. Bizans Tarihi. çev. Vl. Mirmiroğlu. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yayınları, 1956.
• Earenfight, Theresa. “Trastamara Kings, Queens, andtheGender Dynamics of Monarchy”. TheEmergence of León-Castile c.1065-1500: EssaysPresentedto J.F. O'Callaghan. 141-160. ed. James Todesca. London: Ashgate, 2015.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Eco, Umberto. Ortaçağ, Şatolar, Tüccarlar, Şairler. çev. Leyla Tonguç Basmacı. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
• Edbury, Peter. The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191–1374. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
• Emecen, Feridun. “Saruhanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/170-173. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Fischel, Walter J. “TheSpiceTrade in MamlukEgypt: A Contribution to the Economic History of Medieval Islam”. JESHO, 1 (1958), 157-174.
• Fleet, Kate. “Türk Ekonomisi, 1071-1453”. Türkiye Tarihi, Bizans’tan Türkiye’ye. 1/285-299. ed. Kate Fleet. çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
• Gordlevski, V. A. Anadolu Selçuklu Devleti. çev. Azer Yaran. Ankara: Onur Yayınları, 1988.
• Graeefe, E. “Ferâfire”. İslam Ansiklopedisi. 4/550. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Guindon, Mary et. HistoiredesActes et desDeliberationsduCorps et duConsil de la Municipalite de Marseille. Marsille: Feissat&Demonchy, 1941.
• Haigh, Christopher. Elisabeth I. United Kingdom: Longman Pearson, 2000.
• Halife b. Hayyât. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1397.
• Hammer, Joseph Von. Osmanlı Tarihi. çev. Mehmed Ata. İstanbul: MEB Yayınları, 1991.
• Harris, Jonathan. “Paul II (1417–1471)”. Crusades an Ancyclopedia. 935. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Heyd, William. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. çev. E. Ziya Karal. Ankara: TTK Yayınları, 2000.
• Hibbert, Christopher. The House of Medici: Its Rise and Fall. New York: William Morrow Company, 1975.
• Housley, Norman. The Later Crusades from Lyons to Alcazar, 1274–1580. Oxford: Oxford University Press, 1992.
• İbn Abdilber el-Kurtubî. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb.thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1412/1992.
• İbn Asâkir. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve men Âsarahum min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve EnbâuEbnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: DâruSadr, 1900-1904.
• İbn Sâ’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr: M. Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İnalcık, Halil. “Murad I”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/156-164. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• İnalcık, Halil. Murad II”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/164-172. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• İnalcık, Halil. Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- Ilmiyye, ts.
• Kelly, Kate. The History of Medicine Early Civilization Prehistoric Times to 500 C.E (History of Medicine). New York: y. y., 2009.
• Korykoslu Hayton. Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı. çev. Altay Tayfun Özcan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2015.
• Kramer, Samuel Noah. Tarih Sümer'de Başlar. çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2017.
• Lapidus, Ira M. Muslim Cities in the Later Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
• Lemerle, Paul. Bizans Tarihi. çev. Galip Üstün. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Lindler, Rudi Paul. “Anadolu, 1300-1451”. Türkiye Tarihi, Bizans’tan Türkiye’ye. ed. Kate Fleet. çev. Ali Özdamar. 1/143-158. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
• Loades, David. Elizabeth I: The Golden Reign of Gloriana. London: Bloomsbury Academic, 2003.
• Lomax, Derek. The Reconquest of Spain. London: Longman, 1978.
• Makrizî. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hitât-ı ve’l-Asâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418.
• Makrizî. es-Sülûkli Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Neale, J. E. Queen Elizabeth I: A Biography. London: Anchor, 1954.
• Nicol, Donald. A Biographical Dictionary of the Byzantine Empire. London: Seaby, 1991.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• O’Callaghan, Joseph F. Reconquestand Crusade in Medieval Spain. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2002.
• Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 2019.
• Ömerî, İbn Fazlullah. Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr. nşr. Fr. Taeschner. Leipzig: y. y., 1929.
• Pachymeres, Georges. Bizanslı Gözüyle Türkler. çev. İlcan Bihter Barlas. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2009.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Provençal, Levi. “Niebla”. İslam Ansiklopedisi. 9/242. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Ruysbroeckli Willem. Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253-1255). çev. Zülal Kılıç. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2010.
• Safedî. Nüzhetü’l-Mâlik ve’l-Mülûk fî Muhtasarı Sîreti men vellâ Mısr mine’l-Mülûk. thk. Ömer Abdüsselâm et Tedmurî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1424/2003.
• Saint Quentin, Simon de. Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248. çev. Erendiz Özbayoğlu. Alanya: Doğu Akdeniz Kültür ve Tarih Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2006.
• Sauvaget, Jean. Alep: Essai sur le Developpement d’une Grande ville Syrienne des Origines au Milieu du XIXeSiecle. Paris: Geuthner, 1941.
• Somerset, Anne. Elizabeth I. London: Anchor Books, 2003.
• Sümer, Faruk. Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar, Yabanlu Pazarı. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, 1985.
• Şahin, İlhan – Emecen, Feridun. “Anadolu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/124-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Şarkâvî, Medîha. el-‘Alâkatü’l-İktisadiyye ve’t-Ticariyye beyne’l-Eyyûbîn ve’l-Memâliki’l-Burciyye ve Evrubbâ. Kahire: y. y., 2007.
• Şeşen, Ramazan. Selahaddin Eyyûbî ve Devlet. İstanbul: Çağ Yayınları, 1987.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümemve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs 1387.
• Tibbetts, G. R. Arab Navigation in the Indian Ocean before the Coming of the Portuguese. London: Royal Asiatic Society, 1971.
• Turan, Şerafettin. Türkiye-İtalya İlişkileri. İstanbul: Metis Yayınları, 1990.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara: TTK Yayınları, 1984.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: TTK Yayınları, 1982.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
• Wittek, Paul. Menteşe Beyliği. çev. O. Şaik Gökyay. Ankara: TTK Yayınları, 1986.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b. y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.