Arap Dilinin Kelime İşlevleri ve Anlamları Üzerine Bir Çalışma: İf'âl ve Tef'îl Babları'nın Rolü

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 22, 184 - 200, 15.07.2024

Şahin Yetik

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1472029

Öz

Arap dili, köklü bir geçmişe ve zengin bir edebiyata sahip, karmaşık ve nüanslı bir dildir. Bu dilin derinliklerini kavramak, sadece dilbilgisi kurallarını anlamakla kalmaz, aynı zamanda Arap kültürü ve medeniyetine de ışık tutar. Nitekim; Kur’ân -ı Kerim'in Arapça bir kitap olarak inmesi, Arapçayı İslam dininin ve medeniyetinin temel taşı haline getirmiştir. Bu durum, Arapçayı tefsir, fıkıh, hadis, kelam, mantık gibi Kur’ân temelli tüm ilimlerde alet ve kaynak ilmi konumuna yükseltmiştir. Arapçanın alet ve kaynak ilmi olma özelliğini tam olarak kavramak, İslam dininin ve medeniyetinin doğru ve tam olarak anlaşılması için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada da Arap dilinin kelime işlevlerini ve anlamlarını inceleyerek dilbilgisi kurallarının farklı nüanslarını ortaya çıkarmayı amaçlıyoruz. Araştırmamız, "İf'âl" ve "Tef'îl" olarak adlandırılan iki önemli dilbilgisi kalıbına odaklanarak, bu kalıpların Arapçadaki işlevlerini ve kullanım alanlarını derinlemesine incelemektedir. Nitel veri toplama ve analiz yöntemleri kullanarak Arapça metinlerden ve dilbilgisi kaynaklarından derlenen örnekler analiz edilecektir. Araştırmanın bulgularının, Arap dilinin kelime işlevleri ve anlamları hakkındaki mevcut anlayışımızı geliştirmeye ve Arap dilinin dilbilgisi kurallarının karmaşıklığını aydınlatmaya katkıda bulunması beklenmektedir. Ayrıca, Arap dilinin ve kültürünün daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunarak, farklı kültürler arasındaki iletişimi ve anlayışı geliştirmeye yardımcı olması umut edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Cümle Yapıları, Kelime İşlevleri, Anlamlar, Dilbilgisi Kuralları, Kültür, Medeniyet.

Etik Beyan

Bu Makale, “Arap dilinde Kur'ân-ı Kerim bağlamında İf'âl ve Tef'îl Babları” (Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum 2014) İsimli Yüksek Lisans Tezinden istifade edilerek hazırlanmıştır.

A Study on Word Functions and Meanings in Arabic: The Role of If’al and Taf'il Babs

Öz

The Arabic language, with its rich history and vast literary heritage, is a complex and nuanced tongue. Grasping the depths of this language requires not only an understanding of its grammatical rules but also an immersion into Arab culture and civilization. Indeed, the revelation of the Holy Quran in Arabic has elevated this language to the cornerstone of Islamic faith and civilization. This has established Arabic as an indispensable tool and source for all Quran-based disciplines, including tafsir (Quranic exegesis), fiqh (Islamic jurisprudence), hadith (prophetic traditions), kalam (Islamic theology), and mantiq (Islamic logic). Fully comprehending Arabic's role as a tool and source is paramount to accurately and comprehensively understanding Islam and its civilization. This study delves into the functions and meanings of Arabic words, revealing the intricate nuances of its grammatical rules. Focusing on two significant grammatical patterns, "If'âl" and "Tef'îl," the research meticulously examines their functions and applications in the Arabic language. Utilizing qualitative data collection and analysis techniques, examples from Arabic texts and grammatical resources will be analyzed. The study's findings are anticipated to contribute to a deeper understanding of Arabic word functions and meanings, shedding light on the intricacies of Arabic grammar. Additionally, it is hoped that this research will foster a better understanding of Arabic language and culture, promoting communication and understanding between diverse cultures.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Sentence Structures, Word functions, meanings, Prammatical Rules, Culture, Civilization.

دراسة وظائف الكلمات ومعانيها في اللغة العربية: دور أفعال الإفعال والتفعيل

Öz

تُعدّ اللغة العربية لغةً معقدةً ودقيقةً ذات تاريخٍ عريقٍ وأدبٍ غنيٍّ، وفهمُ دقائقِ هذه اللغةِ لا يقتصرُ على فهمِ قواعدِها النحويةِ فحسب، بل يُضيءُ أيضاً على الثقافةِ العربيةِ والحضارةِ الإسلاميةِ. ونظراً لأنّ القرآنَ الكريمَ نزلَ بلغةٍ عربيةٍ، فقد أصبحتِ اللغةُ العربيةُ حجرَ الأساسِ للدينِ الإسلاميِّ والحضارةِ الإسلاميةِ. ورفعَ هذا الأمرُ مكانةَ اللغةِ العربيةِ لتكونَ أداةً ومصدرًا رئيسيًا في جميعِ العلومِ القرآنيةِ، مثلِ التفسيرِ والفقهِ والحديثِ والكلامِ والمنطقِ. إنّ فهمَ اللغةِ العربيةِ كأداةٍ ومصدرٍ أمرٌ بالغُ الأهميةِ لفهمِ الدينِ الإسلاميِّ والحضارةِ الإسلاميةِ بشكلٍ صحيحٍ وشاملٍ.

تهدفُ هذه الدراسةُ إلى استكشافِ وظائفِ الكلماتِ ومعانيها في اللغةِ العربيةِ، وذلك للكشفِ عن الفروقِ الدقيقةِ لقواعدِ اللغةِ العربيةِ. تركزُ هذه الدراسةُ على نمطينِ نحويينِ مهمينِ هما "إفعال" و "تفعيل" وتُفحصُ وظائفهما واستخداماتهما في اللغةِ العربيةِ بشكلٍ معمقٍ. سيتمُ تحليلُ الأمثلةِ المُجمّعةِ من النصوصِ العربيةِ والمواردِ النحويةِ باستخدامِ أساليبِ جمعِ البياناتِ وتحليلِها النوعيةِ. ومن المتوقعِ أن تساهمَ نتائجُ هذه الدراسةِ في تحسينِ فهمِنا الحاليِّ لوظائفِ الكلماتِ ومعانيها في اللغةِ العربيةِ، وإلقاءِ الضوءِ على تعقيدِ قواعدِ اللغةِ العربيةِ. بالإضافةِ إلى ذلك، يُؤمّلُ أن تساهمَ هذه الدراسةُ في فهمٍ أفضلَ للغةِ العربيةِ والثقافةِ العربيةِ، وأن تُعزّزَ التواصلَ والتفاهمَ بين الثقافاتِ المختلفةِ.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية, بنية الجملة, وظائف الكلمات, المعاني, أفعال الإفعال, أفعال التفعيل

Kaynakça

• Doğan, Yusuf. Arap Dilinde Mübâlağa. Ankara:Özkan Matbâcılık, 2009.
• Ebû Ferec el-İsfahânî. el-Eğânî. Beyrut: Dâru’s-Sağb, , ty.
• El-Akkad, Abbas Mahmûd. Ez-Zemen Fil-Lugati’l Arabiyye. Kahire: Mecelletü Mecmai’l -Lügati’l- ‘Arabiyye, 14, 1962.
• El-Câvi, Eş-Şeyh Abdulhakk B. Abdul-Hennan. Tedric-ul Edâni. Diyarbakır: Mektebetu’s-Seyda, ,Ty..
• El-Cevâlîkî, Ebu’l Mansûr. Mâcâʾe ʿalâ Feʿaltü ve Efʿaltü bi-Maʿnen Vâḥid. Şam: Daru’l Fikr, 1982.
• El-Cehm, Alî İbn. Dîvân. Beyrut: Dâru’l Afâk el-Cedîd, 1959/2009.
• El-Curcânî, Abdulkahir. Kitâbu’l-Miftâh fi’s-Sarf. tahk. Ali Tevfîk el-Hamed, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1407/1987.
• Ebû Hayyân, Esîruddîn Muhammed b. Yûsuf b. ‘Alî el-Ceyyânî el-Endelusî. İrtişâfu’d-darab min lisâni’l-‘arab, nşr. Receb ‘Usmân Muhammed, 1-5. Kâhire. Mektebetu’l-Hancî, 1419/1998.
• el-Esterâbâdî, Radıyyüddin Necmeddin Muhammed b. Hasan Radi. Şerhu Şâfiyeti İbni'l-Hâcib. tahkik Muhammed Nur Hasan. Muhammed Zagraf, Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, , 1982.
• el-Galâyînî, Mustafa. Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2003.
• el-Halvânî, Şemsü'l-Eimme Abdülazîz bin Ahmed. el-Muğni. y.y. , ty.
• el-Hamlâvî, Muhammed b. Ahmed. Şezel Arf Fi Fennis-Sarf. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1957
• el-Kıftî, Kıftî, Ebû el-Hasan. Enbâhü’r-Ruvat.. Kahire: y.y. , 1950.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, y.y., t.y.
• el-Yanyevî, Abdussamed Refi’. El-Muhtasar. İstanbul: Derseâdet, 1307.
• Emîl Bedî‘ Ya‘kûb. Kamusu’l-Mustalahati’l-Luğaviyye ve ’l-Edebiyye. Beyrut: Dâru'l-İlm li'l-Melâyin, 1987.
• er-Râcihi, Abduh. et-Tatbiku’s-Sarfî. Beyrut: Dâru-n Nahda, 1973.
• er-Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. et-Tefsîru’l-Kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, , 1398/1978.
• es-Serahsî, Ebû Bekr Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Usûlu’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: yy., , t.y..
• es-Suyûtî, Celâluddîn ‘Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: el-Mektebetu’s-Sekâfiyye, , t.y..
• es-Suyûti. el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’n-Nahv. nşr. ‘Abdul‘âl Sâlim Mekrem, I-IX, Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1405/1985.
• eş-Şertuni, Reşîd el-Huri er-Rami el-Lübnani. Mebâdiu’l-‘Arabiyye. İstanbul:,Dersaâdet, 1-5, ty..
• ez-Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdusselâm Şâhîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1995.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Mufassal Fî İlmi'l-Luga. thk.. Muhammed İzzeddin Saidi. Dâru Beyrut İhyai'l-Ulum, 1990.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b.Yakûb. el- Kâmûsü’l- Muhît. Beyrut: Mektebetü Tahkikü’t- Türâs Fî Müesseseti er- Risâle, 1424/2003.
• İbn Atıyye el-Endelüsi, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib. el-Muharrerü'l-Veciz Fî Tefsiri'l-Kitâbi'l-Aziz. thk. Abdüsselam Abdüssafi Muhammed Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993/1413.
• İbn-i Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân. el-Hasais. Kahire: Daru’l-Kutubi’l-Mısrıyye, 1371.
• İbn-i Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân. el-Luma‘ Fi’l-‘Arabiyye. nşr. Hâmid el-Mu’min. 2. basım, Beyrût: ‘Âlemu’l-Kutub, 1416/1985.
• İbnu’l-Enbârî, Ebû Bekr. el-Beyân Fî İ‘râbi Garîbi’l-Kur’ân. thk. Dr. Tâhâ Abdulhamid Tâhâ, mür. Mustafa es-Sakâ. Beyrut: el-Mektebetu’l-Arabiyye, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1389/1969.
• İbn-i Kuteybe, Abdullah b. Muslim. Edebu’l-Kâtib. Beyrut: Medresetu-r Risâle, 1981.
• İbn-i Mu’tezz, Abdullah. Dîvân. Beyrut: Dar Sâdr, 1332.
• İbnü’n-Nedîm, Ebû’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1415/1994.
• İbrahim, Hamdi Bedreddin. Mu'cemu'l-Evzani's-Sarfiyye Li-Kelimati'l-Kur’âni'l-Kerim. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1429/2008
• İmam Buhârî. Sahih-i Buhari Kitabu’l Vudû., Kahire: el-Matbaatü'l-Hayriyye, , 1887.
• İmam Birgivî. Maksûd. y.y., t.y.
• Keşşâş, Muhammed. er-Recz Fî’l-Asri’l-Umevî . Kahire: Âlemu’l-Kutub, 1995.
• Muhaysin, Muhammed Salim. Tasrîfu’l-Ef’âl ve’l-Esmâ fî Dav’i Esâlibi’l Kur’ân. Beyrût: Dâru'l-Kitâbi'l-'Arabî, 1407/1987.
• Suyûtî, Ebi'l-Fadl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. Buğyetü’l-Vuât. Kahire: yy., 1384/1964.
• Suyûtî, Ebi'l-Fadl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. Câmiu’s-Sağîr. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1996.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Osmân b. Kanber. el-Kitâb, nşr. ‘Abdusselâm Muhammed Hârun. 1-5. Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 3. Basım, 1408/1988.
• Yıldırım, Kadri. “Sülasi Mücerred Fiillerin Mezid Olmakla Kazandıkları Yeni Anlamlar”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2000), 212-225.
• Yılmaz, İbrahim. Arap Şiir Sanatında Recez ve Urcûze. Erzurum: Ekev Yayınları, 2002.