Theatre Activities in Jordan From the Beginning to the Present

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 24, 296 - 320, 11.07.2025

Fatih Kılıç

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1676037

Öz

The beginning of modern theatre in Arab society can be traced back to Napoleon's invasion of Egypt, just like other cultural innovation movements. In Syria and Lebanon, as in Egypt, cultural innovation movements started under the leadership of foreigners. In the first half of the 19th century, Italian and French influence dominated the Arab theatre. With their plays, theatre artists from these countries tried to influence the young generations in Syria, including Lebanon, Palestine and Jordan, in accordance with their own missionary ideas. Mārūn al-Naqqāsh, who took the first important step in the field of theatre, went to Alexandria in 1846 and watched the plays in which the works of western theatre writers were exhibited, and when he returned to his country, he started writing plays and ensured that these plays were staged. The sun of theatre, which rose on all Arabs from the house of Mārūn al-Naqqāsh in 1848, never set, but it could not get rid of the influence of the west for a certain period of time. In this study, the theatre activities carried out in Jordan in the last hundred years are discussed in periods of ten years, and important theatre works, writers and directors who came to the fore in this process are mentioned. While taking a picture of the course of Jordanian theatre in recent years, the situation evaluations made by theatre artists are also included.

Anahtar Kelimeler

Arabic literature , Theatre , Arabic theatre , Jordanian theatre

Tarihi Seyri İtibariyle Ürdün'de Tiyatro Faaliyetleri

Öz

Arap toplumunda modern anlamda tiyatronun başlangıcını diğer kültürel alanlardaki yenilik hareketleri gibi Napolyon’un Mısır’ı işgali ile başlatmak mümkündür. Kültürel anlamda yenilik hareketleri Mısır’da olduğu gibi Suriye ve Lübnan’da da yabancıların öncülüğünde başlamıştır. 19. yy’ın ilk yarısında Arap Tiyatrosu üzerinde İtalyan ve Fransız etkisi hâkimdi. Bu ülkelerden gelen tiyatro sanatçıları sergiledikleri oyunlarla Lübnan, Filistin ve Ürdün’ü de kapsayan Suriye topraklarında kendi misyonerlik düşüncelerine uygun olarak, genç kuşakları etkilemeye çalışmışlardır. Tiyatro alanında ilk önemli adımı atan Mârûn en-Nakkâş 1846’da İskenderiye’ye giderek batılı tiyatro yazarlarının eserlerinin sergilendiği oyunları izlemiş ve ülkesine döndüğünde oyun yazmaya başlayarak bu oyunların sahnelenmesini de sağlamıştır. 1848 yılında Mârûn en-Nakkâş’ın evinden tüm Arapların üzerine doğan tiyatro güneşi hiçbir zaman batmamış ancak belirli bir süre batının etkisinden de kurtulamamıştır. Bu çalışmada Ürdün’de son yüz yıl içinde gerçekleştirilen tiyatro faaliyetleri onar yıllık periyodlarda ele alınmış, bu süreç içinde öne çıkan önemli tiyatro eserlerine, yazarlarına ve yönetmenlerine değinilmiştir. Ürdün tiyatrosunun son yıllardaki gidişatının resmi çekilirken tiyatro sanatçılarının yaptıkları durum değerlendirmelerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı , Tiyatro , Arap Tiyatrosu , Ürdün Tiyatrosu

Kaynakça

• ‘Abdurrahim, ‘İman. Syrian Colloquial Arabic. Avustralya: Labour Production, 1998. el-Arabi el-Cedîd. “Ma‘a Gazze Maflah el-‘Udvân”. Erişim 14 Aralık 2024. https://www.alaraby.co.uk/culture/ مع-غزّة-مفلح-العدوان
• Aljazeera. “Giyâbu masrahi’l-yevmî bi’l-Ürdün”. Erişim 12 Nisan 2023. http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2015/3/25/غياب-المسرح-اليومي-بالأردن-مسؤولية-من
• Alrai, “Ganem Sâbir Ganem ve’l-mevt fi’l-menfâ”. Erişim 12 Aralık 2024. https://alrai.com/article/10499208/ثقافة-وفنون/غنام-صابر-غنام-والموت-في-المنفى-فعل-احترازي-ضد-المحو
• Beze‘î, Yüsrâ. “Masrahu’t-Tıfl ve Devruh fî Te‘allümi’l-Lügati’l-‘Arabiyye ve Tenmiyeti’l-Mefâhîm lede’t-Tilmîz”. Mecelletü’l-‘Ulûmi’l’İctimâ‘iyye ve’l-İnsâniyye, 22(1) (Temmuz 2021), 467-478.
• Cerîdetü Felestîn, “Masrahu’l-Ürdünî”, sy. 21, 20.04.1967. https://palarchive.org/index.php/Detail/objects/95993/lang/ar_PS
• Dayı, Rumeysa Bakır. “Lübnan Edebiyatında Tiyatronun Doğuşu ve Gelişimi”. Dergipark. Erişim 10 Haziran 2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/812229
• Ebû Şevârib, Muhammed Mustafa. el-Medhal ilâ Funûni’n-Nesri’l-Edebiyyi’l-Hadîs ve Mahârâtihi’t-Ta‘bîriyye. İskenderiye: Dâru’l-Vefâ, İskenderiye, 2007.
• Ergül, Aysel. Çağdaş Mısır Tiyatrosunda Tevfîku’l-Hakîm ve Üç Entellektüel Tiyatrosu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1995.
• Ergül, Aysel. Sadallah Vennûs ve Tiyatroları. Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 2011.
• Fâris, Muhammed Hayruddîn. Târîhu’l-Cezâiri’l-Hadîs. Şam: Câmi‘atü Dimaşk, 1969.
• Fedushko, Solomia, Kolos, Sofia. “Effective strategies for using hashtags in online communication”. Researchgate. 26 Mayıs 2019. https://www.researchgate.net/publication/332875974_Effective_Strategies_for_Using_Hashtags_in_Online_Communication
• el-Fenniyye. “Mihricanu masrahi’ş-şebâbi’l-Ürdünî”. Erişim 19 Nisan 2023. https://alfaneyah.wordpress.com/2012/09/28/
• Fethî, İbrâhîm. Mu‘cemü’l-Mustalahâti’l-Edebiyye. Tunus: el-Müessesetü’l-‘Arabiyye, 1986.
• el-Feyyâz, Delâl Mustafa. Tahlîlü’l-Hitâbi’s-Siyâsî fi’l-Masrahi’l-Ürdünî. Amman: Câmi‘atü’ş-Şarki’l-Evsat, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Hasen, Bedir Muhammed. “et-Tekniyyâtü’l-fenniyye fi’l-masrah ve ‘alâkatühâ bi’l-binâi’d-dırâmî li’n-nusûsi’l-masrahiyye”. Tanta University Faculty of Specific Education. 13 Haziran 2024. https://sjsep.journals.ekb.eg/article_354382_082296d3bd5cd61804e1a6808b593
• el-Hatîp, Muhammed. el-Masrahu’l-İğrîgî. Şam: Dâru Raslân, 2014.
• İsmâîl, Seyyid Ali. Bidâyetü’l-Masrah ve’s-Sînemâ fi’l-Ürdün. Amman: Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdüniyye, 2022.
• İsmâîl, Seyyid Ali. Târîhu’l-Masrah fi’l-Âlemi’l-‘Arabî, Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 2016.
• Kalâhan, Dimbinâ. Men Hüve Vilyâm Şekspîr Hayâtüh ve A‘mâlüh. çev. Muhammed Hâmid Dervîş, Zeyneb Âtif, Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 2020.
• Ken‘ân, Ahmed ‘Ali. “Eseru’l-Mesrah fî Tenmiyeti Şahsiyyeti’t-Tıfl”. Damascus University. 20 Haziran 2023. https://www.damascusuniversity.edu.sy/mag/edu/images/stories/87-138.pdf
• el-Meşâkibe, Adnân Ali. “Devrü’l-mer’e fî mihricâni’l-masrahi’l-Ürdüniyyi’t-tâsi‘i”. University of Jordan. 30 Ocak 2018. https://academic.ju.edu.jo/a.mashakbeh/Lists/PublishedResearches/Attachments
• Mîşîl b. Ôrîn. Sitte Eyyâm mine’l-Harb. çev. İbrahim eş-Şehâbî, Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 2005.
• Nassâr, Necîb. Sahyûniyye. Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 2014.
• er-Râ‘î, Ali. el-Masrah fi’l-Vatani’l-‘Arabî. Kuveyt: ‘Âlemü’l-Ma’rife, 1978.
• er-Rîmûnî, Firâs Hâlid. Târîhu’l-Fıraki’l-Masrahiyyeti’l-Ürdüniyye. Amman: Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdüniyye, 2022.
• Shakespeare, William. Hamlet. çev. Yeşim Mısırcı İstanbul: Parola Yayınları, 2014.
• Kurul. Târîhu’l-Ürdün. Amman: Vizâratü’t-Terbiye ve’t-Ta‘lîm, 2017.
• Shorbaji, Nidal Fayez. “Nazariyyetü’l-masrah fi’l-edeb nazariyyetüh ve masâdiruh ve ‘anâsiruh”. Dergipark. 26 Aralık 2021. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1703093
• et-Tâî, Muhammed İsmail. “et-Telakkî fi’l-Masrahi’t-Terbevî”. University of Baghdad College of Fine Arts. 11 Aralık 2019. https://cofarts.uobaghdad.edu.iq/wp-content/uploads/sites/5/uploads/OUR%20
• Vekâletü’l-Enbâi’l-Ürdüniyye. “Mihricânu’l-masrahi’l-‘Arabî”. Erişim 11 Kasım 2024. https://www.petra.gov.jo/Include/InnerPage.jsp?ID=123459&lang=ar&name=news Vekâletü’l-Enbâi’l-Ürdüniyye. “Vefâtü mübdi‘i’l-Ürdünî Hâyil el-‘Aclûnî”. Erişim 18 Aralık 2024. https://petra.gov.jo/Include
• Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdünî. “el-Masrah, Târîhu’l-fünûn fi’l-Ürdün”. Erişim 14 Kasım 2022. http://culture.gov.jo/new/ تاريخ-الفنون-في-الأردن/المسرح
• Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdünî. “el-Mihricânât”. Erişim 14 Ocak 2022. https://culture.gov.jo/AR/ListDetails/مهرجان الأردن المسرحي
• Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdünî, “Mihricân masrahi’l-hüvât”. Erişim 20 Nisan 2023. http://culture.gov.jo/new/ مهرجانات-الوزارة/9983-مهرجان-مسرح-الهواة
• Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdünî. “Mihricânâtü’l-Vizâra, Masrahu’t-tıfli’l-Ürdünî”. Erişim 10 Ocak 2022. http://culture.gov.jo/new/مهرجانات-الوزارة/7001-مهرجان-مسرح-الطفل-الأردني
• Vizâratü’s-Sekâfeti’l-Ürdünî. “Zâkiretü mihricânu’l-masrahi’l-Ürdünî”. Erişim 19 Nisan 2023. http://culture.gov.jo/new/ مهرجانات-الوزارة/6993-مهرجان-المسرح-الأردن