Analysis and Publication of A Treatise Defining Hazrat Ali’s Spiritual Qualities

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 14, 385 - 415, 31.12.2022

İsmail Yıldırım

Öz

Due to his qualities, Hazrat Ali holds a significant place in Islamic Turkish literature and has been the subject of many literary works. In these works, Hazrat Ali’s being the son-in-law of Hazrat Prophet (pbuh), his scientific and sufistic aspects, generosity, intelligence, high morals, and extraordinary heroism in wars are reported. On the other hand, the verses of the Qur’an claimed to have been revealed about Hazrat Ali and the hadiths of the Hazrat Prophet in the person of Hazrat Ali are also interspersed among the works in question. Although the works that describe and honor Hazrat Ali are written in verse or prose, they can also be mixed in verse and prose. Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî, which was compiled by Muhammed Şemseddîn in 1326 (1908) and had the identity of a treatise, was one of the verse-prose mixed works authored in this way. The first part of the work, which consists of three parts, includes the verses of tawhid and munajat, while the second part includes Hazrat Prophet’s hadiths about Hazrat Ali, the third and the final part contains the verses allegedly revealed about Hazrat Ali. In the pamphlet in which the legends about Hazrat Ali are mentioned from time to time, the verse pieces depicting Hazrat Ali also constitute a significant sum. In the introduction of this study, Hazrat Ali’s position and significance in Turkish-Islamic literature are briefly stated. Following this, certain conclusions are drawn about the author of the work. In the main part of the article, the translated text of Menâkıb-ı Murtazavi or Vasiyy-i Nebî is presented by referring to the content elements of the treatise.

Anahtar Kelimeler

H.H. Ali, Muhammed Şemseddîn, Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî, Verse, Hadith

Hz. Ali’nin Manevi Vasıflarını Açıklayan Bir Risalenin Tahlil ve Neşri

Öz

İslami Türk edebiyatında vasıfları itibari ile mühim bir yer teşkil eden Hz. Ali, pek çok edebî eserin konusu olmuştur. Bu eserlerde Hz. Ali’nin Hz. Peygamber’in damadı oluşu, ilmî ve tasavvufî yönü, cömertliği, zekâsı, yüksek ahlakı ve savaşlarda gösterdiği olağanüstü kahramanlıkları dile getirilmiştir. Diğer yandan Hz. Ali hakkında nazil olduğu iddia edilen Kur’an ayetleri ile Hz. Peygamber’in, Hz. Ali’nin şahsında söylediği hadisleri de söz konusu eserlerin arasına serpiştirilmiştir. Hz. Ali’yi tavsif ve tazim eden eserler, manzum veya mensur tarzda kaleme alınmakla birlikte manzum-mensur karışık da olabilmektedir. Muhammed Şemseddîn tarafından 1326 (1908) yılında telif edilen ve risale hüviyeti taşıyan Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî bu minvalde meydana getirilmiş manzum-mensur karışık eserlerden biridir. Üç bölüm hâlinde teşekkül eden eserin birinci kısmı, tevhid ve münacat manzumelerini ihtiva ederken ikinci kısım, Hz. Peygamber’in Hz. Ali ile ilgili hadislerini üçüncü ve son bölüm ise Hz. Ali hakkında indiği iddia edilen ayetleri içermektedir. Yer yer Hz. Ali ile ilgili menkıbelerin söz konusu edildiği risalede Hz. Ali’yi tasvir eden manzum parçalar da önemli bir yekûn teşkil etmektedir. Bu yazının giriş kısmında kısaca Hz. Ali’nin Türk İslam edebiyatındaki yeri ve öneminden bahsedilmiş, devamında eserin müellifine ilişkin bazı tespitlerde bulunulmuştur. Yazının asıl kısmında ise risalenin muhteva unsurlarına değinilerek Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî’nin çeviri yazılı metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Muhammed Şemseddîn, Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî, Hadis, Ayet

Kaynakça

• Ak, Murat. Na’tlerin Tasavvufî Temelleri ve Na’t Mecmuaları. Konya: Selçuk Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Akkaya, Veysel. “Tasavvuf Klasiklerinde Hz. Ali’nin Şahsiyeti”. Usul İslam Araştır-maları 23, (2019), 69-90.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. “Hâkî, Yahudî, Hâkî Mehmed Çelebi”. Türk Edebiyatı İsim-ler Sözlüğü. Erişim 28 Eylül 2022. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haki-haki-mehmed-celebi
• Ali Nihânî-i Yozgadî. Menâkıb-ı Murtazaviyye. nşr. İsmail Yıldırım. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
• Ali Rıza Sâbiri. 1001 Hadis Işığında İmam Ali. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2020.
• Arslan, Mehmet. Şemseddîn Sivasî, Menâkıb-ı Çehâr-yâr-ı Güzîn. PDF: Sivas Beledi-yesi Yayınları, 2017, http://sivas.bel.tr/Files/PDF/ekitap/%C5%9EEMSEDD%C4%B0N%20S%C4%B0VAS%C3%8E%20K%C3%9CLL%C4%B0YATI%20MENSUR%20ESERLER/Menak%C4%B1b%C4%B1-Cehar-Yari-Guzin.pdf
• Arslan, Mehmet. Şeref Hanım Divanı. PDF: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınla-rı, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215362/seref-hanim-divani.html
• Balta, Nuran. Türk Edebiyatı Tarihi Nazariyesi Geleneğinde Mîzânü’l-Edeb’in Yeri. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Ceyhan, Adem. Türk Edebiyatı’nda Hz. Ali Vecizeleri. Ankara: Öncü Kitap, 2006.
• Ceyhan, Semih. “Yeşil, Şemseddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/491-492. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Çatıkkaş, M. Atâ. Şiirimizin Beyitler ve Mısralar Sözlüğü I. İstanbul: Sütun Yayınları, 2009.
• Çeçen, Halil. Fıtnat Hanım, Hayatı-Sanatı ve Divanı. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Çetin, İsmet. Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri. Ankara: TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Çift, Salih. “Mısır’da Bir Bektaşî Dergâhı Kütüphanesi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 28, (2011), 13-39.
• Dervîş Muhammed Yemînî. Fazîletnâme. nşr. Yusuf Tepeli. Ankara: TDK Yayınları, 2002.
• Efe, Mustafa. Mehmed Şemseddin Ulusoy’un Eş’âr-ı Şemsî Adlı Divanı. Bursa: Ulu-dağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Geçit, M. Seyid. “Hz. Ali Hakkında İnmiş Ayetlerin Değerlendirilmesi”. Iğdır Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12, (2018), 75-108.
• Güfta, Hüseyin. “Divan Şiirinde İlim ve İrfan Timsali Hz. Ali”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 24, (2002), 69-102.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hz. Ali (İlmî Şahsiyeti)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo-pedisi. 2/375-378. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Kaplan, Hasan. “Divan Edebiyatında İntihal: Alıntı mı Çalıntı mı?”. Asos Journal 40, (2016), 39-98.
• Kaplan, Mahmut - Özcan, Hüseyin. “Edebiyatımızda Hz. Ali Sevgisi Bağlamında Caferî’nin Mevlûd-ı Haydar’ı”. Turkish Studies 10/12, (2015), 587-616.
• Kaplan, Mehmet. Şiir Tahlilleri. İstanbul: Dergah Yayınları, 2008.
• Kayaokay, İlyas. Hz. Ali Cenk-nâmeleri. İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
• Kuranmeali. Erişim 29 Eylül 2022. https://www.kuranmeali.com/
• Latîfî. Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. nşr. Rıdvan Canım. Ankara: AKM Yayınları, 2000.
• Muhammed Bâkır el-Meclisî. Bihâru’l-Envâr Cilt: XXXIX. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ, 1983.
• Muhammed Şemseddîn. Menâkıb-ı Murtazavî yâhûd Vasiyy-i Nebî. PDF: Terakkî Kütüphânesi, 1326. http://isamveri.org/pdfrisaleosm/R093882.pdf
• Nâbî. Divan. nşr. Ali Fuat Bilkan. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Özalp, N. Ahmet. Hz. Ali Cenkleri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2017. Saraç, M. A. Yekta. Bursalı Mehmed Tahir-Osmanlı Müellifleri C. III. Ankara: Tüba Yayınları, 2016.
• Seyyid Sâdık Şîrâzî. Aliyyün fi’l-Kur’ân. Beyrut: Darü’l-Ulûm, 2006.
• Sinan Paşa. Tazarrunâme. nşr. Mertol Tulum. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Ya-yınları, 2014.
• Söylemez, İdris. “Edebiyatımızda Ehl-i Beyt Sevgisi Çerçevesinde Seyfullah Niza-moğlu Divanı”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1, (2015), 83-96.
• Sunar, Cavit. Melâmîlik ve Bektâşîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1975.
• Şemseddîn Sivasî. Menâkıb-ı Çehâr-yâr-ı Güzîn. nşr. Mehmet Arslan. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2017.
• Ünlüsoy, Kamile. “Şiî Kültürdeki Hz. Ali Mucizeleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/35, (2014), 358-382.
• Yekbaş, Hakan. Türk Edebiyatında Hz. Ali ve Hz. Fâtıma Mevlidleri. Ankara: Asitan Kitap, 2012.
• Yıldıran Sarıkaya, Meliha. Türk-İslâm Edebiyatında Hz. Ali. İstanbul: Marmara Üni-versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Yılmaz, Kadri Hüsnü. “Hâmî, Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 28 Eylül 2022. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hami-ahmed%20
• Yılmaz, Mehmet. Kültürümüzde Ayet ve Hadisler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.