Kadın Din Görevlilerinin Kadın Yöneticilere Yönelik Tutumları: Kırıkkale İl Müftülüğü Örneği

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 14, 332 - 355, 31.12.2022

Züleyha Meryem Can Hidayet Tuksal

Öz

Kuruluşundan itibaren uzun bir süre erkeklerin hâkim olduğu bir kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kadınlara yönelik yaklaşım ve politikalarında son 20 yılda büyük bir dönüşüm gerçekleşmiştir. Bu dönüşüm sonucunda kadınlara yönelik hizmetler önemli oranda artar ve çeşitlenirken, bu hizmetleri gerçekleştiren kadın din görevlilerinin istihdamında da büyük artışlar yaşanmıştır. Bu gelişmelerle birlikte, kadın görevlilerin çeşitli kademelerde yönetici konumuna gelmeye başladığı, her ile bir kadın müftü yardımcının atanmasının hedeflendiği ve ilk defa bir kadın akademisyenin DİB Başkan Yardımcısı makamına atandığı görülmüştür. İşte bu gelişmeler ışığında Kırıkkale İl Müftülüğüne bağlı olarak çalışan Kur’an kursu öğreticileri kapsamında yürütülen bir araştırmayla kadın Kur’an kursu öğreticilerinin bu değişim politikalarına karşı görüş ve tutumları tespit edilmeye çalışılmıştır. Makalede kadın Kur’an kursu öğreticilerinin bu görüş ve tutumları ele alınmış; geleneksel/dinsel yaklaşımların yanı sıra, toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından da analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Diyanet İşleri Başkanlığı, Kadın Politikaları, Kur’an Kursu Öğreticileri, Toplumsal Cinsiyet., Kırıkkale

Attitudes of Female Religious Officials towards Female Administrators: The Case of Kırıkkale Provincial Mufti

Öz

In the last 20 years, there has been a significant transformation in the approach and policies of the Presidency of Religious Affairs, which has been a male-dominated institution for a long time since its establishment. As a result of this transformation, while services for women have increased and diversified significantly, there has been a great increase in the employment of female religious officials who perform these services. Along with these developments, it has been observed that female officials have started to become managers at various levels, it is aimed to appoint a female deputy mufti in each province, and for the first time a female academician has been appointed to the position of vice-president of the DIB. In the light of these developments, it has been tried to determine the opinions and attitudes of female Qur'an course teachers towards these change policies with research carried out within the scope of the Qur'an course instructors working under the Kırıkkale Provincial Mufti. In the article, these views and attitudes of female Qur'an course teachers are discussed; In addition to traditional/religious approaches, it has also been analyzed in terms of gender stereotypes.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Kırıkkale, Presidency of Religious Affairs, Gender, Qur'an Course Instructors, Women's Policy

Kaynakça

• Amman, M.Tayfun. “Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet- Sosyal ve Bilimsel Yaklaşımlar-”. Dini ve Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet II, 2/13-55. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Aslan Şebnem. v.d. “İslam’ın Kadın Liderliğe Bakışı: Disiplinlerarası Nitel Araştırma”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, (2015).
• Aybey, Salih. Diyanet İşleri Başkanlığı Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Gelen Soruların Analiz ve Değerlendirilmesi (Ege Bölgesi Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Aydın, Mehmet Âkif. "Kadın", TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 1 Eylül 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kadin#2-islamda-kadin Berktay, Fatmagül. Tek Tanrılı Dinler Karışında Kadın Hıristiyanlık’ta ve İslamiyet’te Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları, 1996.
• Bıçak, Canan Aydın. Kadın Ve Aileye Yönelik Çalışmalar 2007-2009. Din Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Ankara: 2010
• Çiftçi, Oya. Kadın Sorunu ve Türkiye’de Kamu Görevlisi Kadınlar. Ankara: TODAGE Yayınları, 1982.
• Dökmen, Zehra Y. Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi, 6. Basım, 2010.
• Göle, Nilüfer. Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Basım, 2011.
• Gözaydın, İştar. Diyanet Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Kandiyoti, Deniz. Cariyeler, Bacılar ve Yurttaşlar Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. çev. Aksu Bora vd. İstanbul: Metis Yayınları, 4. Basım, 2013.
• Kur’an-Kerim Meali. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 13.Basım, 2013.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2. Baskı, 2005.
• Özkul, Aliye. Din Adamlarının Toplum Hayatına Etkileri: Emet Örneği 1923 – 1999. Kütahya: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Pak, Sebil Sultan. Din Hizmeti Sunan Kadınların Çalışma Hayatındaki Konumu (Diyanet İşleri Başkanlığı Örneği), Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Sancar, Serpil. “Diyanet’in “Kadınlaşması”: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yeni Kadın ve Aile Politikası”. Kadın Odaklı. der. Çiğdem Kağıtçıbaşı vd. 203-240. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Tam, Gülşah. Diyanet Çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Rolleri İle İlgili Tutumları. Mersin: Mersin Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2020. Yıldırım, Mine. Vd. Din Hizmetlerine Erişimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması, ed. Serpil Sancar. Ankara: CEİD Yayınları, 2018.
• DİB, Diyanet İleri Başkanlığı. 2021 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara:2022. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2021%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• DİB, Diyanet İleri Başkanlığı. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına Göre Kur’an Kursu, Kursiyer ve Bitiren Kursiyer Sayısı (1 Haziran 2021). https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler erişim 18.10.2022
• DİB, Diyanet İleri Başkanlığı. İstatistikler. (1 Haziran 2021). https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler
• DİB, Diyanet İleri Başkanlığı. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına ve Kadrolarına Göre Personel Sayısı (Müftülük). (1 Haziran 2021). https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/sayfa/57/istatistikler
• DİBİKGM, Diyanet İşleri Başkanlığı İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü “2021 Yılı İl Müftü Yardımcılığı (Bayan) Sınavı Duyurusu” Erişim 26 Kasım 2022. https://insankaynaklari.diyanet.gov.tr/Detay/723/2021-y%C4%B1l%C4%B1-il-m%C3%BCft%C3%BC-yard%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1-%28bayan%29-s%C4%B1nav%C4%B1-duyurusu
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı, 2010 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim: 25 Kasım 2021. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2010%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim 25 Kasım 2021. https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2017%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020 Yılı Faaliyet Raporu. Erişim 25 Kasım 2021 https://stratejigelistirme.diyanet.gov.tr/Documents/2020%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu.pdf
• D.İ.B Diyanet İşleri Başkanlığı. Kurumsal Tarihçe. Erişim:01 Eylül 2022. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay//1/diyanet-isleri-baskanligi-kurulus-ve-tarihcesi,
• KSGM, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı 2016-2020. Erişim 26 Ekim 2022. https://www.ika.org.tr/assets/upload/dosyalar/kadina-yonelik-siddetle-mucadele-ulusal-eylem-plani2016-2020.pdf ASPB, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Kadının Güçlenmesi Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2018-2023. Erişim 26 Ekim 2022. https://www.aile.gov.tr/media/6315/kad%C4%B1n%C4%B1n-gue%C3%A7lenmesi-strajesi-belgesi-ve-eylem-plan%C4%B1-2018-2023.pdf
• ASHB, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele IV. Ulusal Eylem Planı 2021-2025. Erişim 26 Ekim 2022. https://www.aile.gov.tr/media/82082/kadina-yonelik-siddetle-mucadele-iv-ulusal-eylem-plani-2021-2025.pdf
• T.C Resmi Gazete, 13.07.2010, sayı 27640 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/07/20100713-2.htm
• T.C Resmi Gazete, 04.07.2006, sayı 26218 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060704-12.htm erişim: 03.03.2022
• KSGM Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008–2013 Erişim 26. Kasım 2021. http://www.ceidizleme.org/ekutuphaneresim/dosya/502_1.pdf