THE ART of IKTIBAS in MUSTAFA SÂDIK al-RÂFI'Î'S I´JAZ al-QUR'AN

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 189 - 203, 21.06.2023

Adnan Arslan

Öz

One of the i'jaz aspects of the Qur'an is its unique verse. Therefore, from a very early period in the history of Islam, he researched the aspects of the i'jaz in the verse of the Qur'an. However, i'jaz al-Qur'an does not have a static quality like other Qur'anic sciences. Over the centuries, it has become almost dynamic with new scientific data and approaches. In addition to the eloquence and that were meticulously emphasized in the first centuries, the relations between the suras and verses over time, artistic descriptions, sound harmony, the agreement of the scientific data discovered with the statement of the Qur'an, etc. In this respect, the scope of i'jaz research is always expanding. Mustafa Sâdık al-Râfi'î is one of those who wrote in this manner in the last century. He contributed to the subject by bringing new perspectives in his work called İ'jâz al-Qur'an. Rafi'î is mainly a writer. Naturally, this work on i'jaz has had its share of literary style to a considerable extent. Considering this style as a whole will push the limits of a scientific article. Therefore, in this article, it is aimed to examine the work within the framework of iktibas, which is an art of bedi'.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Rafi’i, Quotation, I, Bedi’

MUSTAFA SÂDIK er-RÂFİÎ’NİN İ´CÂZU’L-KUR’ÂN ADLI ESERİNDE İKTİBAS SANATI

Öz

Kur’an’ın i´câz vecihlerinden birisi kuşkusuz onun eşsiz nazmıdır. Bu yüzden İslam tarihinde oldukça erken bir dönemden itibaren Kur’an’ın nazmındaki i´câzın hangi açılardan zuhur ettiği araştırılmıştır. Ancak i´câzu’l-Kur’an, diğer Kur’an ilimleri gibi statik bir niteliğe sahip değildir. Asırlar içerisinde yeni bilimsel veriler ve yaklaşımlarla adeta dinamik bir hâl almıştır. İlk asırlarda üzerinde titizlikle durulan fesahat ve belagatin yanı sıra zaman içerisinde sureler ve ayetlerin birbirleriyle olan münasebetleri, sanatsal tasvirler, ses ahengi, keşfedilen bilimsel verilerin Kur’an’ın beyanına mutabık düşmesi vb. açılardan i´câz araştırmalarının kapsamı hep genişlemektedir. Geçen yüzyılda bu sadette eser kaleme alanlardan birisi Mustafa Sâdık er-Râfi´î’dir (ö. 1937). İ’câzu’l-Kur’ân adlı eserinde yeni bakış açıları getirerek konuya katkıda bulunmuştur. Rafi´î, esas olarak bir edebiyatçıdır. Doğal olarak i´câz konulu bu eseri de hatırı sayılır ölçüde edebi üslubundan nasibini almıştır. Bu üslubun bir bütün hâlinde ele alınması bilimsel bir makalenin sınırlarını zorlayacaktır. Bu yüzden bu makalede eserde bir bedî´ sanatı olan iktibas çerçevesinde inceleme yapılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Râfi´î, İktibas, İ´câz, Bedî´

Kaynakça

• ´Avvâdî, Meşkûr Kâzım. “Mu´âradatu’l-Kur’ân fi’l-mi´yâr’il-uslûbî”. Kufa Studies Center Journal 1/6 (2007), 15-33.
• Ahmed, İzzet Muhammed. “el-İ´câzu’l-Kur’ânî ´inde’r-Râfi´î”. el-Va´yu’l-İslâmî 20/231 (1984), 16-27.
• Ayyıldız, Erol. “Mustafa Sadık er-Rafiî’nin Hayatı, Edebî Cephesi ve Eserleri”. UÜ İlâhiyat Fakültesi Dergisi 2 (1989), 27-35.
• Ayyıldız, Erol. “Mustafa Sâdık Er-Râfiî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 31/353-354. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Bedevî, Abdurrahmân. Min târîhi’l-ilhâd fi’l-İslâm. Beyrut: Muessesetu’l-´Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-neşr. 1980.
• Durmuş, İsmail. “İktibas”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/52. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Er, Hatice. Oryantalistlerin Kur’an Vahyi Ve Kur’an’ın Kaynağına Yönelik İddiaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Fekîkî, Abdülhâdî. el-İktibâs mine’l-Kur'âni’l-Kerim fi’ş-şi´ri’l-´Arabî. Şam: Menşûrât Dâru’n-Numeyr, 1996.
• Hamâd, Fâtıme Ahmed. “Ferac Mensî Muhammed, Eseru’l-iktibâs ve’t-tadmîn fî şi´ri Lisânu’d-dîn b. el-Hatîb”. Mecelletu Câmi´ati’l-Enbâr (2017), 68-100.
• Hamûd, Ali b. Muhammed. “Eseru’l-Kur’ân fî şi´ri Ebî Temmâm”, Mecelletu’l-´Ulûmi’l-´Arabiyye 16 (2010), 180-240.
• Hattâbî, Ebû Suleymân. Beyânu i’câzi’l-Kur’ân. (Selâsu Resâil fî i’câzi’l-Kur’ân içinde). thk. Muhammed
• Halefullâh, Muhammed Za’lûl Selâm. Mısır: Dâru’l-maârif, ts.
• Hecras, Abdülkerîm. “et-Tenâsu’l-iktibâsî ve devruhû fî intâci’d-delâle fî şi´ri Ebi’l-´Atâhiye”. Mecelltu Kulliyeti’l-Âdâb 3/1 (2017), 116-132.
• İbn Ahmed Lu’lue, bint Abdullâh. “Mu´âradatu’l-Kur’âni’l-Kerîm”. Journal of Al-Farahidi's Arts 14/49 (2022), 338-361.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414.
• İbnü'l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân. el-Müdhiş. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
• İzzuddîn, Buveyş. “Hakîkatu’l-i´câzi’l-Kur’ânî ´inde’r-Râfi´î”. et-Turâsu’l-´Arabî 17/68 (1997), 112-116.
• Kara, İbrahim. “Arap Belâgatında İktibas Sanatı”. Artuklu Akademi 8/1 (2001), 77-98.
• Keleş, Reyhan. Divan Şiirinde Lafzî Âyet Ve Hadis İktibasları (Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013).
• Konaklı, Numan. “İ‛câzü’l-Kur’ân Fikri: Mahiyet, Tarihsel Süreç ve Literatür”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/2 (2012), 251-290.
• Kur’ân Yolu (Erişim 09 Eylül 2022) el-En´âm 6/44.
• Kutluer, İlhan. “İbnü’r-Râvendî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/179-184. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Nasreen, Hafsa. “Oryantalistlerin Kur’an Üzerine İddiaları -Eleştirel Bir Çalışma-”. çev: Ozat Shamshiyev. ERUIFD 1/16 (2013), 109-125.
• Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. Kahire: Dâru’l-Kutub ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 1423, 7/182.
• Polat, Hüseyin. “Oryantalistlerin Kur’ân Araştırmaları Hakkında Türkiye’de Yapılmış Lisansüstü Tezler -Tespit ve Tematik Tasnif”. Din ve Bilim – Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/2, 88-109.
• Râfiî, Mustafa Sâdık. İ´câzu’l-Kur'ân ve’l-belâgatu’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1393/1973.
• Salâhuddîn, Abduttevvâb. “er-Râfi´î ve kadıyyetu’l-i´câz fi’l-Kur’ân”. el-Edebu’l-İslâmî 11/43-44 (2004), 16-26.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İ‘câzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 21/403-406. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Yurt, Mehmet Emin. “İ‘câzu’l-Kur’ân İlminin Mahiyeti, Tanımı ve Genel Hatlarıyla Tarihsel Süreci”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2017), 19.