TESETTÜRLÜ SOSYAL MEDYA FENOMENLERİNİN TESETTÜRLÜ GENÇ KADINLARIN TÜKETİM TARZLARINA ETKİLERİ ÜZERİNE NİTEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 451 - 474, 23.12.2023

Hidayet Tuksal Meryem Sena Çank Mendi

Öz

Sosyal medya bireylerin zamanının çoğunluğunu geçirdiği görsel ve işitsel içerikler sunan bir platformdur. Bu platformlarda gerek içerik üreticisi gerekse takipçi olarak dindar camianın genç kadınları da mevcuttur. Tüketim eylemi sosyal ve ekonomik bir olgu olduğu kadar kültürel bir olgudur, zira tüketim malları kültürel ögeler tarafından çevrelenmektedir. Bu bağlamda sosyal sınıfların kendilerini bir ifade biçimi olarak karşımıza çıkan tüketim kavramı, bireylerin imajlarla, sembollerle ve simgelerle kendilerini siyasal ve sosyal olarak sunmalarına olanak sağlamaktadır Bu olgulardan yola çıkılarak makalede sosyal medya ortamında marka, yaşam tarzı, kıyafetle ilgili içerikler sunan tesettürlü fenomenlerin yine sosyal medya ortamının müdavimleri konumunda bulunan tesettürlü genç kadınların tüketim tarzlarını ne şekilde etkilediği sorusuna cevap aranmaktadır. Bu amaçla 18-27 yaş aralığında bulunan 25 tesettürlü genç kadınla gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış mülakatlarla tesettürlü sosyal medya fenomenlerinin genç tesettürlü kadınların tüketim tarzlarına etkileri araştırılmıştır. Elde edilen verilere göre katılımcıların çoğu tesettürlü sosyal medya fenomenlerini takip etmektedirler ancak onlara karşı tutumlarında iki gruba ayrılmaktadırlar: Tesettürlü fenomenlere sempati besleyen, sunduğu içeriklerden faydalanan grup tüketim tercihlerinde onlardan etkilenmekle birlikte ticari boyutun da farkındadırlar ve bu yüzden temkinli davranmaktadırlar. Tesettürlü fenomenlere sempati beslemeyen katılımcılar ise onları tesettür konusunda yanlış mesajlar verdikleri, ürünler konusunda yanıltıcı davrandıkları, hayat tarzı konusunda gösterişçi bir tutum sergiledikleri gerekçeleriyle eleştirmektedir

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Sosyal Medya, Tesettürlü Fenomenler, Tesettürlü Genç Kadınlar, Tüketim Tarzı

A QUALITATIVE STUDY on the EFFECTS of HIJAB-WEARING INFLUENCERS on the CONSUMPTION STYLES of YOUNG WOMEN WEARING HIJAB

Öz

The social media platform serves as a predominant space for individuals immersed in visual and auditory content. Within this realm, young women from the religious community, including content creators and followers, actively engage. Consumption, being a socio-economic and cultural phenomenon, surrounds goods with cultural elements. In this context, the concept of consumption emerges as a means for social classes to express themselves through images, symbols, and signs. This article investigates the influence of veiled social media influencers, who share content related to brands, lifestyles, and clothing, on the consumption styles of veiled young women. Semi-structured interviews with 25 veiled young women aged 18-27 were conducted for this purpose. Results indicate that while most participants follow veiled influencers, their attitudes can be categorized into two groups: those sympathizing with influencers, adopting influenced consumption preferences cautiously; and those critical of influencers, accusing them of conveying incorrect messages and engaging in misleading behavior.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Social Media, Hijab-Wearing Influencers, Hijab Wearing Young Women, Consumption Styles

Kaynakça

• Ağlargöz, Feyza vd. “Müptelalardan Mesafelilere Sosyal Ağ Sitesi Kullanıcısı Gençler: Kullanma Motivasyonları ve Davranışları Açısından Profilleri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14/3 (01 Eylül 2014), 28-29. https://doi.org/10.18037/ausbd.85187
• Aksu, Simge. Lüks Markaların Sosyal Medya Kullanımı: Facebook Üzerine Bir İnceleme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2013.
• Akyazı, Ayşenur. “Sosyal Medya ve Tüketim İlişkisi: Popüler Ünlülerin Instagram Hesapları Üzerine Bir Araştırma”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/0 (10 Ağustos 2019), 95. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.423538
• Ateş, Sümeye. Dindarlık ve Tüketim Algıları Arasındaki İlişki. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Aytekin, Çiğdem. “Yeni Medya ve Ağ Nesli: Türkiye Örneği”. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi 3 (Aralık 2012), 2.
• Baltaci, Ali. “Muhafazakâr Tüketim: Türkiye’de Muhafazakârlığın Tüketim Eksenli Dönüşüm Dinamikleri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (15 Aralık 2019), 132. https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.620817
• Barak, Ayşenur-Kaplan, Hasan. “Dindarlık ve Tüketici Tarzları Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Türk Din Psikologları Dergisi 4 (Aralık 2021), 123.
• Baudrillard, Jean. Şeytana Satılan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği. çev. Oğuz Adanır. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2005.
• Bozoğlu, Merve-Düzgüner, Sevde. “Alışveriş Merkezi Mescitlerine Gelen Kadınların Tüketim ve Din Algısı Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (30 Aralık 2020), 1114-1118. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.781017
• Bulunmaz, Barış. “Otomotiv Sektöründe Sosyal Medyanın Kullanımı ve Fiat Örneği”. Global Media Journal 2/3 (Ağustos 2011), 190-50.
• Coşgun, Melek. “Popüler Kültür ve Tüketim Toplumu”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 1/1 (Nisan 2012), 844.
• Çöçel, Gökçe-Parmaksız, Pınar Melis Yelsalı. “Gösterişçi Tüketim, Sınıf, Din ve Güçlenme Ekseninde Muhafazakâr Kadınlar”. Folklor/Edebiyat 272/27 (2021), 40. https://doi.org/10.22559/folklor.1743
• Dereli, Mustafa Derviş. Sanala Veda: Sosyal Medya ve Dönüşen Dindarlık. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2020.
• Gazneli, Didem. Tüketim Toplumu Bağlamında Türkiye’de Yeni Medyanın Muhafazakarlığın Dönüşümü ve Dini Değerlerin Metalaşması Üzerine Etkisi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2020. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/4333/1/638680.pdf
• Hatipler, Mustafa. “Postmodernizm, Tüketim, Popüler Kültür ve Medya”. Bilgi Dergisi 34 (2017), 38-39.
• Illich, Ivan. Tüketim Köleliği. çev. Mesut Karaşahan. İstanbul: Pınar Yayınları, 4. Basım, 2011.
• Koç, Bekir. Türkiye’de Tüketim Toplumu ve Din: Yabancılaşma Kavramı Analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/52190.pdf
• Manovich, Lev. The Language of New Media. Cambridge, Mass.: The MIT Press, Reprint edition., 2002.
• Marcuse, Herbert. Tek Boyutlu İnsan/ İleri İşleyim Toplumunun İdeolojisi Üzerine İncelemeler. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2. Basım, 1990.
• Mavnacıoğlu, Korhan. Kurumsal İletişimde Sosyal Medya Yönetimi: Kurumsal Blog Odaklı Bir İnceleme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2011. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/48578.pdf
• Meltwater-We Are Social. “The Changing World of Digital In 2023”. We Are Social UK. 26 Ocak 2023. Erişim 20 Kasım 2023. https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/
• Odabaşı, Yavuz. Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. İstanbul: Sistem Yayınları, 2017.
• Orçan, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Modern Türk Tüketim Kültürü. Harf Eğitim Yayıncılığı, 2014.
• Pişkin, Mücahit. Tüketim Toplumu ve Din İlişkisi Türkiye ve İslam Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/51364.pdf
• Robins, Kevin. İmaj/Görmenin Kültür ve Politikası. çev. Nurçay Türkoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Sabuncuoğlu, Ayda. “Sosyal Medyanın Bir Gösteriş Tüketimi Mecrası Olarak Kullanımı”. İletişim Çalışmaları 2015. ed. Aydın Ziya Özgür-Aytekin İşman. Sakarya: Sakarya Üniversitesi ve TOJCAM, 1. Basım, 2015.
• Sanlav, Ümit. Sosyal Medya Savaşları. İstanbul: Hayat Yayınları, 2014.
• Tükel Paker, İrem. “Yeni Muhafazakâr Gençliğin Tüketim Alışkanlıkları”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 20/39 (30 Nisan 2020), 124-146. https://doi.org/10.30976/susead.552512
• Ünsalver, Barış Önen. Alışverişkolik Tüketirken Tüketen Takıntı. Timaş Yayınları, 2011.
• Zorlu, Abdülkadir. Modern Tüketim Tarihinden Tüketim Araştırmaları, Tüketim Sosyolojisi. Ankara: Glocal Yayınları, 2006