REFLECTION of al-WUJŪH wa al-NAZĀIR on EXEGESIS-In the EXAMPLE of TWO WORKS of MUQĀTIL ibn SULAYMĀN-

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 475 - 502, 23.12.2023

Davut Şahin

Öz

In the study, the reflection of the information contained in the works related to the science of al-Wujūh wa al-Nazāir on interpretation was examined by the example of two works of Muqātil Ibn Sulaymān. These are the works called al-Wujūh wa al-Nazāir fi’Qur’ani’l-‘Azīm and Tafsiru Muqātil Ibn Sulaymān. The study focuses on two aspects, one of which will be the basis for the other. The first one is the prominent features of the two works in the context of al-Wujūh wa al-Nazāir. Here, in order to contribute to the understanding of the subject, the formal and contextual aspects of the two works in question are focused on. The second part of the study is the comparison of the wech and nazīrs contained in al-Wujūh wa al-Nazāir with the explanations in tafsir in the context of the relevant verse. In this section, while making determinations and evaluations, the fact that the two works were written for different purposes was taken into account. As it is known, letter, word or expression patterns containing different meanings are discussed in the al-Wujūh wa al-Nazāir work and examples of these are given. In a tafsir work, a section of a verse, a verse or a group of verses is explained. In the second part, it is focused on whether Muqātil prefers the explanation he prefers for letters, words or expression patterns in al-Wujūh wa al-Nazāir in Tafsiru Muqātil Ibn Sulaymān. If he preferred these, the exact same, similar and different aspects of his explanation were focused on. As a result of the comparison, it was understood that Muqātil’s preferences in the two works largely coincide in meaning, if not verbally.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Wujūh, Nazāir, Comparison, Similarities, Differences

VÜCÛH ve NEZÂİRİN TEFSİRE YANSIMASI-MUKÂTİL b. SÜLEYMAN’IN İKİ ESERİ ÖRNEĞİNDE-

Öz

Çalışmada vücûh ve nezâir ilmine ilişkin eserlerde yer alan bilgilerin tefsire yansıması Mukâtil b. Süleyman’ın iki eseri örneğinde incelenmiştir. Bunlar; el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-‘Azîm ile Tefsiru Mukâtil b. Süleyman adlı eserlerdir. Çalışma biri diğerine temel olacak şekilde iki husus üzerinde durmaktadır. İlki iki eserin vücûh ve nezâir bağlamında öne çıkan özellikleridir. Burada konunun anlaşılmasına katkı sağlaması amacıyla söz konusu iki eserin biçimsel ve içeriksel yönü üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci kısmı ise el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-‘Azîm’de yer alan vecih ve nazîrlerin ilgili ayet bağlamında Tefsiru Mukâtil b. Süleyman’daki açıklamalarla karşılaştırılmasıdır. Bu kısımda tespit ve değerlendirmeler yapılırken iki eserin farklı amaçlarla yazıldığı hususu göz önünde bulundurulmuştur. Bilindiği üzere vücûh ve nezâir alanına dair eserde farklı anlamlar içeren harf, kelime veya ifade kalıpları konu edilmekte ve bunlara örnekler verilmekte; tefsir eserinde ise ayetin bir bölümü, bir ayet veya ayet grubu açıklanmaktadır. İkinci bölümde işte Mukâtil’in el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-‘Azîm’de harf, kelime veya ifade kalıpları için tercih ettiği açıklamayı Tefsiru Mukâtil b. Süleyman’de tercih edip etmediği, tercih ettiyse yaptığı açıklamanın birebir aynı, benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Karşılaştırma neticesinde Mukâtil b. Süleyman’ın iki eserindeki tercihlerinin birebir lafız olarak olmasa da mana olarak büyük oranda örtüştüğü anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Vücûh, Nezâir, Karşılaştırma, Benzerlikler, Farklılıklar

Kaynakça

• Albayrak, Halis. Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsirinde Söz-Muhatap-Anlam İlişkisi, Kur’an ve İslam İlimlerinin Anlaşılmasında Tarihin Önemi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsirde Mukâtil İbn Süleyman ve Eserleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21. 1976. 1-35.
• Güler, Nurdane. Mukâtil Tefsirinde Tevhid. Ankara: Grafiker Yayınları, 2022.
• Karagöz, Mustafa. “Vücûh ve Nezâirin Terimleşme Sorunu-Nezâir’in ‘Eşanlamlılık’ Olarak Tanımlanması Sorunu-”. Tarihten Günümüze Kur’an ilimleri ve Tefsir Usulü, İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2009.
• Koç, Mehmet Akif. Tefsirde Bir Kaynak İncelemesi es-Sa ‘lebî (427/1036) Tefisirinde Mukâtil b. Süleyman (150/767) Rivayetleri. Ankara: Kitabiyat, 2005.
• Mukâtil b. Süleymân. el-Vücûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’ani’l-ʿAzîm. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Bağdâd: Mektebetu’r-Ruşd, 2011.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. 3 cilt. thk. Ahmed Ferid. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. 4 cilt. thk. Abdullah Mahmut Şehhate. Beyrut: Muessesetu’t-Tarihi’l-‘Arabiyye, t.y.
• Sırıkaya, Selma. “Mukâtil b. Süleyman’ın Tefsiri ile El-Vücûh Ve’n Nezâir Adlı Eserinin Mukayesesi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Çorum 2013.
• Şehhate, Abdullah Mahmud. Mukâtil b. Süleyman, Tefsir-i Kebir, trc. Beşir Eryarsoy, İstanbul: İşaret Yay., 2006.
• Şahin, Davut. “Mukâtil b. Süleyman (ö. 150/767) İle Ebu’l-Ferec İbnu’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) Vücûh ve Nezâire İlişkin Eserlerinin Karşılaştırılması”. İSLARA Uluslararası İslam Araştırmaları Kongresi (12 Şubat 2022) Bildiriler Kitabı. Ed. Erdem Can Öztürk, Mahmud Esad Erkaya, Ankara: AHBVÜ Yay. 2022.
• Taberî, Muhammed b. Cerir. Camiu’l-Beyan an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 26 cilt. thk. Abdullah Abdulmuhsin et-Turkî. Kahire: Daru hicr. 2001.
• Türcan, Selim. “Özgün Bir Nakil Biçimi Olarak Vücûh ve Nezâir Edebiyatı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/18. 2010/2. 99-124.
• Türker, Ömer. “Mukâtil b. Süleyman’ın Kur’ân’ı Te’vil Yöntemi”. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: 1999.
• Yaldızlı, Hasan. “Vücûh ve Nezâir İlmi Ve Mukâtil b. Süleyman’ın El-Vücûh Ve’n-Nezâir Adlı Eseri”. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: 2013.
• Zeydan, Abdülcebbar Fethi. Lâ Vucûhe velâ Nezâira fi Kutubi’l-Vucûhi ve’n-Nezâir, Bagdad: Daru’l-Kutubi ve’l-Vesaik, 2018.
• Altuntaş, Halil. “el-Vücûh ve’n Nezâir”. Diyanet Dergisi, 26/ 1, 1990. 13-29.