KİTÂBÜ’S-SİLÂH: CAHİLİYE ve İSLAM DÖNEMİNDEKİ SİLAH VE SAVAŞLAR İÇİN ÖNEMLİ BİR TARİHÎ KAYNAK

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 16, 514 - 539, 23.12.2023

Zehra Bişkin Gemicioğlu

Öz

Her çağda savaşlara şahit olunan insanlık tarihinde harp aletleri her zaman merak konusu olmuştur. Bu çalışmanın amacı Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb el-Asmaî el-Bâhilî'nin Kitȃbü’s-Silȃh isimli monografik sözlük çalışmasında geçen silah isimlerinin incelenmesidir. Araştırma yöntemi olarak açıklama yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmada öncelikle el-Asmaî kısaca tanıtılıp Kitȃbü’s-Silȃh’taki savaş aletlerine değinilmiş, farklı isimleri ve çeşitleri belirtilmiştir. Bu bağlamda o çağlarda kullanılan savaş aletleri eserde geçtiği üzere kuyucunun bilgisine sunulmuştur. Cahiliye ve sadrü’l-İslam dönemlerinde kullanılan silahlar tanıtılmaktadır. Daha sonra konuyla alakalı şiir şevahidine dikkat çekilmiştir. Eserde aynı harp aleti için farklı isimlerin kullanıldığını görmek mümkündür. Eser, çağımızda modern Arapçada artık kullanılmayan çok sayıda silah terimini korumaya almıştır. Bu eser Arapçanın bir mirasıdır. Savaş ve silah aletleri zikredilirken Arapçanın zenginliği tekrardan gözler önüne serilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Asmaî, Kitȃbü’s-Silȃh, Silah, Alet

Teşekkür

Çalışmamda bana yardımcı olan sayın Prof. Dr. Soner Gündüzöz hocama teşekkürlerimi sunarım.

The WEAPONS BOOK (KITĀB al-SILĀḤ) by al-ASMAʿI is an IMPORTANT HISTORICAL SOURCE for WEAPONS and WARS in the ISLAMIC ERA

Öz

In the history of humanity, which has witnessed wars in every era, tools of war have always been a subject of curiosity, and the aim of this study is to examine the names of weapons in the single al-Asmaʿi dictionary called Kitāb al-Silāḥ. Deductive and interpretive methods were used as research methods. In this study, first, al-Asmaʿi is briefly introduced, mentioning the war tools of Kitāb al-Silāḥ, and mentioning their names and different types. In this context, the military tools used in those eras are presented to the reader. Weapons used in pre-Islamic periods were introduced and Islam came. Attention was then drawn to poetic poems related to the topic. According to the research results Kitāb al-Silāḥ is an important historical source of weapons and warfare of that period. It is possible to see that different names are used for the same instrument of war. The work retained many weapons terms that are no longer used in modern Arabic. This work is an Arab heritage. While tools of war and weapons are mentioned, the richness of the Arabic language is once again revealed.

Anahtar Kelimeler

Arabic, al-Asmaʿi, Kitāb al-Silāḥ, Weapons Book, Weapon, Tool, Poetry

Kaynakça

• ………, el-Asma'iyyat. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Abdüsselam Harun. Mısır: Dârü’l-Ma’ârif, 1967.
• Alsan, Şenay. Türk Mimari Sisleme Sanatlarında Mitolojik Kaynaklı Hayvan Figürleri-Orta Asya’dan Selçukluya. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi/ Ph.D. Dissertation, 2005.
• Cimilli, H. Canan, Topkapı Sarayının Anıtsal Kapılarının İşlev ve Sembolizm Açısından İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi/ Ph.D. Dissertation, 2007.
• Crater News, “ شجرة التألب البرية”, Erişim 18 Ekim 2023, https://crater-news.net
• Donyayadonya ما هي نبتة "العجرم" أو "صابون الصحراء"”, Erişim 18 Ekim 2023, https://donyayadonya.com.
• Dursun Yılmaz, Hakkı. “Abbȃsîler”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1/ 49-56. İstanbul: TDV Yayınları1988.
• el-Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb b. Ali. Kitâbü’s-Silâh. nşr. Muhammed Cebbâr el-Muaybid. Beyrut: Cemel Yayınları, 2015.
• el-Cübbâî Nasır Tevfik. el-Asmaî Nâkıdü’ş-Şi’r. thk. Ebûzabî Heyeti. Ebûzabî: Dârü’l-Kütübü’l-Vataniyye, 2009.
• Eliade, Mircea. Şamanizm. çev. İsmet Birkan, Ankara: İmge Yayınları, 2. Basım, 2006.
• Ferruh, Ömer (ö.1408/1987). Tarihü'l-Edebi'l-Arabî. 6 Cilt. Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melayin, 4. Basım, 1987.
• Gündüzöz, Güldane. Bektaşi Kültüründe Yemek Motifleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2015.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-Şiir ve'ş- Şuarâ. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2 Cilt. Kahire: Dâru ihyâi kütübi’l-Arabî, 1982.
• İbnü'l-Kıftî, Ebü'l-Hasan Cemaleddin Ali b. Yusuf b. İbrâhim. İnbâhü'r-Ruvât alâ Enbâhi'n-Nühât. thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim. 2 Cilt. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-Arabi; Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1406/ 1986.
• İzzeddîn, Yusuf. Mecelletu'-l-Mecme'u'l-'İlmi'l-Irakî. 2 Cilt. Bağdat: Dâru ihyâi kütübi’l-Arabî, 1987.
• Jaradat, Saleh. “Şemseddin Sami'nin Servet-i Fünun'da Yayımladığı Kamus-ı Türkî ve Kamus-ı Arabî Adlı Makale ve Onun Sözlükçülük Anlayışı". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 9/4 (2020), 1381-1394.
• Kahraman, Mehmet. “Sözlük Bilim Kuram, İlke ve Yöntemler Üzerine”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 5/8 (2016), 3290-3296.
• Lewın, Benjamin. “el-Asmaî Maddesi”. çev. Süleyman Tülücü, Mustafa Köse. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 5/ 18 (2005), 122.
• Remzi, Hüseyin. Lügat-i Remzi. hzr: Ali Birinci. 2 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Hüseyin Remzi, 1305.
• Roux, Jean-Paul. Orta Asya'da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. çev. Aykut Kazancıgil- Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• Schimmel, Annemarie. Tanrı'nın Yeryüzündeki İşaretleri-İslam'a Görüngübilimsel Yaklaşım. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.
• Serkîs, Yûsuf b. İlyân b. Mûsâ Serkîs Dımaşkī. Mu'cemü'l-Matbûâti'l-Arabiyye vel-Muarrebe, Kahire: Matbaatu Serkîs, 1346/1928.
• Tabîatü’s- Suûdiyye,” السراء”, Erişim 18 Ekim 2023, https://www.ksanature.com.
• Tabîatü’s- Suûdiyye,” نشم”, Erişim 18 Ekim 2023, https://www.ksanature.com.
• Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ el-Hatîb Yahyâ b. Ali b. Muhammed. Şerhu ihtiyarati’l-mufaddal. thk. Fahreddin Kabave. 2 Cilt. Dımeşk: Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye, 1971.
• Topaloğlu, Ahmet; Kaçalin, Mustafa. “Sözlük”. TDV İslam Ansiklopedisi. 37/402-414. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Tülücü, Süleyman. “Asmaî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslȃm Ansiklopedisi. 3/499-500. İstanbul: TDV Yayınları.1991. Yıldırım, Nimet. Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2008.
• Yörükan, Yusuf Ziya. Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri-Şamanizm. Ankara: Yol Yayınları, 2005.