İSMAİL HAKKI BURSEVÎ’NİN PERSPEKTİFİNDEN CİNLER-RÛHU’L-BEYÂN BAĞLAMINDA-

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 106 - 127, 26.06.2024

Nurdane Güler Nuran Göker

Öz

Duyu organlarıyla algılayamadığımız ve metafizik âleme ait olan varlıklar Kur’an aracılığıyla bizlere bildirilmiştir. Cinlerde bu kategoride yer almaktadır. “Cin” kavramı “örtmek, gizlemek” manasında “cnn” fiilinden oluşmuş ve duyu organlarıyla idrak edilemeyen, görünmeyen ruhanî varlıklar için kullanılmıştır. Allah, Kur’an’da cinlerin varlığından bahsetmiş pek çok ayette onlar hakkında bilgi vermiş ve onlar hakkında müstakil bir sure indirmiştir. Cin suresi olarak bilinen bu surede cinlerin özelliklerine değinilmiştir. Cinlerin iyi ve kötü olanlarından bahsedilmiş kötü olanlarına şeytan denilmiştir. Kur’an’da farklı surelerde cinlerin yaratılış maddesine, güçlü olduklarına, Hz. Süleyman’ın onları ağır işlerde kullandığına ve ordusunda bulundurduğuna, hızlı hareket edebildiklerine, fani olduklarına, akıl sahibi olduklarına ve sorumlu olduklarına değinilmiştir. Hz. Peygamber’in bazı hadislerinde cinler hakkında bilgi verildiği görülmektedir. Biz bu çalışmamızda İşâri gelenekten gelen İsmail Hakkı Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân adlı tefsirinde cinlerle ilgili ayetleri incelemeye çalıştık. Bu konuda birçok çalışma yapılmasına rağmen Rûhu’l-Beyân perspektifinden herhangi bir çalışma olmaması ve buna olan merakımız bu konuyu çalışma nedenimizdir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Cin, Şeytan, Bursevî, Rûhu’l-Beyân

ISMAIL HAKKI BURSEVI’s VIEW of JINNS in THE CONTEXT of RŪHU’L-BAYĀN

Öz

Beings that we cannot perceive with our sense organs and that belong to the metaphysical realm have been revealed to us through the Qur’an. Jinn are in this category. The concept of “jinn” is formed from the verb “cnn” meaning “to cover, to conceal” and is used for invisible spiritual beings that cannot be perceived with the sense organs. Allah has mentioned the existence of jinns in the Qur’an and has given information about them in many verses and revealed a separate sūrah about them. In this sūrah, known as the Jinn sūrah, the characteristics of the jinn are mentioned. The good and bad ones of the jinn are mentioned, and the bad ones are called Satan. In different surahs in the Qur’an, the creation of the jinn, their strength, the fact that Solomon used them for heavy work and kept them in his army, that they can move fast, that they are mortal, that they have intelligence and that they are responsible are mentioned. Some of the Prophet’s hadiths provide information about the jinn. In this study, we have tried to examine the verses about the jinn in the tafsir work of Ismail Hakki Bursawī, who comes from the Ishāri tradition, titled Rūhu’l-Bayān. Although many studies have been done on this subject, the lack of any study from the perspective of Rūhu’l-Bayān and our curiosity about it is the reason for us to study this subject.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Jinn, Satan, Bursevî, Rūhu’l-Bayān

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. İşârî Tefsir Okulu. 1 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Yayınları, 1974.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-sahîh. nşr. Imâd et-Tayyâr- Yâsir Hasan- Izzuddîn Dalî, 2 cilt.b.y.: Beyrut-Lübnan: Resalah Yayıncıları, yeni basım, 1433/2012.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. çev. Kâmil Yılmaz vd. 23 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2020.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Tamâmü’l-Feyz fî Bâbi’r-Ricâl. çev. Ramazan Muslu vd. 1 Cilt. İstanbul: İmak Ofset Basım Yayın, 2020.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Tefsîru Rûhi’l-Beyân. 10 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru ihyâi’t-turâsi’l arabî, b.y., t.y.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996,
• Çağatay, Neşet – Çubukçu,İbrahim Agâh. “İslam Mezhepleri Tarihi”, 1 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi Basım Evi, b.y., 1985.
• Çelebi İlyas, “Kur’ân-ı Kerim’de İnsan-Cin Münasebeti”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 45 (1995-1997), 13-15.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. 10 Cilt. Kahire: Daru’l İhya Kitabu’l-Arabiyye, 1383.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş’as b. İshâkes-Sicistânî el-Ezdî. Sünenî Ebî Dâvûd. nşr. İzzet Ubeyd-Âdil es-Seyyid. 5 Cilt. Suriye-Humus: Muhammed Ali el-Seyad, b.y., 1969/1338.
• Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, el-Câmi’u’s-sahih. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, 5 Cilt. b.y.: Beyrut: Arap Mirasını Canlandırma Evi, t.y.
• Ferâhîdi, Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-Ayn. thk. Abdülhamid Hindavi. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım,2003.
• Isfahâni, er-Rağıb. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. 1 Cilt. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, b.y., 1430/2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-’Arab. nşr. Yusuf Hayyat-Nedim Maraşlı. 3 Cilt. İran: Edebu’l- Havzâ, 3. Basım, 1405.
• Kaçar, Abdulgani. Eski Mezopotamya’da Büyü ve Büyücülük. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu: Meal-Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7. Basım, 2020.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l İhya Turas, 1. Baskı, 1423.
• Namlı, Ali. İsmâil Hakkı Bursevî. 1 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen-i Nesâî. nşr. Abdülfettah Ebû Gudde, 9 cilt. Beyrut-Lübnan: Halep İslami Yayınlar Ofisi, 3. Basım, 1409/1988.
• Özasma Halil İbrahim, “Cin Algısı Ölçeği: Gerçeklik ve Güvenirlik Çalışması”, Kilis, 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/1 (Mart 2020).
• Polat Emanullah, “Cin Sûresi Perspektifinde Cinlerin Varlığı”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14/53 (Bahar: 2015), 345.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî ulûmu’l-Kur’an. 1 Cilt. Beyrut: Darü’l-Cil, İlk Basım, 1405-1985.
• Şahin M. Süreyya, “Cin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/8. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el- Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmiu’l beyân’an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadis, 1431/2010.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. Sünen-i Tirmîzî. nşr. Sıdkı Muhammed Cemil el-Attar, 5 cilt. Beyrut-Lübnan: Dar Al-Fikr Yayınevi, 1414/1994.
• Vankulu Mehmed Efendi, Vankulu Lügati. ed. Mustafa Koç. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2014.
• Yazır Elmalılı, Hakdini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 3. Basım, 1979.