ÖRGÜTSEL TÜKENMİŞLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜZERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 49 - 59, 30.06.2023

Burak Tutkun Necati Cemaloğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı örgütsel tükenmişliğin ne olduğunu ve örgütsel tükenmişlikle ilgili kavramları tespit etmek, örgütsel tükenmişlik ile ilgili yapılan araştırmaları ortaya koymak ve literatürü inceleyerek alana yönelik öneriler sunmaktır. Bu çalışma alan yazın taramasına dayalı bir derleme çalışması niteliği taşımaktadır. Araştırmada ilk olarak “örgütsel tükenmişlik” kavramı kuramsal ve kavramsal temelleri ile incelenerek örgütsel tükenmişlik, örgütsel tükenmişlik modelleri ve örgütsel tükenmişliğin aşamaları hakkında bilgiler verilmiştir. Örgütsel tükenmişliğin nedenleri, belirtileri, sonuçları ve örgütsel tükenmişlikle baş etme yolları irdelenmiştir. Bir sonraki aşamada örgütsel tükenmişlikle ile ilgili yapılan araştırmaların sonuçları ve alana yansımaları değerlendirilmiştir. İlgili kısımda örgütsel tükenmişliğin farklı çalışmalarda gerek cinsiyet, yaş, mesleki kıdem gibi kişisel özelliklerle gerekse de sosyal destek düzeyleri, örgütsel muhalefet, örgütsel güven gibi örgütsel özelliklerle ilişkisinin incelendiği tespit edilmiştir. Sonuç bölümünde ise örgütsel tükenmişlik ve örgütsel tükenmişlik düzeyini etkileyen faktörler üzerine genel bir perspektif çizilmiş. Örgütsel tükenmişliği önleme ve örgütsel tükenmişlikle mücadele etme noktasında araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik bazı öneriler tartışmaya açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Tükenmişlik, Tükenmişlik, Örgüt

EIN ÜBERBLICK ÜBER DIE FAKTOREN, DIE DAS ORGANISATORISCHE BURNOUT BEEINFLUSSEN

Öz

Ziel dieser Studie ist es, festzustellen, was organisatorisches Burnout ist und welche Konzepte mit organisatorischem Burnout verbunden sind, die Forschungsarbeiten über organisatorisches Burnout aufzuzeigen und durch die Prüfung der Literatur Vorschläge für das Feld zu machen. Bei dieser Studie handelt es sich um eine Kompilationsstudie auf der Grundlage einer Literaturübersicht. Zunächst wird das Konzept des "organisationalen Burnout" mit seinen theoretischen und konzeptionellen Grundlagen untersucht und es werden Informationen über organisationales Burnout, organisationale Burnout-Modelle und Phasen des organisationalen Burnout gegeben. Es wurden die Ursachen, Symptome und Folgen von organisationalem Burnout sowie Möglichkeiten zur Bewältigung von organisationalem Burnout untersucht. Im nächsten Schritt wurden die Ergebnisse der Forschungen zum organisationalen Burnout und ihre Überlegungen zur Praxis ausgewertet. Im zugehörigen Abschnitt wurde festgestellt, dass die Beziehung zwischen organisatorischem Burnout und persönlichen Merkmalen wie Geschlecht, Alter und berufliches Dienstalter sowie organisatorischen Merkmalen wie dem Grad der sozialen Unterstützung, organisatorischer Opposition und organisatorischem Vertrauen in verschiedenen Studien untersucht wurde. Im Abschnitt "Schlussfolgerungen" wird ein allgemeiner Überblick über organisatorisches Burnout und die Faktoren, die das Ausmaß des organisatorischen Burnouts beeinflussen, gegeben. Es werden einige Vorschläge für Forscher und Praktiker zur Prävention und Bekämpfung von organisatorischem Burnout diskutiert.

Anahtar Kelimeler

Organisatorisches Burnout, Burnout, Organisation

FACTORS AFFECTİNG ORGANİZATİONAL BURNOUT AN OVERVİEW

Öz

The aim of this study is to determine what organizational burnout is and the concepts related to organizational burnout, to reveal the researches on organizational burnout and to offer suggestions for the field by examining the literature. This study is a compilation study based on literature review. Firstly, the concept of "organizational burnout" is examined with its theoretical and conceptual foundations and information about organizational burnout, organizational burnout models and stages of organizational burnout is given. The causes, symptoms, consequences of organizational burnout and ways of coping with organizational burnout were examined. In the next stage, the results of the researches on organizational burnout and their reflections on the field were evaluated. In the relevant section, it was determined that the relationship between organizational burnout and personal characteristics such as gender, age, professional seniority and organizational characteristics such as social support levels, organizational opposition and organizational trust were examined in different studies. In the conclusion section, a general perspective is drawn on organizational burnout and the factors affecting the level of organizational burnout. Some suggestions for researchers and practitioners on preventing organizational burnout and combating organizational burnout are discussed.

Anahtar Kelimeler

Organizational Burnout, Burnout, Organization

Kaynakça

• Ardıç, K. & Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96. https://dergipark.org.tr/en/pub/gaziuiibfd/issue/28328/301039
• Arı, G. S. & Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi: Celal
• Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 131-148. https://dergipark.org.tr/en/pub/yonveek/issue/13688/165664
• Ashrafi, Z., Ebrahimi, H., Khosravi, A., Navidian, A. & Ghajar, A. (2018). The relationship between quality of work life and burnout: A linear regression structural-equation modeling. Health Scope, 7(1). https://brieflands.com/articles/healthscope-68266.html
• Avtgis, T. A., Thomas-Maddox, C., Taylor, E. & Patterson, B. R. (2007). The influence of employee burnout syndrome on the expression of organizational dissent. Communication Research Reports, 24(2), 97-102.
• Aydın, İ. (2020). İş yaşamında stres. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ayduğ, Ç. & Ünsar, A. S. (2021). Örgütsel tükenmişlik. I. U. Kara ve S. Karalar (Ed.), Negatif Yönlü Örgütsel Davranış içinde (ss. 237-266). Efe Akademi Yayınları.
• Balcıoğlu, İ., Memetali, S. & Rozant, R. (2008). Tükenmişlik sendromu. Dirim Tıp Gazetesi, 83, 99-104.
• Burnak, Ö. (2007). Örgütsel tükenmişlik kamu ve özel işletmelerdeki çalışanlara yönelik bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Burulday, V. (2018). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık, örgütsel sessizlik ve örgütsel tükenmişlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 463-484. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/49102/626583
• Cemaloğlu, N. (2020). Yönetimin PIN kodu. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Collins, J. (2016). İyiden mükemmel şirkete. (L. Cinemre, Çev.). Boyner Yayınları.
• Cordes, C. L. & Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656. https://doi.org/10.2307/258593
• Çatır, V. (2014). İkili öğretim yapan ilköğretim kurumlarında (ilkokul-ortaokul) görevli yöneticilerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Dolgun, U. (2012). Tükenmişlik sendromu. D. E. Özler (Ed.), Örgütsel Davranışta Güncel Konular içinde (ss. 287-312). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Fırat, Z. M. (2015). Tükenmişlik ve örgütsel bağlılığın mesleki bağlılık üzerindeki etkileri: Banka çalışanları üzerinde bir araştırma. [Doktora tezi, Haliç Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Güldiken, A. (2018). Örgütsel bağlılık ve örgütsel tükenmişlik ilişkisi ile ilgili kamu kurumu çalışanları üzerinde bir araştırma. [Yüksek lisans tezi, Nişantaşı Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gonçalves, A., Fontes, L., Simães, C., & Gomes, A. R. (2019). Stress and burnout in health professionals. Occupational And Environmental Safety And Health, 563-571.
• Güven, Ç. (2021). Öğretmenlerin örgütsel tükenmişlikleri ile örgütsel sessizlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Harder, A., Gouldthorpe, J., & Goodwin, J. (2015). Exploring organizational factors related to Extension employee burnout. Journal of Extension, 53(2), 1-20. https://archives.joe.org/joe/2015april/a2.php
• İbrahimağaoğlu, Ö. & Can, E. (2017). Örgütsel sinizm ile örgütsel tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi: Hizmet sektörü çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 181-205. https://dergipark.org.tr/en/pub/ysbed/issue/31709/309288
• Jackson S. E., Schwab R. L. & Schuler R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71(4), 630-640. https://www.researchgate.net/profile/Susan-Jackson-5/publication/19356872_Toward_an_Understanding_of_the_Burnout_Phenomen/links/565a002108aeafc2aac4fd2b/Toward-an-Understanding-of-the-Burnout-Phenomen.pdf
• Liu, B., & Zhang, J. (2022). Investigation on psychological status and job burnout of managers in petroleum enterprises. Journal of Healthcare Engineering, 2022. https://www.hindawi.com/journals/jhe/2022/4798220/
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2,99-113. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/job.4030020205?utm_campaign=The%20Talent%20Beat&utm_source=hs_email&utm_medium=email&_hsenc=p2ANqtz-_BFbomWbRPTQxIBNfsBf5AB2M10LhHlGYQO_xedMrLthXZp9CldG3OzW8SPnclZy9aDBuW Maslach, C. & Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout. Jossey Bass Publishers.
• Özkan, S. (2017). Gerçeklik şoku ile örgütsel tükenmişlik ilişkisinin resmi liselerde görev yapan öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Muş ili örneği). [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Parlar, Z. (2019). İşte Türk. Optimist Yayıncılık. Petek, T. (2021). Öğretmenlerin örgütsel dedikodu ile örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. Ritacco, G., Jankome, P. & Mangori, M. (2013). The impact of stress and burnout on employees’ performance at botswana power corporation. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 5(6), 795-824. Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. & Maslach, C. (2009). Burnout: 35 years of research and practice. Career Development International. 14(3), 204-220.
• Sürgevil, O. (2014). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uler, E. (2020). Tükenmişlik ve örgütsel tükenmişlik üzerine literatür taraması. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 6, 36-43. http://ibaness.org/bnejss/2020_06_special_issue/06_Uler.pdf
• Walker, J. C. (1997). The relationship between social support and professional burnout among public secondary school teachers in Northeast Tennessee. [Doctoral dissertation, East Tennessee State University]. ProQuest Dissertations and Theses Global.
• Wiseman, L. (2021). Potansiyeli çoğaltan liderlik. (U. Gülsün, Çev.). Nova Yayınları. World Health Organization. (2019). International classification of diseases 11th revision. https://icd.who.int/en
• Yıldıztaşı, M. B. (2017). Politik beceri ile örgütsel tükenmişlik ilişkisinin ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre incelenmesi (Yalova ili örneği). [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yirik, S., Ören, D. & Ekici, R. (2014). Dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan personelin örgütsel stres ve örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki alışkıların demografik değişkenler bazında incelenmesi. Journal of
• Yaşar University, 9(35), 6223-6234. https://dergipark.org.tr/en/pub/jyasar/issue/19149/203275