İNGİLİZ İSTİHBARAT RAPORLARINA GÖRE İSTATİSTİKLERLE I. DÜNYA HARBİ (1914-1918)

Yıl 2024, , 922 - 973, 30.09.2024

Ferdi Ertekin

https://doi.org/10.56694/karadearas.1506271

Öz

Birinci Dünya Harbi (1914-1918), 20. yüzyıl boyunca uluslararası güç dengelerini yeniden şekillendiren ve İkinci Dünya Savaşı (1939-1945) ile Soğuk Savaş'ın (1947-1991) ilk tohumlarını eken son derece önemli bir olaydır. Bu harp sonucunda milyonlarca asker hayatını kaybetmiş, dünyadaki erkek nüfusu azalmış, köklü monarşiler dağılmış ve jeopolitik dengeler alt üst olmuştur. Bu askeri olay dünya siyasetini, ekonomisini, demografisini ve silah teknolojisini kökten değiştirmiştir. Birinci Dünya Savaşı üzerine çok sayıda tez, makale ve kitap yazılmış olmasına rağmen, bu çalışmaların çoğu savaşı istatistiksel boyutlardan ziyade siyasi, askeri, ekonomik ve tarihsel bağlamlarda analiz etmiştir. Bu makale, İngiliz Genelkurmay Başkanlığı, Savaş Bakanlığı, Askeri İstihbarat Müdürlüğü ve özellikle Savaş Komitesi, Çanakkale Komitesi, İmparatorluk Müdafaa Komitesi, Düşman Personel Komitesi ve Kabine İnsan Gücü Komitesi tarafından hazırlanan raporları merkeze alarak I. Dünya Savaşı'nı istatistiksel bir perspektiften ele alma denemesidir. Bununla birlikte, Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bölümler yerli ve yabancı literatürdeki güncel bilgilerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. İngiliz raporlarında ortaya konan temel parametrelerin eleştirel bir analizinin yapıldığı makalede, Kasım 1914-Ekim 1918 tarihleri arasında Osmanlı ordusunun toplam nüfusu, seferber edilebilir insan gücü, askeri kuvvet mevcudu ve - Çanakkale cephesi başta olmak üzere- Kasım 1914-Ekim 1918 arasında verdiği toplam zayiat miktarlarına ilişkin muhtelif yeni tahmin denemelerine de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Harbi, Çanakkale Komitesi, Düşman Personeli Komitesi, Kabine İnsan Gücü Komitesi, Osmanlı Ordusu.

Kaynakça

• ARI, K. (1997). Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• AYIN, F. (1994). Tanzimat’tan Sonra Askeralma Kanunları (1839-1914). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• BAŞKAYA, M. (2015). “İngiliz Basınına Göre Bulgaristan’ın Birinci Dünya Savaşı’ndan Çekilişi ve Selanik Antlaşması”, Akademik İncelemeler Dergisi, 10/1: 51-74.
• BEHAR, C. (2000). “Osmanlı Nüfus İstatistikleri ve 1831 Sonrası Modernleşmesi”. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik (içinde), Der. Halil İnalcık, Şevket Pamuk. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi V. Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı 1’nci, 2’nci ve 3’ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916). (1997). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• CLODFELTER, M. (2017). Warfare and Armed Conflicts A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015. North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers.
• CRUTTWELL, C.R.M.F. (2007). A History of the Great War 1914-1918, Chicago: Academy Chicago Publishers.
• ÇÖKLÜ, Ş. (2010). I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Asker Alma (Ahz-ı Asker) Usûlleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ELİBOL, N. (2007). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfus Meselesi ve Demografi Araştırmaları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 12/ 2: 135-160.
• ERICKSON, E. J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. United States of
• America: Greenwood Press.
• ERTEKİN, F. (2022). İngiliz İstihbaratı ve Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• ERTEKİN, F. (2023). “‘Konsolos Vekili’ Herbert Charles Chermside ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Yedi Ordusu (1880-1881)”. Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi/OTAM, 54: 25-53.
• ERTEKİN, F. (2024a). ‘Tasarıdan Harekâta: İngiltere’nin 1906 Tarihli Gelibolu’yu İşgal Tasarısı ile1915’teki Amfibi Harekâtı Arasındaki Münasebete Dair”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi. 21/81: 119-155.
• ERTEKİN, F. (2024b). “Herbert Conyers Surtees’in Raporlarında Osmanlı Gayrimüslimlerinin 1909 Askere Alma Kanunu’na Yaklaşımları”. Ed. Fahri Özsungur. 7th International Ubsder Scientific Research Congress (içinde): 143-159.
• ERTEKİN, F. (2024c). “Otto Liman Von Sanders ve ‘Osmanlı Devleti'nin Askeri Çöküşünün Nedenleri’ Başlıklı Raporu Üzerine”, Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 6/1: 89-132.
• Handbook of the Turkish Army. (1916). Kahire: Intelligence Section.
• KARA, H. (2017). “Osmanlı Devleti’nin Askere Alman Kanunlarında Bedelli Askerlik”, The Journal of Academic Social Science Studies, 64: 355-371.
• KARPAT, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KENNEDY, P. (1988). The Rise and Fall of the Great Powers Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000, London: Unwin Hyman Limited.
• KURAN, E. (1992). “Birinci Dünya Savaşı”, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. VI: 169- 200.
• Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500-1927. (1996). Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 2. Haz. Cem Behar. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Oxford Dictionary of National Biography. (2004). From the earliest times to the year 2000. Ed. H. C. G. Matthew and Brian Harrison. Vol. 9. Oxford: Oxford University Press: 557-559.
• SHAW, S. J. (1978). “The Ottoman Census System and Population, 1831-1914”. International Journal of Middle East Studies. 9/3: 325-338.
• TÜRKMEN, Z. (2024). “19’uncu Piyade Tümeni”. Erişim Tarihi: 15. 06. 2024. https://canakkalesavaslariansiklopedisi.com/content/19uncu-piyade-tumeni/
• UYAR, M. - ERICKSON E. J. (2017). Osmanlı Askeri Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• YILDIRIM, B. (2020). Bulgaristan’da Türk Varlığı ve Nüfusu (Bulgar İstatistik Kurumunun Verilerine Göre 1880- 2011). İstanbul: Bilgi Kültür Sanat Yayıncılık.