SURİYE İÇ SAVAŞININ TÜRKİYE VE RUSYA ÜZERİNDEKİ YANSIMALARI VE İKİLİ İLİŞKİLERE ETKİSİ: NEOKLASİK REALİST BİR BAKIŞ

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 86, 533 - 562, 28.06.2025

Damla Kocatepe

https://doi.org/10.56694/karadearas.1604225

Öz

Bu çalışma, Türkiye ve Rusya’nın Suriye politikalarını neoklasik realizm çerçevesinde ele alarak söz konusu politikaların iki ülke arasındaki ilişkilere olan etkilerini analiz etmektedir. Çalışmanın temel hipotezi, Türkiye ve Rusya’nın Suriye politikalarının yalnızca uluslararası sistemin sunduğu baskı ve fırsatlar çerçevesinde değil, aynı zamanda iç politik dinamikler, liderlik stratejileri ve karar alıcıların algılarından da etkilendiğidir. Araştırma kapsamında, Türkiye’nin Suriye politikasının, özellikle çözüm süreci gibi iç politik faktörlerden ve bu sürecin kırılma noktalarından önemli ölçüde etkilendiği tespit edilmiştir. Öte yandan, Rusya’nın Suriye’deki askeri müdahalesinin, hem küresel güç mücadelesi hem de iç politik hedefler doğrultusunda şekillendiği ortaya konulmuştur.
Türkiye ile Rusya arasındaki Suriye krizi kaynaklı gerilimler, uçak krizi gibi olaylarla zirveye ulaşmış, ancak her iki ülkenin stratejik bağımlılıkları nedeniyle ilişkiler yeniden iş birliği zeminine oturmuştur. Astana ve Soçi süreçleri gibi ortak girişimler, iki ülkenin hem ulusal çıkarlarını koruma hem de bölgesel istikrar sağlama çabalarını yansıtmaktadır. Çalışma, Türkiye ve Rusya’nın farklı stratejik hedefler ve iç politik önceliklerle hareket ettiğini, ancak işbirliği gereksinimlerinin Suriye krizine yönelik ortak çözümler geliştirmelerini mümkün kıldığını ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, dış politika tercihlerinin uluslararası ve içsel faktörlerin etkileşimiyle nasıl şekillendiği kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye , Rusya , Suriye , Neoklasik Realizm , Türkiye-Rusya İlişkileri

Kaynakça

• AFAD (2023). 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Pazarcık Ve Elbistan) Depremleri Saha Çalışmaları Ön Değerlendirme Raporu. Erişim Tarihi: 12.09.2024 https://deprem.afad.gov.tr/content/137
• AFRIDI, M. K., & JIBRAN, A. (2018). "Russian Response to Syrian Crisis". Strategic Studies, 38(2), 56-70.
• ALAGHA, M. (2024). "Political Economy Dynamics of Russia's Intervention in Syria". International Journal of Research in Business and Social Science (2147-4478), 13(1), 362-371.
• ALAGÖZ, B. (2023). ABD’nin Suriye Politikası ve İran'a Yansımaları: İram Yayınları.
• ALIM, E. (2023). "Prudence as an Antidote to Foreign Policy Adventurism: The Case of Turkey in the Syrian Crisis". Global Society, 37(2), 292-314.
• ANADOLU AJANSI. (2011). Suriye'den Türkiye'ye Yeni Yaptırım. Erişim Tarihi: 01.08.2024 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suriyeden-turkiyeye-yeni-yaptirim/390954
• ANADOLU AJANSI. (2013.07.30). "Salih Müslim'in Ziyareti Önceden Planlanmıştı." Erişim Tarihi: 28.08.2024 https://www.aa.com.tr/tr/politika/salih-muslimin-ziyareti-onceden-planlanmisti/229000
• ANADOLU AJANSI. (2015.02.22). "Şah Fırat Operasyonu" ile Türkiye'deler. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 03.11.2024 https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/sah-firat-operasyonu-ile-turkiyedeler/72924
• ATAMAN, M., & ÖZDEMIR, Ç. (2018). "Turkey’s Syria policy: Constant objectives shifting priorities". Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 5(2), 13-36.
• AYDIN, G. Ş. (2022). "Suriye Savaşı’nda Avrupa Birliği (AB)’nin Mülteci ve Sığınmacı Siyaseti". Liberal Düşünce Dergisi(105), 107-134.
• AYVAZ, Z. (2020). "Astana ve Soçi Süreçlerinin Türk-Rus İlişkilerine Etkileri". Diplomasi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 46-63.
• BIERSACK, J., & O’LEAR, S. (2014). "The Geopolitics of Russia's Annexation of Crimea: Narratives, Identity, Silences, and Energy". Eurasian geography and economics, 55(3), 247-269.
• BİLGİN, R., . . . SEZGİN, F. (2022). "Turkey’s Syrian Policy under Justice and Development Party Rule after 2009". Amazonia Investiga, 11(56), 264-277.
• BISHKU, M. B. (2012). "Turkish-Syrian Relations: A Checkered History". Middle East Policy, 19(3), 36-53.
• BORSHCHEVSKAYA, A. (2013). "Russia’s Many Interests in Syria". The Washington Institute, 24.
• BOWEN, W., . . . MORAN, M. (2020). "The Obama Administration and Syrian Chemical Weapons: Deterrence, Compellence, and The Limits of the “Resolve Plus Bombs” Formula". Security Studies, 29(5), 797-831.
• BOYNUKARA, A. (2021.07.26). "Çözüm Süreci Neden Bitti? Perspektif." Erişim Tarihi:03.09.2024 https://www.perspektif.online/cozum-sureci-neden-bitti-2/
• CHIRIATTI, A. (2017). "European and Turkish Humanitarian Response During the Syrian Crisis". Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 11(2), 40-54.
• CHULOV, M., . . . SAMPLE, I. (2013.08.22). "Syria Conflict: Chemical Weapons Blamed As Hundreds Reported Killed". The Guardian.
• CNN TÜRK. (2012). "Türk Savaş Uçağı Suriye Karasularında Düştü". CNN Türk,. Erişim Tarihi: 03.09.2024 https://www.cnnturk.com/turkiye/turk-savas-ucagi-suriye-karasularinda-dustu-73657
• ÇALIŞKAN, B. (2016). "Rusya-Suriye İlişkileri ve Ortadoğu Krizlerine Etkisi". İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 14.
• DAILY SABAH. (2024.12.16). Türkiye Urges Unity To Avoid ‘Outside Intervention’ In Post-Assad Mideast. Daily Sabah,. Erişim Tarihi: 18.12.2024 https://www.dailysabah.com/politics/turkiye-urges-unity-to-avoid-outside- intervention-in-post-assad-mideast/news
• DEMIR, A. F. (2016). "Türkiye-Rusya İlişkilerinde Suriye Krizinin Yansımaları ve Etkileri". Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3(2), 139-151.
• DOBROKHOTOV, R. (2017.04.08). The Chemical Brothers: Putin and Assad. What Would Russia’s Support for Assad Cost Vladimir Putin? Aljazeera. Erişim Tarihi: 03.11.2024 https://www.aljazeera.com/opinions/2017/4/8/the-chemical-brothers-putin-and-assad
• EKŞİ, M. (2018). "Türk Dış Politikasının Ultimo Ratiosu: Yumuşak Güçten Sert Güce Türkiye’nin Suriye Politikası". Karadeniz Araştırmaları(60), 71-99.
• EL ABDI, N. (2021). "Energy and Geo-Economics: Evidence Underpinning Russian Intervention in Syria". Journal of Liberty and International Affairs, 6(03), 38-51
• ERŞEN, E. (2016). "Suriye Sorunu Gölgesinde Türkiye-Rusya Ilişkilerinde Normalleşme Süreci". Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3(2), 153-171.
• EURONEWS (2025.03.30). "Suriye'de Ramazan Bayramı Arifesinde Yeni Geçiş Hükümeti Yemin Etti". Euronews. Erişim Tarihi: 28.04.2025
• EURONEWS. (2022.12.28). "Türkiye, Rusya ve Suriye Savunma Bakanları Moskova'da Bir Araya Geldi". Euronews. Erişim Tarihi: 11.09.2024 https://tr.euronews.com/2022/12/28/turkiye-rusya-ve-suriye-savunma-bakanlari- moskovada-bir-araya-geldi
• FAROPOULOS, C. (2015). "The Vatican and the Russian Orthodox Church in the Middle East: A Match Made in Heaven". Μiddle East Bulletin, 28.
• FOREIGN AFFAIRS. (2024.12.16). "In the Wake of Assad’s Fall, the Biggest Threat Is Chaos". Foreign Affairs,. Erişim Tarihi: 17.12.2024 https://www.foreignaffairs.com/syria/how-hold-syria-together
• FRAIHAT, E., . . . ALJRIBIA, A. A. (2024). "Turkish Intervention Strategy in Northern Syria (2011-2023 AD)". Multidisciplinary Reviews, 7(11), 2024246-2024246.
• GLOBAL DEFENSE NEWS. (2011.11.29). "Russian Warships, Including Admiral Kuznetsov Aircraft Carrier, Head For Syria". Erişim Tarihi: 12.09.2024 https://armyrecognition.com/news/navy-news/2011/russian-warships- including-admiral-kuznetsov-aircraft-carrier-head-for-syria
• GRAHAM, T. (2024. 10.12). What Assad’s Fall Means for Russia in the Middle East. Council on Foreign Relations,. Erişim Tarihi: 14.12.2024 https://www.cfr.org/expert-brief/what-assads-fall-means-russia-middle-east
• HABERTÜRK. (2013). Muhaliflere Allah'ın Yardımı Yakındır. HaberTürk. Erişim Tarihi: https://www.haberturk.com/gundem/haber/847449-muhaliflere-allahin-yardimi-yakindir
• HABERTÜRK. (2014.10.05). "PYD Lideri Ankara'da." Erişim Tarihi: 09.09.2024 https://www.haberturk.com/dunya/haber/996818-pyd-lideri-ankarada
• HALE, W. (2019). "Turkey, the US, Russia, and the Syrian Civil War". Insight Turkey, 21(4), 25-40.
• HAMZAOĞLU, H. (2021). "Rus Jeopolitiğinde Deniz Gücünün Önemi ve Rusya Federasyonu’nun Güncel Akdeniz Stratejisi". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 166-185.
• HEKIMOĞLU, K. Ç. (2021). "Suriye Krizi Bağlamında Rusya’nın Suriye Politikası". Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1405-1422.
• HELLER, S. (2024.12.16). How to Hold Syria Together In the Wake of Assad’s Fall, the Biggest Threat Is Chaos. Foreign Affairs,. Erişim Tarihi: 17.12.2024 https://www.foreignaffairs.com/syria/how-hold-syria-together
• HÜRRIYET. (2011). "Başbakan Erdoğan'ın Obama Görüşmesi Sonrası Açıklamaları". Erişim Tarihi. Retrieved from https://www.hurriyet.com.tr/gundem/basbakan-erdoganin-obama-gorusmesi-sonrasi-aciklamalari- 18786674
• HÜRRIYET. (2016.11.23). Uçak Krizinin Yıldönümünde Rus Turist Kaybı Yüzde 84.
• İNAT, K. (2019). Rusya’nın Suriye Politikası ve İkilemleri. Kriter. Erişim Tarihi: 03.09.2024 https://kriterdergi.com/dis-politika/rusyanin-suriye-politikasi-ve-ikilemleri
• INDEPENDENT TÜRKÇE. (2024.12.06). "HTŞ Lideri Colani: Esad'ı Devirip Yeni Bir Yönetim Kuracağız." Independent Türkçe. Erişim Tarihi: 18.12.2024 https://www.indyturk.com/node/750067/d%C3%BCnya/ht%C5%9F-lideri- colani-esad%C4%B1-devirip-yeni-bir-y%C3%B6netim-kuraca%C4%9F%C4%B1z
• INOZEMTSEV, V. (2016). The Rationale and Goals of Russia’s Syria Policy. In B. Frye (Ed.), The Kremlin’s Actions in Syria: Origins, Timing, and Prospects, (ss. 21-25). Washington, DC: Dinu Patriciu Cente: Atlantic Council of the United States.
• INTERNATIONAL CRISIS GROUP. (2023). "Türkiye’s Syria Policy after Erdoğan’s Win". Erişim Tarihi: 27.08.2024 https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/east-mediterranean/turkiye-syria/turkiyes-syria-policy- after-erdogans-win
• ISACHENKO, D. (2024). "Bilateral Priorities in Turkey–Russia Relations". Russia and the Middle East, 28(315).
• İZBUL, C. (2011). "Erdoğan: “Suriye İç Meselemiz, Gereğini Yapmak Durumundayız”".. Voa Türkçe. Erişim Tarihi: 21.09.2024 https://www.voaturkce.com/a/erdogan-suriye-ic-meselemiz-geregini-yapmak-durumundayiz- 127078293/898713.html
• İZZETGİL, E., & MURSHUDLU, R. (2021). "Suriye Krizi Bağlamında Rusya’nın Ortadoğu Politikasının Türkiye-Rusya İlişkilerine Etkisi". Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 269-311.
• KELKİTLİ, F. A. (2016). Soğuk Savaş’tan Günümüze Rusya’nın Suriye Politikası: Ortadoğu Kapısını Açık Tutma Gayretleri. In H. Çomak, C. Sancaktar, & Z. Yıldırım (Eds.), Uluslararası Politikada Suriye Krizi (pp. 359-370): Beta Basım Yayım Dağıtım.
• KERIMOĞLU, Y. (2016). Çeçenistan’dan Suriye’ye Moskova’nın Vekâlet Savaşı. İNSAMER. Erişim Tarihi: 12.11.2024 https://www.insamer.com/tr/cecenistandan-suriyeye-moskovanin-vekalet-savasi_468.html
• KİRAZ, S. (2018). "Dış Politika Analizi Modeli Olarak Neoklasik Realizm: İkinci Dünya Savaşı Sırasındaki Türk Dış Politikasının Analizi". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 417- 440.
• KİRAZ, S. (2020). "Türkiye’nin Doğrudan Müdahale Öncesi Dönemde Suriye İç Savaşı’na Yönelik Dış Politikasının Analizi". Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 7(2), 99-140.
• KÖSEBALABAN, H. (2021). Transformation of Turkish Foreign Policy Toward Syria: The Return of Securitization. In Erdoğan’s Turkey (pp. 96-105): Routledge.
• KÖSTEM, S. (2021). "Russian-Turkish Cooperation in Syria: Geopolitical Alignment with Limits". Cambridge Review of International Affairs, 34(6), 795-817.
• LOBELL, S. E. (2009). Threat Assessment, the State, and Foreign Policy: A Neoclassical Realist Model. In S. E. Lobell, N. M. Ripsman, & J. W. Taliaferro (Eds.), Neoclassical realism, the state, and foreign policy (ss. 42-74): Cambridge University Press.
• LOBELL, S. E., . . . TALIEFERRO, J. W. (2009). Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy: Cambridge University Press.
• MAGUIRE, D. (2020). A Perfect Proxy? The United States-Syrian Democratic Forces Partnership: Virginia Tech Publishing.
• MEMISOGLU, F., & ILGIT, A. (2017). "Syrian Refugees in Turkey: Multifaceted Challenges, Diverse Players and Ambiguous Policies". Mediterranean Politics, 22(3), 317-338.
• MİLLİYET. (2014.12.02). "Esad Konusunda Mutabakat Yok." Erişim Tarihi: 02.10.2024 https://www.milliyet.com.tr/siyaset/esad-konusunda-mutabakat-yok-1977970
• MOULIOUKOVA, D., & KANET, R. E. (2020). "Assertive Foreign Policy Despite Diminished Capabilities: Russian Involvement In Syria". Global Affairs, 6(3), 247-268.
• MOVAHEDI, S., & GHADBEIGY, Z. (2022). "Russia's Presence in the Syrian Crisis". Research Journal of Humanities and Social Sciences, 1(1), 1-9.
• NTV. (2015.09.28). "Putin: Esad Hükümeti Ve Kürt Milisler Dışında Işİd’le Savaşan Yok." Erişim Tarihi: 05.11.2024 https://www.ntv.com.tr/dunya/putin-esad-hukumeti-ve-kurt-milisler-disinda-isidle-savasan- yok,hKrnXKyxTk-xd6tyvtl-6g
• NTV. (2024.12.13). "MİT Başkanı Kalın Şam'da: Arabadaki Golani Ayrıntısı". NTV. Erişim Tarihi: 15.12.2024 https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/mit-baskani-kalin-samda-arabadaki-golani- ayrintisi,4iNVXiha7UylRC61qW8WsQ/jCInXQ1P302okFdDxmKM9Q
• OPCW. (2018.04.16). "National Assessment on the Chemical Attack of 7 April 2018 in Douma, Eastern Ghouta, Syrian Arab Republic and Syria's Clandestine Chemical Weapons Programme. Erişim Tarihi: 08.11.2024 https://www.opcw.org/sites/default/files/documents/EC/M-58/en/ecm58nat03_e_.pdf
• OLIGIE, C. N. (2019). "Why Russia is Involved in the Syrian Civil War: One Issue, Many Views". Acta Universitatis Danubius. Relationes Internationales, 12(1), 93-136.
• ORHAN, O. (2024). "Turkish Foreign Policy towards the Conflict in Syria". Erişim Tarihi: 05.10.2024 https://www.harmoon.org/en/researches/turkish-foreign-policy-towards-the-conflict-in-syria/
• ORTAGUS, M. (2019). ABD’den Suriye’ye Kimyasal Saldırı Uyarısı. Voa Türkçe. Erişim Tarihi: 06.10.2024 https://www.voaturkce.com/a/abdden-suriyeye-kimyasal-saldiri-uyarisi/4927906.html
• ÖZCAN, E. E. (2020, 29.12.2020). Suriye'de 2020'ye Bahar Kalkanı Harekatı Damgasını Vurdu. Anadolu Ajansı. Erişim Tarihi: 03.10.2024 https://www.aa.com.tr/tr/bahar-kalkani-harekati/suriyede-2020ye-bahar-kalkani- harekati-damgasini-vurdu/2092130
• PARKER, J. D. (2024). "Erdoğan and Asad’s Slow Rapprochement: Too Weak to Make a Deal". Erişim Tarihi: 21.10.2024 https://dayan.org/content/erdogan-and-asads-slow-rapprochement-too-weak-make-deal
• PARKER, J. W. (2017). Putin's Syrian Gambit:Sharper Elbows, Bigger Footprint, Stickier Wicket: Institute for National Strategic Studies.
• PHILLIPS, C. (2013). "The Civil War in Syria: The Variety of Opposition to The Syrian Regime". IEMed Mediterranean Yearbook.
• PIEPER, M. (2019). "‘Rising Power’Status and the Evolution of International Order: Conceptualising Russia’s Syria Policies". Europe-Asia Studies, 71(3), 365-387.
• POLAT, D. Ş. (2020). "Türkiye’nin Suriye’nin Kuzeyindeki Askerî Harekâtının Amaçları ve Sonuçları". Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(33), 53-96.
• ROSE, G. (1998). "Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy". World politics, 51(1), 144-172.
• SABAH. (2024.12.08). "Son Dakika: Esad Şam'ı Terk Etti İddiası! ABD'den Yeni "Kaçış" Açıklaması: Birkaç Gün İçinde... Sabah. Erişim Tarihi: 14.12.2024 https://www.sabah.com.tr/dunya/son-dakika-esad-konusma- yapacak-mi-abdden-yeni-kacis-aciklamasi-birkac-gun-icinde-7186369
• SEVEN, Ü. (2022). "Russia’s Foreign Policy Actions And The Syrian Civil War In The United Nations Security Council". Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 24(6), 896-911.
• SMAGIN, N. (2023). "Moscow’s Original “Special Operation”: Why Russia Is Staying in Syria". Carnegie Politika, 7. Retrieved from https://carnegieendowment.org/russia-eurasia/politika/2023/01/moscows-original-special- operation-why-russia-is-staying-in-syria?lang=en
• SOULEIMANOV, E. A. (2016). "Mission Accomplished? Russia's Withdrawal from Syria". Middle East Policy, 23(2).
• SULIMAN, F., . . . RAMANA MURTHY, R. (2024). "Travails of Conflict and Economic Development in Syria". International Critical Thought, 14(1), 97-118.
• T24. (2019.03.26). "Binali Yıldırım: Suriyeli Sığınmacıları Gerekirse Kulaklarından Tutar Göndeririz". Erişim Tarihi:14.09.2024 https://t24.com.tr/haber/binali-yildirim-suriyeli-siginmacilari-gerekirse-kulaklarindan- tutar-gondeririz,814105
• T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. (2014a). Bizim Açımızdan PYD ve PKK Grupları ile Değil, Özgür Suriye Ordusu ve Peşmerge ile İş Birliği Kabul Edilebilir. Erişim Tarihi: 04.10.2024 https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/1449/bizim-acimizdan-pyd-ve-pkk-gruplari-ile-degil-ozgur-suriye- ordusu-ve-pesmerge-ile-is-birligi-kabul-edilebilir
• T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. (2014b). Türkiye Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK) 5. Toplantısı. Erişim Tarihi:04.10.2024 https://www.tccb.gov.tr/basin-aciklamalari/365/1698/turkiye- cumhuriyeti-rusya-federasyonu-ust-duzey-isbirligi-konseyi-udik-5-toplantisi
• T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. (2016, 20.12.2016). Rusya Federasyonu, Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlarının Suriye İhtilafının Sonlandırılmasına Matuf Siyasi Süreci Yeniden Canlandırmak İçin Mutabık Kaldıkları Adımlara İlişkin Ortak Açıklama. T.C. Cumhurbaşkanlığı. Erişim Tarihi: 04.10.2024 https://www.mfa.gov.tr/rusya-federasyonu_-turkiye-cumhuriyeti-ve-iran-islam-cumhuriyeti-disisleri- bakanlarinin-suriye-ihtilafinin-sonlandirilmasina-mat.tr.mfa
• T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI. (2019). "Etnik Kimliğine, İnancına ve Teninin Rengine Bakmadan Mazlum ve Mağdurlara Sahip Çıkmayı Sürdüreceğiz". T.C. Cumhurbaşkanlığı. Erişim Tarihi: 18.10.2024 https://tccb.gov.tr/haberler/410/105800/-etnik-kimligine-inancina-ve-teninin-rengine-bakmadan-mazlum- ve-magdurlara-sahip-cikmayi-surdurecegiz-
• T.C. DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI. (2016.08.27). "No: 204, 27 Ağustos 2016, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü- BM Ortak Soruşturma Mekanizması Raporu Hk." T.C. Dışişleri Bakanlığı. Erişim Tarihi: 21.11.2024 https://www.mfa.gov.tr/no_-204_-27-agustos-2016_-kimyasal-silahlarin-yasaklanmasi-orgutu--bm- ortak-sorusturma-mekanizmasi-raporu-hk_.tr.mfa
• T.C. DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI. (2022.07.15). "Sayın Bakanımızın 15 Temmuz Hain Darbe Girişimi'ne İlişkin ''Terörün Milliyeti, Etnik Kökeni Veya Dini Yoktur, FETÖ Tüm İnsanlığı Tehdit Ediyor'' T.C. Dışişleri Bakanlığı. Erişim Tarihi: 27.10.2024 https://www.mfa.gov.tr/sayin-bakanimizin-terorun-milliyeti-etnik-kokeni-veya-dini-yoktur--feto- tum-insanligi-tehdit-ediyor-baslikli-makalesi.tr.mfa
• T.C. DIŞİŞLERI BAKANLIĞI. (2024). Türkiye - Suriye Siyasi İlişkileri. Erişim Tarihi27.10.2024 https://www.mfa.gov.tr/turkiye-suriye-siyasi-iliskileri-.tr.mfa
• T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI. (2019.10.29). "22 Ekim Tarihinde Rusya Federasyonu ile Varılan Mutabakat Çalışmalarına İlişkin Basın Açıklaması." Erişim Tarihi: 27.10.2024 https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/29102019- 66715
• TANGÖR, B., & ALPAYDIN, A. (2023). "Human Security Governance: The Case of Syrians in Turkey". European Security, 32(2), 314-334.
• TASS. (2024.12.17). "Special Military Operation In Syria Does Not Affect Brics Plans, Senior Diplomat Says". TASS. Erişim Tarihi: 18.12.2024 https://tass.com/politics/1888501
• TER, M. (2015). "The Caucasus Emirate, the Other Russian Front". Notes Internationals CIDOB-Barcelona Centre for International Affairs(129). Retrieved from https://www.cidob.org/en/publications/caucasus-emirate- other-russian-front
• THORNTON, R. (2018). "The Russian Military Commitment in Syria and the Eastern Mediterranean: Power, Prestige and Popularity". The RUSI Journal, 163(4), 30-38.
• TÜR, Ö. (2016). Turkey-Syria Relations: Between Enmity and Amity: Routledge.
• UNHCR. (2024). Türkiye Fact Sheet. Erişim Tarihi: https://www.unhcr.org/tr/wp- content/uploads/sites/14/2024/10/bi-annual-fact-sheet-2024-09-turkiye.pdf
• UNITED STATES MISSION. (2023.07.19). "Remarks at a UN General Assembly Meeting Following a Veto by Russia on a UN Security Council Resolution on Syria".
• VAROL, M. (2011.11.30). "İşte Suriye'ye Uygulanacak 9 Maddelik Yaptırım". Milliyet. Erişim Tarihi: 28.09.2024 https://www.milliyet.com.tr/siyaset/iste-suriyeye-uygulanacak-9-maddelik-yaptirim-1469276
• WALTZ KENNETH, N. (1979). Theory of International Politics: Addison-Wesley Publishing Company.
• WHITE, G., & MCHENRY, W. (2020). "An Early Operational Analysis of Russian-Supplied T-90s In Syria". The Journal of Slavic Military Studies, 33(1), 1-21.
• WOHLFORTH, W. C. (1994). "Realism and the End of the Cold War". International Security, 19(3), 91-129.
• ZAHRA, R. F. (2017). "Securitization and De-securitization: Turkey-Syria Relations since the Syrian Crisis". Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 11(2), 27-39.