The Three States of Man: Bashariyyah, Adamiyyah, and Perfect Man (İnsan-ı Kamil)

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 173 - 202, 31.10.2024

İlhan Yıldız

https://doi.org/10.57115/karefad.1520072

Öz

This article extensively examines the etymological and theological aspects of the concept of "human" within Islamic literature. The derivation of the word "insan" (human) from the roots "üns-ünsiyet" (intimacy-familiarity) and "nisyan" (forgetfulness) points to the individual and social characteristics and weaknesses of humans. The concept of "fitrah" (innate nature) defines the inner and natural disposition of humans, stating that everyone inherently tends towards recognizing Allah, although environmental and social influences can corrupt this natural state. The article discusses how Islam considers both the material and spiritual dimensions of humans, and how these dimensions affect both personal and societal life. Differences between Western and Islamic views are explored, particularly in terms of the role of religion in human nature and how spiritual capacities can be shaped by environmental factors. Teoman Duralı's analysis of the three stages of human existence-bashariyyah, adamiyyah, and the perfect human (insan-ı kamil)-along with the impacts of the modern world, scrutinizes how modernity influences human nature and how individuals might respond to these changes. The article critiques the negative effects of modern society on humans, emphasizing the need for more conscious behavior and a reorientation towards spiritual values. This study aids in understanding the nature and potential of humans by considering both Islamic thoughts and modern societal impacts.

Anahtar Kelimeler

Human, fitrah, nature, modernity, Islamic thought

İnsanin Üç Hâli: Beşeriyet, Ademiyet ve İnsan-ı Kamil

Öz

Bu makale, İslam literatüründeki "insan" kavramının etimolojik ve teolojik yönlerini derinlemesine incelemeyi amaçlamaktadır. İnsan kelimesinin "üns-ünsiyet" ve "nisyan" köklerinden türemesi üzerinden hareketle, insanın bireysel ve toplumsal özellikleri ile zaafları ele alınmıştır. "Fıtrat" kavramı ile insanın içsel ve doğal yapısı, Allah'a yönelme eğilimi ve bu yapının çevresel faktörlerle nasıl bozulabileceği tartışılmıştır. Batılı ve İslami yaklaşımlar arasındaki farklar ve dinin insan doğasındaki yeri de incelenmiştir. Ayrıca, Teoman Duralı'nın insanın beşeriyet, ademiyet ve insan-ı kâmil olmak üzere üç hal teorisi ve modernitenin insan doğasına etkileri değerlendirilmiştir. Makale, insanın maddi ve manevi boyutlarının İslam düşüncesinde nasıl bir bütün olarak ele alındığını ve bu boyutların kişisel ile toplumsal yaşamı nasıl etkilediğini ortaya koymaktadır. Batılı ve İslami yaklaşımlar arasında dinin insan doğasındaki yeri ve manevi kapasitelerin çevresel faktörlerle nasıl şekillendirilebileceği konusunda önemli farklılıklar bulunduğu görülmüştür. Bu teorileri, modern dünyanın insan üzerindeki etkilerini anlamada kritik bir çerçeve sunmaktadır. Makale, modern toplumun insan üzerindeki olumsuz etkilerini eleştirerek daha bilinçli hareket etme ve manevi değerlere yönelme gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu çalışma hem İslam düşüncesini hem de modern toplumsal etkileri dikkate alarak insanın doğasını ve potansiyelini anlamamıza yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnsan, Fıtrat, Tabiat, Modernite, İslam düşüncesi

Kaynakça

• Aziz Anselm. (2001). Proslogion. Hackett Publishing Company.
• Aziz Augustinus. (1997). The Confessions (M. Boulding, Trans.). New York Press.
• Carrel, A. (1939). Man, the unknown. Harper & Brothers.
• Descartes, R. (2013). Meditations on first philosophy (J. Cottingham, Trans.). Cambridge University Press.
• Dilthey, W. (2017). Einleitung in die geisteswissenschaften: Versuch einer grundlegung für das studium der gesellschaft und ihrer geschichte. B. G. Teubner Verlagsgesellschaft.
• Duralı, Ş. T. (2021). Sorun nedir? (4th ed.). Dergâh Yayınları.
• Gazali. (2004). İhyâ’u ulûmi’d-dîn (A. Arslan, Çev., Vols. 1-3). Hikmet Neşriyat.
• Gazali. (2013). Mizanu’l-amel (O. Arpaçukuru, Çev.). Hisar Yayınevi.
• Gazali. (2017). Munkız mine’d-dalâl (Ö. Dönmez, Çev.). Beyan Yayınları.
• Hobbes, T. (1985). Leviathan. Penguin Classics.
• Izutsu, T. (2012). Kur’ân’da Allah ve insan (S. Ateş, Çev.). Kevser Yayınları.
• İbni Arabi, M. (2007). Fütuhat-ı Mekkiyye (E. Demirli, Çev.). Litera Yayıncılık.
• İbn Tufeyl & İbn Sînâ. (2011). Hayy İbn Yakzân (Ruhun uyanışı) (Y. Ö. Özburun, S. Özburun, Ş. Yalçın, O. Düz, & D. Örs, Çev.). İnsan Yayınları.
• İbnü’l-Esîr, E. M. b. M. (1963). en-Nihâye fi garîbi’l-hadîs ve’l-eser. T. A. Zâvî & M. M. Tanâhî (Eds.), Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye.
• Heidegger, M. (1962). Being and time (J. Macquarrie & E. Robinson, Trans.). Harper & Row. (Original work published 1927).
• Jeeves, M. A. (1997). Human nature at the millennium: Reflections on the integration of psychology and Christianity. Baker Books.
• Jung, C. G. (2002). The undiscovered self (R. F. C. Hull, Trans.). Routledge.
• Kierkegaard, S. (1941). The sickness unto death (W. Lowrie, Trans.). Princeton University Press.
• Kierkegaard, S. (2014). Fear and trembling (A. Hannay, Trans.). Penguin Classics.
• Kutub, M. (1992). İnsan psikolojisi üzerine etüdler (B. Karlığa, Trans., 4th ed.). İşaret Yayınları.
• La Mettrie, J. O. (1994). Man a machine (G. C. Bussey & M. W. Calkins, Trans.). Open Court Publishing Company. (Original work published, 1747).
• Locke, J. (1999). An essay concerning human understanding. Pennsylvania State University.
• Mâtürîdî. (2016). Te’vilâtü’l-Kur’ân (Y. V. Yavuz, Trans.). Ensar Neşriyat.
• Mutahhari, M. (1992). Fıtrat üzerine (Ö. Çiçek, Trans.). Bengisu Yayıncılık.
• Nasr, S. H. (1991). İnsan ve tabiat (N. Avcı, Trans.). Ağaç Yayıncılık.
• Okumuşlar, M. (2002). Fıtrattan dine (Din, fıtrat, eğitim ilişkisi). Yediveren Yayınları.
• Öge, S. (2004). Fıtratın mîsâkı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 243-263.
• Özen, S. (2012). Fıtrat (Dinî kabiliyet) kavramının psikolojik açılımı [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Rousseau, J.-J. (2009). Emile (Y. Avunç, Trans.). Say Yayınları.
• Sartre, J.-P. (1956). Being and nothingness: An essay on phenomenological ontology (H. E. Barnes, Trans.). Washington Square Press (Original work published, 1943).
• Stannard, R. (2002). Yeni 1000 yılda Tanrı (A. Atabek, Trans.). Gelenek Yayınları.
• Şeriati, A. (1980). İslam sosyolojisi üzerine (K. Can, Trans.). Düşünce Yayınları.
• Şeriati, A. (2007). İnsanın dört zindanı (H. Hatemî, Trans.). İşaret Yayınları.
• The Holy Scriptures (Kutsal Kitap). (1985). (Jewish Publication Society, Ed.). Jewish Publication Society.
• Topaloğlu, A. (1999). Ateizm ve eleştirisi. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Topçu, N. (2008). İslâm ve insan/Mevlâna ve tasavvuf. Dergâh Yayınları.
• Tümer, G. (1986). Çeşitli yönleriyle din. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 213-267.
• Yalçın, Ş. (1995). Dinle bağlantımız ontolojik mi psikolojik mi? İzlenim Dergisi, 20, 20.
• Yavuz, Y. Ş. (1992). Bezm-i elest. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, 6, s. 106-108. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yazır, E. H. (1971). Hak dini Kur’an dili (Vol. 4). Eser Kitabevi.
• Yıldız, İ. (2023). Teoman Duralı’nın metafizik, din ve ahlak anlayışı. Adam Academy Journal of Social Sciences, 13(2), 505-526. https://doi.org/10.31679/adamakademi.