The Memory of a Society: The Importance of Turkey's Intangible Cultural Heritage and It's Transfer to The Future

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 49 - 66, 12.06.2024

Mehmet Ubeyde Akgün , Batuhan Mehmet Gürel , Cenk Murat Koçoğlu

Öz

Turkey is a remarkable country with its vast geography, deep-rooted history and rich cultural background. This richness is not limited to tangible structures and historical artifacts; Intangible Cultural Heritage also has an important place. Intangible Cultural Heritage includes traditions, rituals, music, dance, handicrafts, language, folk stories, culinary culture and many other elements. Such heritages have been important components that shape the identities of communities and carry their past into the future. The "Convention on the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage" was adopted by the 32nd General Conference of UNESCO in Paris on 17 October 2003 and was made official by the Grand National Assembly of Turkey with a unanimous vote at its session on 19 January 2006. In the context of its formalization, it is aimed to increase the national and international recognition of intangible cultural assets and values. Today, it includes 23 items on UNESCO's "Representative List of Intangible Cultural Heritage" and 2 items on the "List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Protection", emphasizing the diversity and richness of Turkey's cultural values. Aiming to examine the importance of preserving Turkey's Intangible Cultural Heritage and transferring it to the future, the study discusses the necessary methods for understanding the importance of Intangible Cultural Heritage, supporting conservation efforts and ensuring its sustainability. It also aims to provide recommendations on how we can protect Turkey's Intangible Cultural Heritage for the future and how we can ensure its sustainability.

Anahtar Kelimeler

Intangible Cultural Heritage, Approaches to Protection, UNESCO, Cultural Heritage

Bir Toplumun Hafızası: Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasının Önemi ve Geleceğe Aktarılması

Öz

Türkiye geniş coğrafyası, köklü tarihi ve zengin kültürel geçmişiyle dikkat çeken bir ülke konumundadır. Bu zenginlik, sadece somut yapılar ve tarihi eserlerle sınırlı değildir; aynı zamanda Somut Olmayan Kültürel Miras da önemli bir yere sahiptir. Somut Olmayan Kültürel Miras, gelenekler, ritüeller, müzik, dans, el sanatları, dil, halk hikayeleri, mutfak kültürü ve daha birçok farklı unsuru içermektedir. Bu tür miraslar, toplulukların kimliklerini şekillendiren ve geçmişlerini geleceğe taşıyan önemli bileşenler olmuştur. Paris’te UNESCO tarafından düzenlenen 32. Genel Konferansı ile 17 Ekim 2003 tarihinde “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi” kabul edilmiştir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından da 19 Ocak 2006 tarihli oturumda da oy birliği ile resmiyete kavuşmuştur. Resmiyet kazanması bağlamında soyut kültürel varlıkların ve değerlerin ulusal ve uluslararası çapta tanınmasını artırması hedeflenmiştir. Günümüzde UNESCO’nun “Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesi”nde kayıtlı 23 adet ve “Acil Korunması Gereken Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi”nde de 2 adet öge içermekte ve Türkiye’nin kültürel değerlerinin çeşitliliği ve zenginliğini vurgulamaktadır. Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasının korunması ve geleceğe aktarılmasının ehemmiyetini irdelemeyi amaçlayan bu çalışma, Somut Olmayan Kültürel Mirasın öneminin anlaşılması, koruma çabalarının desteklenmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için gerekli yöntemleri de ele almaktadır. Ayrıca, Türkiye'nin Somut Olmayan Kültürel Mirasını geleceğe yönelik olarak nasıl koruyabileceğimiz ve sürdürülebilirliğini nasıl sağlayabileceğimiz konusunda öneriler sunmak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Somut Olmayan Kültürel Miras, Korumaya Yönelik Yaklaşımlar, UNESCO, Kültürel Miras

Kaynakça

• 1. Resmi Yayınlar
• UNESCO, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu.
• UNESCO’nun Standart Belirleme Araçları Hakkında Genel Direktör Tarafından Hazırlanan Kapsamlı Rapor (Comprehensive Report By The Director-General On UNESCO’s Standard-Setting Instruments). Paris: UNESCO, 212, 2021. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000378425_eng/PDF/378425eng.pdf.multi.page=11
• 2. Kitaplar
• Fuat, Memet. Tiyatro Tarihi. İstanbul: MSM Yayınları, 2000.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
• Hürmüzlü, Bilge (ed.). Isparta’nın Somut Olmayan Kültürel Mirası. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeler Birimi, Şubat 2019.
• İSMEP Rehber Kitaplar. İstanbul: İstanbul Valiliği, İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB), 2014.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., 2021.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay – Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Oğuz, M. Öcal vd. (ed.). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi. Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, 1. Baskı, 2013.
• Rusalić, Dragana. Making The Intangible Tangible: The New Interface of Cultural Heritage. Belgrade: The Institute of Etnography SASA, 2009.
• 3. Makaleler
• Aka, Murat. “Türkiye’de Diller ve Etnik Gruplar”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1/1 (2012), 293-297.
• Akpınarlı, Hatice Feriha – Üner, İbrahim. “Geleneksel Tekstillerin Özellikleri ve Çeşitleri”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34 (2019), 133-145.
• Altunsabak, Ergin. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Faaliyetleri Kapsamında Aşıklık Geleneğinin Sürdürebilirliğinde Güncel Etkenler”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 8/4 (2022), 720-732.
• Amato, Federico vd. “Preserving Cultural Heritage By Supporting Landscape Planning with Quantitative Predictions of Soil Consumption”. Journal of Cultural Heritage, 23 (2017), 44-54.
• Arıoğlu, İbrahim Ethem – Aydoğdu Atasoy, Özlem. “Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Geleneksel El Sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı”. Turkish Studies, 10/16 (Sonbahar 2015), 109-126.
• Arslanoğlu, İbrahim. “Kültür ve Medeniyet Kavramları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, (2013), 243-255.
• Avcıoğlu, Gürcan Şevket. “Türk Sosyolojisinde Kültür ve Medeniyet Anlayışları”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 48 (2020), 313-326.
• Çelepi, Mehmet Surur. “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Üniversite Gençliği”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/3 (Aralık 2016), 15-35.
• Ekici, Metin - Fedakâr, Pınar. “Gelenek, Aktarma, Dönüşüm ve Kültür Endüstrisi Bağlamında Nazar ve Nazar Boncuğu”. Milli Folklor, 26/101 (2014), 40-50.
• Ekici, Metin. “UNESCO somut o Temsili Listesinde Türkiye’nin Çok Uluslu Dosyaları”. Milli Folklor, 120 (Kış 2018), 81-89.
• Er, Züleyha – Karakuş, Neslihan. “Somut Olmayan Kültürel Miras Sözlü Gelenek ve Anlatımlar Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 16/41 (2023), 52-68.
• Erdentuğ , Aygen. “Kültür Alanı Yaklaşımı”. Belleten, 50/196 (1986), 229-246.
• Gökenç Gülez, Sema. “Çin’in Somut Olmayan Kültürel Mirası ve Korunmasına Yönelik Yaklaşımları”. Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2023), 78-91.
• Görkem, İsmail. “Dünden Bugüne ‘Türk Sözel Ebediyat’; Değişim ve Dönüşüm”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15/39 (2010), 411-422.
• Gürçayır Teke, Selcan. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Listelerinde Yaşayan Miraslar ve Sabitlenen Gelenekler”. Milli Folklor, 120 (Kış 2018), 19-31.
• Hussein, Safinaz Mohd vd. “Bringing Life to Folklore: Problem of Definition”. Jurnal Undang-undang dan Masyarakat, 15 (2001), 163.
• Karaman, Kasım. “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010/21 (2010), 229.
• Kılıçarslan, Hande – Etikan, Sema. “Yalvaç İlçesi Ölümlük-Dirimlik Dokumaları”. Art-E Sanat Dergisi, 8/15 (2016), 79-94.
• Kolaç, Emine. “Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma, Bilinç ve Duyarlılık Oluşturmada Türkçe Eğitiminin Önemi”. Milli Folklor 21/82 (2009), 19-31.
• Lin, Qing – Lian, Zheng. “On Protection of Intangible Cultural Heritage in China From The Intellectual Property Rights Perspective”. Sustainability, 10/12 (2018), 4369.
• Mezkit Saban, Gülperi. “Somut Olmayan Kültürel Miras: Aşağıseyit Sudan Koyun Atlatma ve Çoban Bayramı”. Journal of Turkology, 30/1 (Haziran 2020), 181-194.
• Oğuz, M. Öcal. “Halk Biliminde Koruma Yaklaşımları ve SOKÜM Sözleşmesi’nde Kuşaktan Kuşağa Aktarım”. Milli Folklor, 132 (Kış 2021), 5-15.
• Oğuz, M. Öcal. “Onuncu Yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri: Görünürlük, Değerlilik ve Güvenirlik”. Milli Folklor, 29/116 (2017), 5-17.
• Oğuz, M. Öcal. “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras”. Milli Folklor, 25/100 (2013), 5-13.
• Oğuz, M. Öcal. “UNESCO, Kültür ve Türkiye”. Milli Folklor, 73 (2007), 5-11.
• Oyman, Naile Rengin – Akdağ, Kazım. “Isparta Yöresindeki Bazı Yörüklere Ait Düz Dokuma Örnekleri”. Akdeniz Sanat Dergisi, 6/12 (2013), 231-240.
• Sak, Ramazan vd. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4/1 (2021), 227-250.
• Sidekli, Sabri - Karaca, Levent. “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yerel, Kültürel Miras Öğelerinin Kullanımına İlişkin Öğretmen Adayı Görüşleri”. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 5 (Aralık 2013), 20-38.
• Yenişehirlioğlu, Şahin. “Cumhuriyetimizin Kültürel Temeli”. Atatürk Yolu Dergisi, 4 (1995), 549-554.
• Yıldız, Tuna. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Kayıt Altına Alınması: Katılımlı, Yaşayan Dijital Envanterler”. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 36 (Ekim 2023), 754-766.
• 4. Bildiriler/Tebliğ
• Oğuz, M. Öcal. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ve Türkiye Romanya Geleneksel Ortak Mutfağı Projesi”. Aynı Tadı Paylaşmak: Türkiye-Romanya Geleneksel Ortak Mutfağı Çalıştay Bildirileri. ed. Evrim Ölçer Özünel – Nadia Tunsu. Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, 2013.
• 5. Tezler
• Akcaoğlu Can. Somut Olmayan Kültürel Miras ve Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretiminde Kullanımı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aydoğdu Atasoy, Özlem. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında İcracı Kurum T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme (2006-2016). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Büyükyazıcı, Duygu. Kültür ve Sanat Ekonomisinde Piyasa Mekanizmasının Etkinsizliği: Gösteri Sanatları Perspektifinden Türkiye Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Dikeç, İkbal Ertuğrul. Antik Uygarlıklarda Yemek Kültürü ve Müzik Etkileşimi; Şölenler, Festivaller Ritüeller. Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Soyöz, Seçkin. Türkiye’de Başlangıcından Bugüne Gösteri Sanatları ve Mekân Gereksiniminin Değerlendirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Türkoğlu Turgut. Somut Olmayan Kültürel Miras Kaynaklarının Turizm Çekiciliği Kapsamında Değerlendirilmesi: Türk Kâğıt Süsleme (Ebru) Sanatı Örneği. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• 6. İnternet Kaynakları
• KTB, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “Misyonumuz Vizyonumuz”. Erişim 4 Kasım 2023. https:// www.ktb.gov.tr/TR-133260/misyonumuz vizyonumuz.html#:~:text=K%C3%BClt%C3%- BCr%20ve%20Turizm%20Bakanl%C4%B1%-C4%9F%C4%B1%2C%20%E2%80%9C% -C3%9Clkemizin,pay%C4%B1%20art%C4%B1rmak%E2%80%9D%20g%C3%B6revlerini%20yerine%20getirir.&text=T.C., K%C3%BClt%C3%-BCr%20ve%20Turizm
• KTB, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “Somut Olmayan Kültürel Miras Envanter Çalışmaları”. Erişim 5 Kasım 2023. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-50839/somut-olmayan-kulturel-miras-envanter-calismalari.html
• Meta-Wiki, Wikimedia. “Wiki Yaşayan Mirası Seviyor/Türkiye’nin Somut Olmayan Kültürel Mirasını Seviyor”. Erişim 12 Kasım 2023. https://meta.wikimedia.org/wiki/Wiki_Loves_Living_Heritage/Intangible_Cultural_Heritage_of_Turkey
• SDÜ, Süleyman Demirel Üniversitesi Somut Olmayan Kültürel Miras Uygulama ve Araştırma Merkezi. “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi”nde de yer alan Nevruz Bayramı, SDÜ’decoşkuyla kutlandı”. Erişim 9 Kasım 2023. https://kulturelmiras.sdu.edu.tr/tr/haber/insanligin-somut-olmayan-kulturel-mirasi-temsil-listesinde-de-yer-alan-nevruz-bayrami-sdude-coskuyla-kutlandi-37622h.html
• TBMM, Türkiye Büyük Millet Meclisi. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun”. Erişim 26 Ekim 2023. https://www5.tbmm.gov.tr/ kanunlar/k5448.html
• UNESCO, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu. “Kısaca UNESCO”. Erişim 25 Ekim 2023. https://www.unesco.org/en/brief
• UNESCO, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu. “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi”. Erişim 5 Ekim 2023. https://www.unesco.org.tr/Pages/181/177
• UNESCO, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu. “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri”. Erişim 1 Kasım 2023. https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras-Listeleri
• UNESCO, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu. “Somut Olmayan Kültürel Miras - Sözlük Oluşturulması» Konulu Uzman Toplantısı”. Erişim 15 Ekim 2023. https://ich.unesco.org/en/events/expert-meeting-on-intangible-cultural-heritage-establishment-of-a-glossary-00082