DERS KİTAPLARI NE SÖYLER, ÖĞRENCİLER NE ANLAR: DERS KİTAPLARI GÖRSELLERİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Sayı: 5, 167 - 180, 07.10.2018

Cihat Yaşaroğlu

Öz

Eğitim süreci doğumdan başlayarak ölüme kadar devam eder. Yaşamının her
anında insan, bir şeyler öğrenmeye muhtaçtır. Bu öğrenmelerin önemli bir kısmının
gerçekleştiği okullarda, eğitimin bir parçası da ders kitaplarıdır. Ders
kitapları, Millî Eğitim Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu öğretim programları
esas alınarak hazırlanır. Öğretim programlarında yer alan kazanımlar ve bu kazanımlarla
ilgili açıklamalar dikkate alınarak ders kitapları yazılır. Dolayısıyla
ders kitaplarında yer alan bütün yazılı ve görsel unsurlar, öğrenmenin gerçekleşmesi
için birer mesaj taşımaktadırlar. Özellikle ilkokul gibi erken dönemler
düşünüldüğünde, yazılardan önce görsellerin dikkat çektiği söylenebilir. Dolayısıyla
görseller, öğrencinin fotoğrafik hafızasına hitap eder ve yazıdan daha
fazla anlam ifade edebilir. Bakanlığın belirlediği kazanımlar kadar, ders kitabı
yazarları ve çizerlerin sahip oldukları düşünce sistemi de ders kitaplarına
yansıyacaktır. Hatta denilebilir ki; Bakanlığın murat ettiği ile yazarın kitaba
yansıttığı, kimi zaman uyuşmayabilir de. Bu çalışma, ilkokul Hayat Bilgisi
ders kitaplarının öğrenciler üzerinde ne tür etkiler bırakabileceği üzerine bir
değerlendirme amacı taşımaktadır. Öğrenci ders ve çalışma kitaplarında yer
alan görseller ve yazılı metinler bu kapsamda incelenmiştir. “Bâtıl şeyleri iyice
tasvir, sâfi zihinleri idlâldir.” kaidesi esas alınarak, bazen müsbet manayı ifade
etmek için kullanılan materyallerin beklenmedik, menfi sonuçlarının olabileceği
varsayımından hareket edilmiştir. Temel olarak ders kitaplarındaki görseller
ve yazılı metinler incelenmiş, öğretim programından hangi kazanımla
ilgili olduğu belirlenerek, öğrenciye kazandırılmaya çalışılan müsbet özellikler
açısından değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, müsbet hareket, olumlu içerik

Kaynakça

• Akpınar, B. (2011). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Data Yayınları.
• Bayram, S. (2006). İlköğretimde materyal kullanımı. Ankara: Morpa.
• Boyd, D., & Arnold, M. L. (2000). Teachers’ Beliefs, Antiracism and Moral Education: Problems of intersection. Journal of Moral Education, 29 (1), 23–45. http:// doi.org/10.1080/030572400102916 (Erişim tarihi: 10. 04.2018).
• Dalkılıç, H., & Gölge, N. (2014). İlköğretim hayat bilgisi 1 öğrenci ders ve çalışma kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• Demircioğlu, E. (2013). Dokuzuncu Sınıf Tarih Ders Kitabında Yer Alan Görseller Hakkında Öğretmen Görüşleri: Trabzon Örneği. Journal of Turkish Studies, 8 (7), 95–95. http://doi.org/10.7827/Turkish Studies.5394 (Erişim tarihi: 10.04.2018).
• Demirel, Ö. (2005). Öğretimde planlama ve değerlendirme Öğretme sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Güneş, F. (2013). Görsel Okuma Eğitimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1). http://doi.org/10.14686/201312014 (Erişim tarihi: 10.04.2018)
• Hesapçıoğlu, M. (1998). Öğretim ilke ve yöntemleri: eğitim programları ve öğretim. İstanbul: Beta.
• MEB. (2007). Ders kitapları ile eğitim araçlarının incelenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yönerge.
• MEB. (2009a). İlköğretim hayat bilgisi dersi öğretim programı (15-. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi.
• MEB. (2009b). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (15-. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi.
• Nursi, S. (1990). Hutbe-i Şamiye. İstanbul: Envar Neşriyat.
• Nursi, S. (1995). Şualar. İstanbul: Envar Neşriyat.
• Nursi, S. (2000a). Mektubat. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Nursi, S. (2000b). Sözler. İstanbul: Sözler Yayınevi.
• Özçelik, D. A. (2010). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Pegem Akademi.
• Said Nursi: Öğretmenlere her gün için 10 altın verirdim. (2013, Kasım 24). http://www.risalehaber.com/said-nursi-ogretmenlere-her-gun-icin-10-altin-verirdim-197171h.htm (Erişim tarihi: 01.07.2016).
• Sönmez, V. (2001). Program geliştirmede öğretmen el kitabı (9. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tatlı, A. (2012). Bediüzzaman’ın Yeni Bir Eğitim Modeli: Mana-yıHarfî. Medresettüzzehra Sempozyumu “ Said Nursi Eğitim Felsefesi”. 12-14 Ekim 2012, Van.
• TTKB. (2013). Taslak Ders Kitaplarının İncelenmesinde Değerlendirmeye Esas Olacak Kriterler, http://e mufredat.meb.gov.tr/Dokumanlar/14062748_incelemekriterleri_14012013.pdf (Erişim tarihi: 10.04.2018).
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.