PÎR-İ TÜRKİSTAN HOCA AHMED YESEVÎ VE DİVAN-I HİKMET’İN İLK DÖRTLÜĞÜ

Yıl 2020, Cilt: II Sayı: II, 1 - 10, 30.12.2020

Hanifi Vural

Öz

Erken dönemde bir disiplin hâline gelen İslam tasavvuf geleneği kısa sürede yayılıp yaygınlaşmaya başlamış ve Türk dünyasında da varlığını hissettirmiştir. Türk tasavvuf geleneğinin ve kültürünün önemli isimlerinden biri de Ahmed Yesevî’dir. Başka bir ifadeyle, İslam’a göre derunî olarak yaşama tarzının Türkler arasında başlatılmasında ve bu doğrultuda oluşturula gelen usul ve esaslarla amel etmenin bir yola, tarikata dönüşerek gelenek hâline getirilmesinde Ahmed Yesevî öncü isimdir. İslam itikadı ve ahlakının geniş Türk coğrafyasında büyük kitleler arasında yayılmasında ve yaşanılır olmasında Yesevî’nin hem müritlerinin/ takipçilerinin hem de dilden dile dolaşan ‘hikmet’li sözlerinin etkisi büyüktür. Dolayısıyla Türk-İslam kültürü sınırları içinde gelenekleşen tasavvufî öğretinin inşa merhalesinde ve asırlar boyu var olagelen aşkın soluyuşunun renk renk açılımlar kazanmasında önemli ve etkili bir tasavvuf eri ve pîri olan Ahmed Yesevî’nin hemen her vesile ile gündeme getirilmesi, hatırlanması ve bilinmesi manevî ve kültürel hayatımızın değerler manzumesi bakımından bir gerekliliktir denebilir. Başka bir ifadeyle Türk tasavvufunun kurucu ismi Ahmed Yesevî ve eseri Divan-ı Hikmet geçen bunca zamana rağmen hâlâ sahip oldukları müessir kılavuzluklarından dolayı her daim üzerinde durulmayı hak etmektedirler. Bu yazı, bu maksadı merkeze alarak hazırlandı.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Türk Tasavvufu, Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet

Pîr-i Türkistan Hodja Ahmed Yesevi and the First Quartet of Divan-ı Hikmet

Öz

Kaynakça

• Aktan, Ali. “Künhü’l-Ahbar’a Göre Hoca Ahmed Yesevî ve Anadolu’daki Halifeleri”. Milletler Arası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri. ed. Abdülkadir Yuvalı vd. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1993, s., 13-22.
• Aktan, Bilal, “ Ahmed Yesevî ve Tasavvuf Edebiyatı” Dîvân-ı Hikmet Sohbetleri, Ahmet Yesevî üniversitesi Yayınları, 2018, 91-103.
• Bice, Hayati. Hoca Ahmed Yesevî Günümüzün Aşk Yolcusuna Divan-ı Hikmet. İstanbul: H Yayınları, 2015.
• Eraslan, Kemal. Ahmed-i Yesevî Divân-ı Hikmet'ten Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Eraslan, Kemal. “Dîvân-ı Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/429-430. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Eraslan, Kemal, “Yesevî’nin Fakrnâme’si”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 22 (2012), 45-120.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Fîhi Mâ-Fîh. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1959.
• Köprülü, Fuat. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1976.
• Kutluer, İlhan. “Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/503-511. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Tatcı, Mustafa. Yunus Emre Külliyatı Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin. 2 cilt. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2005.
• Tatcı, Mustafa, Dîvân-ı Hikmet Hoca Ahmet Yesevî. Ankara: Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Tosun, Necdet, “Yûsuf El-Hemedânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44/12-13. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Uludağ, Süleyman. “Riyâzet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35/143-144. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Yıldız, Ali, “Ahmed-ı Yesevî, Yunus Emre Ve Hacı Bektaş-ı Velî'nin İslâm Çizgisindeki Bütünlük”, Bilig 9/Bahar (1999), 63-85.