"WOMAN" IN THE POEMS OF KIRGIZ POET MOLDO NIYAZ

Yıl 2020, Cilt: II Sayı: II, 77 - 92, 30.12.2020

Mustafa Kundakçı Cıldız İsmailova

Öz

KIRGIZ ŞAİR MOLDO NİYAZ’IN ŞİİRLERİNDE “KADIN”

Öz

İslamiyet öncesi dönemlerden günümüze kadar Türk toplumunda geleneğin devamında en önemli rolü üstlenen kadınlar, konargöçer hayat tarzının hüküm sürdüğü coğrafyalarda hem aile içerisinde hem de toplumda saygın bir konuma sahiptir. Türk kültüründe aile ve toplum hayatı içerisinde her zaman değer görmüş olan kadınlar, toplumda çeşitli rollerin yanı sıra yönetimde de farklı idari görevler üstlenirler. En eski Türk devletlerinden biri olan Kırgızlarda da kadınlar, sosyo-kültürel hayat içerisinde önemli görevler icra eder. Geleneklerine bağlılıkları ile öne çıkan Kırgızlarda aile ve soy bağlarının çok sağlam ve güçlü olmasında kadına verilen değerin önemi dikkat çekmektedir.
Toplumsal hayatın şekillenmesinde ve geleneğin devamlılığında büyük rol oynayan Kırgız kadını, sosyal hayat içerisinde çeşitli görevler üstlenirken aile içerisinde çocuklarını en güzel şekilde yetiştirme ve topluma kazandırma konusunda da üzerine düşeni fazlasıyla yerine getirir. Toplumun aynası konumunda olan ve toplumda olup bitenleri eserlerine aksettiren Kırgız şairler eserlerinde kadın konusuna çok fazla yer verir.
XIX. yüzyıl Kırgız toplumunun en önde gelen şairlerinden biri olan Moldo Niyaz da şiirlerinde bir halk şairi olarak Kırgız kadınlarıyla ilgili duygu ve düşüncelerini de samimi bir şekilde açık yüreklilikle dile getirir. Şair, şiirlerinde Kırgızların meşhur kadın komutanı Kurbancan Datka’dan da övgüyle bahsederken onun özellikle anne olarak yaptığı fedakârlıkları ve yaşadığı sıkıntıları içtenlikle anlatır. Şair, kadınları iyi ve kötü kadın olarak iki kategoride ele alır. Onların özelliklerini detaylı olarak sayar ve ideal Kırgız kadınından övgüyle bahseder. Şair ayrıca şiirlerinde evlenilecek kızların hangi özellikte olması gerektiğini ortaya koyar, gençlik döneminde âşık olduğu kızla ilgili yazdığı şiiri üzerinden aşk ve güzellik vurgusu yapar.

Anahtar Kelimeler

Kırgız, Moldo Niyaz, Şiir, Tema

Kaynakça

• Arıcan, Osman, “Çağdaş Kırgız Şiirlerinin Stilistik Hususiyetleri Üzerine”, Turkish Studies, C.VIII, S.4, Ankara, 2013, s.193-199.
• Cicioğlu, M.Nurullah, “Moldo Niyaz’ın Şiirlerinde Tarihî Gerçeklik: Rus İşgali Örneğinde” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.IX, S.43, 2016, s.71-78.
• Dıykanbayeva, Mayramgül, “Kırgız Atasözlerinde Kadın ve Toplumdaki Yeri”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S.59, Erzurum, 2017, s.61-70.
• Erdem, Mustafa, Kırgız Türkleri Dinî ve Sosyal Hayat, Ankara, 2005, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hança, Baki Bora, “Canıl Mırza Destanında Kahraman Tipolojisi Açısından Kadın”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/2 Kış 2012, s.499-512.
• İsakov, Abdurrasul, Murzakulova, Güldana, “Kırgızistan’daki Yer ve Boy Adlarında Kadın”, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, C. 4, S. 13, 2012, s.55-61.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul, 2006, Ötüken Yayınları.
• İnan, Abdulkadir, Makaleler ve İncelemeler, c.1, Ankara, 1998, Türk Tarih Kurumu Yayınları,
• İşcanoğlu, İlknur Bayrak, “Kırgız Aile, Sosyal ve Kültürel Hayatında Kadın”, Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, C.2, S.1, 2018, s.358-366.
• Gömeç, Saadettin Yağmur, Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara, 2014, Berikan Yayınevi.
• Özgen, Nurcan, Yirminci Yüzyılın İlk Yarısında (1900-1950) Kırgız Edebiyatı Tarihi, Ankara, 2014, TDK Yayınları.
• Sevinç, Necdet, Eski Türklerde Kadın ve Aile, İstanbul, 1987, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Sooronov, Omor, Moldo Niyaz, Sanat Digarasttar, Bişkek, 1993, Uçkun.
• Şen, Semra, “Oğuz Kağan Destanı’nda ve Dede Korkut Hikâyelerinde Kadın”, A.Ü. Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, 2003, s. 123-128.
• Şimşek, Serdar, “Er Soltonoy Destanındaki Kadın Kahramanlar Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, S. 10/12, Ankara, 2015, s.1051-1066.
• Vurgun, Seda Yılmaz, “Türkistan’da Kadının Yeri ve Önemi: Sart Örneği”, I. Uluslararası Türk Kültürü ve Tarihi Sempozyumu 19-20-21 Nisan 2018 Bildiri Kitabı, s.175-181, İstanbul Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü.
• Yılmaz, Ayfer, “Türk Kültüründe Kadın”, Milli Folklor, S.61, 2004, s. 111-123.