YAHYÂ B. BAHŞÎ’YE AİT EMÎR SULTÂN MENÂKIBNÂMESİNİN İ.Ü. NADİR ESERLER KÜTÜPHANESİ TY. 7 NUMARADA KAYITLI OLAN NÜSHASI ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 4, 12 - 37, 31.12.2021

Ömer Güven

https://doi.org/10.7596/katud.31122021.002

Öz

Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde önemli etkiler bırakmış pek çok mutasavvıf yetişmiştir. Yetişen bu mutasavvıfların başında Emir Sultan gelmektedir. Emir Sultan gibi dervişler, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde ilim ve tasavvuf hayatında çok önemli rol oynamışlardır. Emir Sultan Buhara’dan Bursa’ya göç etmiş ve Bursa’nın ilim ve kültür hayatında eşsiz bir yere sahip olmuştur. Emir Sultan hakkında başta müridleri olmak üzere çeşitli müellifler tarafından pek çok menâkıbnâme yazılmıştır. Yazılan bu menâkıbnâmelerin ilki 15. yüzyıl Türk tasavvuf edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Yahyâ b. Bahşî’ye aittir.
Bu çalışmada Yahyâ b. Bahşî’nin kaleme almış olduğu Menâkıb-ı Emîr Sultân adlı eserin İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi Ty. 7 numarada kayıtlı nüshası çeşitli yönleriyle ele alıncakatır. Çalışmada ilk olarak Emir Sultan ve eserleri hakkında kısaca bilgi verilecek, ardından eserin müellifi Yahyâ b. Bahşî ve eserleri üzerinde durulacaktır. Son olarak Menâkıb-ı Emîr Sultân’ın İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi Ty. 7 numarada kayıtlı olan ve yapılan çalışmalarda zikredilmeyen nüshası çeşitli açılardan ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Emir Sultan, Yahyâ b. Bahşî, menâkıbnâme, Menâkıb-ı Emîr Sultân, nüsha.

Kaynakça

• Akar, Ali, Oğuzların Dili Eski Anadolu Türkçesine Giriş, Ötüken Yayınları, İstanbul 2018.
• Akçay, Ali İhsan, “Gönenli Yahyâ b. Bahşî ve Mevlidi” Süleyman Çelebi ve Mevlid: Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri (Ed. M. Kara-B. Kemikli), 1. bs., Uludağ Yayınları, Bursa 2007, s. 321-333.
• Algül, Hüseyin, - Azamat, Nihat, “Emir Sultan”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995, 146-148.
• Algül, Hüseyin, “Geçmişten Günümüze Halkın Muhayyilesinde Yaşayan Emir Sultan”, Uludağ Üniversitesi Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (II: 2005: Bursa) II. Bursa Halk Kültürü: Bildiri Kitabı (20-22 Ekim 2005), C. 2, 2005, s. 511-524.
• Algül, Hüseyin, Bursa’da Medfun Osmanlı Sultanları ve Emir Sultan, Marifet Yayınları, İstanbul 1982.
• Algül, Hüseyin, Emir Sultan ve Erguvan, Bursa Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, Bursa 2007.
• Algül, Hüseyin, Emir Sultan, Nil Yayınları, İzmir 1991.
• Algül, Hüseyin, Gönül Sultanlarımız (Eyyûb Sultan, Hala Sultan, Emir Sultan), Timaş Yayınları, İstanbul 2007.
• Argunşah, Mustafa - Yüksekkaya, Gülden Sağol Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri, Kesit Yayınları, İstanbul 2012.
• Ateş, Ahmet, “Menâkıp”, İ.A. M.E. Basımevi, İstanbul 1964, 701-702.
• Bayer, Ahmet, Emir Sultan: Hayatı ve Menkıbeleri, Sultan Kitabevi, Bursa 1990.
• Baysun, M. Cavid, “Emîr Sultan’ın Hayatı ve Şahsiyeti”, Tarih Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1950, s. 77-94.
• Baysun, M. Cavid, “Emîr Sultan”, İslâm Ansiklopedisi, C. 4, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1964, s. 261-264.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Ankara 2000.
• Coşan, M. Esad, Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri, 4. bs., Server Yayınları, İstanbul 2016.
• Çoruh, Şinasi, Emir Sultan, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1972.
• Develi, Hayati, “Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılması”, Turkish Studies, Vol. 3/ 3, 2008, s. 212-230.
• Develi, Hayati, “Tursun Fakih Gazavâtnâmesinin Ağızbilimsel Özellikleri”, İlmî Araştırmalar, 17/1, 2004, s. 99-104.
• Eflâki, Arif, Âriflerin Menkıbeleri I, (çev. Tahsin Yazıcı), MEB Yayınları, İstanbul 1964.
• Emir Sultan ve Erguvan Toplumsal Bir Çağrı (Ed. Enes B. Keskin), Bursa Büyükşehir Belediyesi Uludağ Yayınları, Bursa 2007.
• Eroğlu, Süleyman, “Yahya Bin Bahşī ve Maktel-i Hüseyn’i”, Çeşitli Yöneleriyle Kerbelâ, C. ⅠⅠ, Uluslarası Kerbela Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), Ankara 2010, s. 45-46.
• Gülsevin, Gürer - Boz, Erdoğan, Eski Anadolu Türkçesi, 3. bs., Gazi Kitabevi, Ankara 2013.
• Gülsüm, Mehmet Akif, Yahyâ bin Bahşî’nin Mateli Hüseyin Adlı Mesnevisi (İnceleme-Metin), Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırklareli 2019.
• Güneş, Mustafa, “Klasik Türk Edebiyatında Menakıpnameler ve Menâkıb-ı Akşemseddin”, The Journal of International Social Research, C. 4, Volume:4, Issue:16, s. 165-171.
• Güven, Ömer, “Esrârü’l-ʿÂrifîn Adlı Eserin İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi Nüshasındaki /b/ > /p/ ve /c/ > /ç/ Tonsuzlaşmaları Üzerine”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10/24, 2021, s. 216-227.
• Güven, Ömer, Kitâb-ı Esrârü’l-ʿÂrifîn: Dil İncelemesi-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2019.
• Hızlı, Mefail - Yurtsever, Murat, Ravza-i Evliya (Baldırzade Selîsî Şeyh Mehmed), Arasta Yayınları, Bursa 2000.
• Kaplanoğu, Raif, Bursalı Şair Yazar ve Ünlüler Ansiklopedisi, Bursa 1998.
• Kara, Mustafa, İsmi Erguvanla Özdeşleşen Derviş: Emir Sultan Buharî, BURDEF, Bursa 2003.
• Karaca, Eyyup, Yahyâ b. Bahşî ve Lemhu’l-Mesâili’n-Nahvîye fî Şerhi’l-Avâmili’l- Birgivîyye, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2016.
• Kunter, Halim Bâki, “Emir Sultan Vakıfları ve Fatih’in Emir Sultan Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi, IV, 1958, s. 39-63.
• Küçük, Salim “/+lAyI/, /+lAyU/, /+lAy/ve /+lAyIn/ İsimden İsim Yapım Eki ve İşlevleri”, International Journal of Social Science, 47, 2016, s. 207-213.
• Liman, Hatice, Yahyâ Bin Bahşî’nin Menâkıb-ı Emîr Sultân (Menâkıb-ı Cevâhir) Adlı Eseri: İnceleme-Metin, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2008.
• Mehmed Şemseddin, Bursa Dergâhları Yâdigâr-ı Şemsî I-II, (haz. M. Kara-K. Atlansoy), Bursa 1997.
• Merhan, Aziz - Şan, Funda, Eski Anadolu Türkçesi Notlar ve Metinler, Bilgesu Yayıncılık, Ankara 2016.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Evliya Menkıbeleri”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. 1, (haz. Talat Sait Halman vd.) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Kutlu, Mustafa, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul 1986, VI, 253-257.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, T.T.K. Basımevi, 2. bs., Ankara 1997.
• Ok, Duygu, Yahya Bin Bahşi: Mevlid-i Nebî (İnceleme-Metin), Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2019.
• Öcalan, Hasan Basri, Bursa’da Tasavvuf Kültürü (XVII Yüzyıl), Bursa 2000.
• Özdamar, Mustafa, Emir Sultan, Kırk Kandil Yayınevi, İstanbul 2008.
• Özkan, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, 3. bs., Filiz Kitabevi, İstanbul 2013.
• Saltık, Gazâli, Bursa’da Emir Sultan ve Kerametleri, Taşman Matbaası, Bursa 1959.
• Şahin, Haşim, “Menâkıbnâ”, DİA, C. XXIX, Ankara 2004.
• Şahin, Hatice, Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara 2018.
• Tanpınar, Ahmed Hamdi, Beş Şehir, 20. bs., İstanbul 2005.
• Terzioğlu, Ahmet Haldun, Bir Türk Ereni: Emir Sultan, Panama Yayıncılık, Ankara 2019.
• Timurtaş, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, Kapı Yayınları, İstanbul 2012.
• Turyan, Hasan, Hazreti Emir Sultan ve Zeynîler Haziresi, Prestij Matbaası, Bursa 1995.
• Türk Dil Kurumu, Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI, 3. bs., (Birleştirilmiş tıpkıbasım), TDK Yayınları, Ankara 2009.
• Türk Dil Kurumu, XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I-VIII, 3. bs., TDK Yayınları, Ankara 2009.
• Türk, Vahit vd., Eski Anadolu Türkçe Dersleri, Kesit Yayınları, İstanbul 2011.
• Uğur, Abdullah, Emîr Sultân Menâkıbnâmeleri ve Nimetullah’ın Menâkıb-ı Emîr Sultân Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2013.
• Ülker, Necmi - Günay, Vehbi, “Türk Tarih ve Kültüründe Emîr Sultan”, II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (20-22 Ekim 2005) Bildiri Kitabı, C. II, Bursa 2005, s. 345-368.
• Yardımcı, İlhan, Emir Sultan: Kerametler Sultanı, Tarih ve Milli Folklor Araştırmaları, Bursa 1997.
• Yelten, Muhammet, Eski Anadolu Türkçesi ve Örnek Metinler, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2009.
• Yılmaz, Ömer, “Osmanlı’da Padişah Sufî İlişkisi: Yıldırım Bayezid-Emir Sultan Örneği”, Akademiar Dergisi, sy. 2, 2017, s. 135-155.