TÜRKİYE’DE ÇOCUKLAR KALKINMA POLİTİKALARININ NERESİNDE? ÇOCUK HAKLARI AÇISINDAN BİR ANALİZ

Yıl 2020, , 81 - 119, 30.10.2020

Yasemin Işıkçı , Özlem Eştürk

https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2020.ek1.004

Öz

Kalkınma kavramı ekonomik göstergeler üzerinden zenginleşmeyi ifade etmek için kullanılmıştır. Fakat ilerleyen dönemlerde, ekonomik göstergelerdeki iyileşmelerin insanların geneline yansımadığı görülmüştür. Bununla birlikte, bu anlayışın yoksulluğu azaltmadığı tam aksine gelir dağılımı konusundaki adaletsizliklerin yoksulluğu artırdığı anlaşılmıştır. Bu gelişmeler üzerine 1970’li yılların sonundan itibaren kalkınma politikaları ve anlayışı “insana” ve “çevreye” odaklanmıştır. Diğer yandan çocuk hakları alanında da başlayan hak arayışları çocukları yeni kalkınma politikalarının odağına taşımıştır. Bu araştırma, Türkiye’nin kalkınma politikalarında çocukların ne şekilde ve ne derece dikkate alındığını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Veriler nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi ile toplanmış ve içerik analizi ile yorumlanmıştır. Çalışma, kalkınma literatüründe pek değinilmemiş olan kalkınma ve çocuk/çocuk hakları ilişkisini kurarak, kalkınma politikalarını çocuk/çocuk hakları açısından sorgulaması açısından önem taşımaktadır. Çalışma sonucunda Türkiye’de kalkınma politikalarında çocuk/çocuk hakları konularının yeterince yer almadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Çocuk Hakları

Kaynakça

• Aksoy, H. H. (2012). Tarihin tekerleğini geriye sürmek. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 4(21), 19-28. Aktan, O., & Akkutay, Ü. (2014). OECD ülkelerinde ve Türkiye’de okulöncesi eğitim. Asya Öğretim Dergisi, 2(1), 64-79 Arabacı, İ. B. (2011). Türkiye ve OECD ülkelerinde eğitim harcamaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 100-112. Aydınlıgil, S. (2007). Human development, capabilities and gender. Keynote Presentation, Traditional Societies and Democracy Symposium, www.hbfasia.org. (ss 1-3 ve 11-12), Islamabad, Pakistan. Aydınlıgil, S. (2009) İnsani kalkınma yaklaşımı: iyi yönetişim ve sosyal politika için önermeler. 4. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara. Başkaya, F. (2009). Sınav sanayi ve eğitimin sefaleti. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 1(4-5), 44-49. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı 2020. 2018 yılı faaliyet raporu. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.baka.gov.tr/dokumanflipbook/2018-yili-faaliyet-raporu/266 adresinden erişildi. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı 2020.(2014-2023) Bölge planı. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.baka.gov.tr/uploads/1391759531TR61Duzey2Bolgesi2014-2023BolgePlani.pdf adresinden erişildi. Çavlin, A. (2019). 2018 Türkiye nüfus ve sağlık araştırması. www.hips.hacettepe.edu.tr › tnsa2018 › rapor › sonuclar_sunum. ÇSGB (2006). Çocuk işçiliğinin önlenmesi için zamana bağlı politika ve program çerçevesi Ankara, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayını. Demir, M. (2019). Sürdürülebilir kalkınma. Kamu Yönetimi Ansiklopedisi içinde. 821-824. Keskin Demirer, Derya (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde Dönüşüm. Çalışma ve Toplum, 2012/1, ss.167-185 DİSK-Genel İş. (2016). Türkiye'de Çocuk İşçi Olmak. DİSK. Doğan, İ. (2000) Akıllı küçük; çocuk kültürü ve çocuk hakları üzerine sosyo-kültürel bir inceleme. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı (2017-2021) Stratejik Planıhttps://www.dogaka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/wwwdogakagovtr_47_wn1m71wd_kurumsal-stratejik-plan-2017-2021.pdf
• Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı 2018 Faaliyet Raporu https://www.dogaka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/wwwdogakagovtr_853_ox6k58wp_2018-yili-faaliyet-raporu.pdf Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı 2014-2023) Bölge Planı https://www.dogaka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/wwwdogakagovtr_603_ge7j97uv_tr63-bolge-plani-2014-2023.pdf Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (2014-2023). Bölge planı. 20 Mart 2020 https://www.doka.org.tr/planlama_Bolge-Plani-TR.html adresinden erişildi. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı 2019 Faaliyet raporu. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.doka.org.tr/kurumsal_Kurumsal-Seffaflik_Kurumsal-Raporlar_Faaliyet-Raporlari-TR.html adresinden erişildi. Dur, A. İ. B., Öztürk, M. (2017). Türkiye’de ve Dünyada çocuk işçiliği ve mücadele politikaları: SDÜ MYO öğrencileri üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 613-635. Gök, F. (2004). Eğitim hakkı: Türkiye gerçeği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. Gündoğdu, Y. (2018). Çocuk hakları: çocuk haklarının tarihsel gelişimi ile uluslararası hukuk ve Türk hukuku kapsamında mevcudiyeti hakkında kısa bir değerlendirme. TÜSODER. https://www.tusoder.org.tr/ Gündüz, M., & Akın, Ö. A. (2015). Türkiye’de devlet okullarındaki özel eğitimle ilgili sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 86-95. Güney Ege Kalkınma Ajansı (2020). 2014-2023 Bölge planı. 20 Mart 2020 tarihinde https://geka.gov.tr/Dosyalar/o_19utnqk2s1tbcm0h1g6i1973po38.pdf adresinden erişildi. Güney Ege Kalkınma Ajansı (2020). 2017-2021 Stratejik plan. 20 Mart 2020 tarihinde https://geka.gov.tr/Files/GEKA%20Stratejik%20Plan%20(2017-2021)_2272019095407.pdf adresinden erişildi. Güney Ege Kalkınma Ajansı 2018 yılı faaliyet raporu. https://geka.gov.tr/Dosyalar/o_1d8fthog21jpgvamihkqke1cgde.pdf adresinden erişildi. Günsoy, G. (2005). İnsani gelişme kavramı ve sağlıklı yaşama hakkı. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 35-52 Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir kalkınma gelişmekte olan ülkelerde uygulanabilir mi? Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85-99. Gürses, D. (2009) İnsani gelişme ve Türkiye, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 339-350
• Kırsal Kalkınma Eylem Planı 2015-2018 https://kkp.tarim.gov.tr/KKEP2015-2018.pdf İpek Yolu Kalkınma Ajansı (2020). 2014-2023 bölge planı. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.ika.org.tr/upload/yazilar/TRC1-Bolge-Plani-2014-2023-730709.pdf adresinden erişildi. İpek Yolu Kalkınma Ajansı 2018 Yılı Faaliyet Raporu https://www.ika.org.tr/upload/yazilar/2018-Yili-Ara-Faaliyet-Raporu-573611.pdf İpek Yolu Kalkınma Ajansı (2020).2017-2023 stratejik plan. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.ika.org.tr/upload/yazilar/Stratejik-Plan-957047.pdf adresinden erişildi. İSİG Meclisi. (2018). Bakanlık 2018 yılını "çocuk işçiliği ile mücadele yılı" ilan etmişti ama... 23 Mart 2020 tarihinde http://isigmeclisi.org/19742-bakanlik-2018-yilini-cocuk-isciligi-ile-mucadele-yili-ilan-e adresinden erişildi. İstanbul Kalkınma Ajansı 2018 Faaliyet Raporu https://www.ika.org.tr/upload/yazilar/2018-Yili-Faaliyet-Raporu-849373.pdf İZTO (2016). Birleşmiş Milletler binyıl kalkınma hedefleri ve 2030 sürdürülebilir kalkınma hedefleri. 20 Mart 2020 tarihinde http://izto.org.tr/demo_betanix/uploads/cms/ yonetim.ieu.edu.tr/ 6360_1470056885.pdf adresinden erişildi. Kahraman, F., & Sallan, G. S. (2015). Türkiye’de çocuk yoksulluğu: Gaziantep üzerine bir araştırma, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,8(1), 339-366 Kalafatcılar, K., (2019)., Demografik Gelişmeler ve Makroekonomik Etkileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Çalışma Tebliği No: 19/11, Ankara, s. 1-52. Karabıçak, M., & Özdemir, B. (2015). Sürdürlebilir kalkınmanın kavramsal temelleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(13), 44-49. Karacadağ Kalkınma Ajansı 2018 Yılı Faaliyet Raporu https://www.karacadag.gov.tr/Dokuman/Dosya/www.karacadag.gov.tr_96_SY2U61VP_2018_yili_faaliyet_raporu_10.pdf Karacadağ Kalkınma Ajansı (2014-2023) Bölge Planı https://www.karacadag.gov.tr/Planlama/Dosya/XO3X23ED_trc2_2014_2023_bolge_plani.pdf Karacadağ Kalkınma Ajansı 2020. (2016-2023) Stratejik plan. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.karacadag.gov.tr/Planlama/Dosya/www.karacadag.gov.tr_83_JL8J40AJ_stratejik_plan_2016_2020.pdf adresinden erişildi. Karaman, B., & Özçalık, M. (2007). Türkiye’de gelir dağılımı eşitsizliğinin bir sonucu: çocuk işgücü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi 14(1), 25-41. Kaya, V., &Yalçınkaya, Ö. (2014). Nüfus ekonomik büyüme kaynağı olabilir mi?: “en az üç çocuk” politikasına tarihsel bir bakış. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 165-198. Keleş, R., & Hamamcı, C. (1997). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi. Kırdök, M. (1998). Çocuk hakları, İstanbul: Çivi Yazıları Yayınları. MEB (2019a). Milli Eğitim İstatistikleri, örgün eğitim. 20 Mart 2020 tarihinde http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/ 2019_09/30102730_meb_istatistikleri_orgun_ egitim_2018_2019.pdf adresinden erişildi. MEB (2019b). PISA 2018 Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı; Ulusal Ön Raporu. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisi No:10. 2019. Ankara. OECD. (2018). Education at a glance 2018: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris. OECD. (2019). OECD Health Data 2018. http://www.oecd.org/health/health-systems/ Oktay, A. (2007). Okul öncesi eğitimden ilköğretime geçiş projesi. Türkiye Özel Okullar Birliği Derneği, Okul Öncesi Eğitimi, Öğretmen Eğitimi. 01 Şubat 2007. Antalya. İstanbul: Neta. Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf adresinden alındı. Onbirinci Kalkınma Planı 2019-2023 http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf. Orhan, S., & Genç, K. G. (2015). Engellilere Yönelik ülkemizdeki özel eğitim hizmet uygulamaları ve örnek ülke karşılaştırması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 15(35/2), 115-146. Ömür, Ö. M., Giray, F. (2016). Kamusal mal ve hizmet olarak eğitim hizmeti ve harcamaları: Türkiye ve diğer OECD ülkeleri karşılaştırması, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 129 – 160. Peterson, W. C. (1994), Gelir İstihdam ve Ekonomik Büyüme, Çev. T. Güllap, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum. Sağlam, M., & Aral, N. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet Dergisi (2), 43-56. Sam, N. (2008). Yoksulluğa bir yaklaşım biçimi: kapasite yaklaşımı. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27, 59-70 Soubbotina, T. P. (2004). Beyond economic growth: an introduction to sustainable development (English). WBI learning resources series. Washington DC: World Bank. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/amaclari/ T. C. Kalkınma Bakanlığı (2017) Sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında Türkiye’nin mevcut durum analizi projesi. Ana rapor. www.ceidizleme.org › ekutuphaneresim › dosya. T.C. Dışişleri Bakanlığı (2020). Sürdürülebilir Kalkınma. 20 Mart 2020 tarihinde http://www.mfa.gov.tr/surdurulebilir-kalkinma.tr.mfa adresinden erişildi. T.C. Resmi Gazete (1995). Çocuk haklarına dair sözleşme. Milletlerarası sözleşme. 20 Mart 2020 tarihinde www.resmigazete.gov.tr adresinden erişildi. Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Stratejik Planı (2019-2023) https://www.tkdk.gov.tr/Content/File/2019-2023%20Stratejik%20Plan%C4%B1.pdf Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Stratejik Planı (2012-2021) https://tkdk.gov.tr/Content/File/TKDK%202017-2021%20D%C3%B6nemi%20Stratejik%20Plan%C4%B1.pdf TEPAV. (2008). PISA sonuçları ışığında Türkiye’nin rekabet gücünün değerlendirilmesi, (Haz.: Ozan Acar), Türkiye Ekonomik Politikaları Araştırma Vakfı. TKDK (2020). Kuruluş amacımız. 20 Mart 2020 tarihinde https://van.tkdk.gov.tr/KurulusAmacimiz.aspx adresinden erişildi.. Torunoglu, E. (2003). Tübitak Vizyon 2023: Panel için notlar: Sürdürülebilir kalkınma paradigması üzerine ön notlar. Ankara: Tübitak Trakya Kalkınma Ajansı (2020). 2014-2023 bölge planı. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/35208/xfiles/trakya_bolge_plani_2014-2023.pdf adresinden erişildi. Trakya Kalkınma Ajansı (2020). 2016-2023 Stratejik Plan https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/39378/xfiles/TR21_Trakya_Bolgesi_2016-2023_Stratejik_Plani.pdf Trakya Kalkınma Ajansı (2020). 2018 yılı faaliyet raporu. 20 Mart 2020 tarihinde https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/38651/xfiles/0_2018_Yili_Faaliyet_Raporu_Yayin_Tarihi_20_02_2019.pdf adresinden erişildi. Tunç, M. (2018). Kalkınmada kadın ayrımcılığı ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin rolü: ülkelerarası farklı gelir gruplarına göre yatay kesit analiz. Sosyoekonomi, 26(38), 221-251. TÜİK (2019). Çocuk istatistikleri-işgücü. 10 Mart 2020 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=202&locale=tr adresinden erişildi. Tümertekin, E., & Özgüç. N. (2007). Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma. İstanbul: Çantay Kitabevi. Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 2. Gözden Geçirme Raporu (2019) http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/03/Surdurulebilir-Kalkinma-Amaclari-Turkiye-2nci-Ulusal-Gozden-Gecirme-Raporu_TR-WEB.pdf Tüylüoğu, Ş., & Karalı, B. 2006). İnsani kalkınma endeksi ve Türkiye için değerlendirilmesi. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (12), 53-86 Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi 2014-2020 https://kkp.tarim.gov.tr/UKKS%20(2014-2020).pdf
• UNDP (1990) Human Development Report 1990, Concept and Measurement of human development, http://hdr.undp.org/ en/reports/global/hdr1990/chapters UNDP (1991). Human Development Report 1991. New York: Oxford University Press. http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/220/hdr_1991_en_complete_nostats.pdf UNDP (1994). Human Development Report 1994. New York: Oxford University Press. http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/255/hdr_1994_en_complete_nostats.pdf. Ural, A. (2012). Kusurlu kamusal eğitim. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 4(23), 72. Vural, S., & Yücesoy, Ş. (2003). Türkiye’de özel gereksinimli bireylere yönelik hizmetlerin yasal yapılanmasında Avrupa Birliği’ne uyum çabalarının yansımaları. Sosyal Bilimler Dergisi 2003-2004, 3(1), 141-156. World Commission on Environment and Development (1987). Our common future. Oxford & New York: Oxford Unversity Press Yıldırım, U., & Göktürk, İ. (2004). Sürdürülebilir kalkınma. Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar. M. C. Marin, U. Yıldırım (Eds) Ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler içinde. İstanbul: Beta Basım Yayım.