SÜT SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERİN REKABET EDEBİLİRLİK DÜZEYLERİNİN PORTER’IN ELMAS MODELİ İLE ANALİZİ: ARDAHAN İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 17, 159 - 179, 30.06.2018

Zafer Aykanat Tayfun Yıldız

Öz

Günümüzün
en önemli sosyo-ekonomik etkenine sahip olan endüstrilerden birisi olarak kabul
edilen süt sektörü birçok alt dalları bünyesinde barındıran faaliyet kolu
olarak öne çıkmakta olup ülkemizde de son yıllarda büyük bir gelişim
göstermektedir. Bu gelişmenin düzeyini, temel değişkenlerini ve dinamiklerini
anlamak ve sektörün sürdürülebilir rekabet üstünlüğüne katkıda bulunmak, sektör
ve bölge ekonomisi için önem taşımaktadır. Bu çalışmada Porter’ın elmas modeli
kullanılarak Ardahan’daki süt sektörünün ulusal rekabetçilik analizi
yapılmıştır. Modeldeki faktör koşulları, talep koşulları, ilgili ve destekleyici
sektörler, firma stratejisi, yapı ve rekabet koşulları ve devlet desteği ve
uygulamalar boyutları irdelenmiştir. Bulgulara göre, kümenin faktör
koşullarında personel ve hammadde maliyetleri, 
talep koşullarında yerel talebin uluslararası talep haline gelme düzeyi
ve komşu ülke payı, ilgili ve destekleyici sektörler koşullarının tamamı, firma
stratejisi ve rekabet koşullarında KOBİ yapılanması ve yenilikçilik yapma
düzeyi, devlet ve uygulamalara ilişkin koşulların tamamının düşük ve gelişmemiş
ve vasat faktörler olduğu bulunmuştur. Elmas modeline ait alt boyutlar
arasındaki ilişkiler incelendiğinde en yüksek ilişki ilgili destekleyici
endüstriler ile devlet destekleri arasında çıkmıştır. En düşük ilişki ise
faktör koşulları ile devlet destekleri arasında bulunmuştur. İlgili ve
destekleyici endüstriler (2,46) ve devlet destekleri (2,27) gelişmemiş ve vasat
faktörlerdir. Talep koşulları (2,94), firma stratejisi ve rekabet (3,22) nispeten
gelişmiş, faktör koşulları (3,48) ise gelişmiş faktörler arasında yer
almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Süt Sektörü, Elmas Modeli, Ardahan

Kaynakça

• Akdağ R. vd, (2014) Diyarbakır tekstil ve hazır giyim sektörünün elmas modeli ile kümelenme analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 323-341
• Alkin vd, (2007). İller arası rekabet endeksi: Türkiye’deki illerin rekabetçilik seviyelerinin göreceli olarak ölçülebilmesi için bir yaklaşım, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(6), 221-235.
• Alsaç, F. (2010). Bölgesel gelişme aracı olarak kümelenme yaklaşımı, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Baltacı A.,(2012) Türkiye’nin rekabetçi sektörleri ve Trakya bölgesi’nin payı, Türkiye’nin rekabetçi sektörleri ve Trakya bölgesi’nin payı, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-19,.
• Bulu M. vd, (2006) Türk elektronik sektörünün rekabetçilik analizi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(5), 49-66.
• Demir P. & Aral S. (2010), Kars ilindeki süt sektörünün mevcut durumuna ilişkin veteriner hekim ve ziraat mühendislerinin görüşleri, YYU Veteriner Fakültesi Dergisi, 2011, 22 (1), 11 – 15.
• Demir P. & Aral S. (2011), Kars ili süt sanayi işletmelerinde üretim ve sanayi entegrasyonunun ekonomik ve sosyo-ekonomik analizi, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 16 (4), 585-592.
• Edam, (2009). Türkiye için bir rekabet endeksi
• http://edam.org.tr/document/trkiye%20icin%20bir%20rekabet%20endeksi.pdf
• Gelibolu l. (2009), Kars kaşar peyniri işletmelerinin pazarlama sorunları ve çözüm önerileri üzerine bir alan araştırması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 151-165.
• Halis M. & Altmışev S. (2015), Kırgızistan çüy bölgesi süt ürünleri sektörünün rekabet analizi, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak Sayı:6, ss.6-23.
• Kaygın, E. (2012), Sürdürülebilir bir rekabet avantajı sağlamanın yolu: iç girişimcilik anlayışı, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. Cilt 4, No 1. ss. 93-103.
• Karataş, N. (2006). Firma kümeleşme eğilimleri üzerine ampirik bir araştırma: İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Örneği, 37(3): 47-57.
• Koç M. (2014) Ulusların rekabet üstünlüğü ve elmas modeli üzerine bir değerlendirme, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi Cilt 2, Sayı 3, , ss.85-91 ISSN:2147-804X
• Porter, M. (1990). The competitive advantages of nations, New York, Macmillian Inc
• Porter, M. (1998). Clustersand new economics of competition. Harvard Business Review, November-December, 77-90.
• Porter, M. E. (1998). Competitive advantage: Creating and sustaining superior performance, With a newintroduction advantage of nations, Free Press, ISBN 0-648-84146-0, New York.
• Uzunkaya M. (2013) Uluslararası rekabet edebilirlik çerçevesinde türk inşaat sektörünün yapısal analizi, http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/ Attachments/543/Uluslararas%C4%B1_Rekabet_Edebilirlik_%C3%87er%C3%A7evesinde_T%C3%BCrk_%C4%B0n%C5%9Faat_Sekt%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCn_Yap%C4%B1sal_Analizi_Mehmet_Uzunkaya.pdf
• Urak iller arası rekabetçilik endeksi 2009-2010, http://www.urak.org/haberler/ URAK_IllerarasiRekabetcilikendeksi2009-2010.pdf
• Yeşilkaya, M. (2015), Awareness of competition at senior management and its effect on firm performance International Journal of Business and Social Science. 12(6), 96-107.
• Yeşilkaya, M. (2016), Üst yönetimde rekabet farkındalığı, Gazi Kitabevi.
• Yıldız S. & ALP S. (2014), Bir kümelenme örneği olarak Kars kaşar peyniri endüstri kümesi, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 249-272.
• Yıldız S. & Yıldırım B.F. (2011), Kars ilinde kaşar ticareti yapan firmaların uyguladıkları rekabet stratejilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 7