Alman Mizah Dergilerinde Cihad-ı Ekber Propagandası

Yıl 2022, Sayı: 29, 185 - 209, 26.07.2022

Abdülhakim Bahadır Darı Caner Çakı

https://doi.org/10.56597/kausbed.1069389

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun İttifak Devletleri’nin yanında Birinci Dünya Savaşı’na katılmasıyla Osmanlı padişahı ve aynı zamanda 114. İslam halifesi V. Mehmet Reşat Cihad-ı Ekber ilan ederek, İtilaf Devletleri’ne karşı dünya Müslümanlarını savaşa çağırmıştır. Bu dönemde Alman İmparatorluğu’nda propaganda amacıyla hizmet eden dönemin önde gelen mizah dergilerinde Cihad-ı Ekber süreci işlenerek, çeşitli propaganda mesajları verilmiştir. Bu açıdan dönemin mizah dergilerinde Cihad-ı Ekber sürecinin incelenmesi, Alman İmparatorluğu’nun Cihad-ı Ekber’e yönelik propagandasının ortaya konulması bakımından önem taşımaktadır. Çalışmada, Alman İmparatorluğu’nda dönemin önde gelen beş büyük mizah dergisi Fliegende Blätter, Kladderadatsch, Lustige Blätter, Simplicissimus ve Ulk üzerinden Alman mizahında Cihad-ı Ekber sürecinin propaganda amaçlı ne yönde işlendiğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada beş dergide Cihad-ı Ekber sürecini konu alan karikatürler, göstergebilim yöntemi üzerinden propaganda boyutunda analiz edilmiştir. Çalışmada ele edilen bulgularda Cihad-ı Ekber’in İtilaf Devletleri’ne karşı Müslümanların büyük isyanlarına yol açacağına yönelik propaganda mesajının verildiği ortaya çıkarılmıştır. Bu şekilde savaşın Alman İmparatorluğu’nun lehine gelişeceğine yönelik algının oluşturulmaya çalışıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cihat, Propaganda, Medya, Mizah, Alman İmparatorluğu

Kaynakça

• Ahang, A., & Ettehad, S. F. (2018). Methods of propagating Islam and preventing anti-religious propaganda in cyberspace. Pure Life , 5 (14), 33-60.
• Aksakal, M. (2011). ‘Holy war made in Germany’? Ottoman origins of the 1914 jihad. War in History , 18 (2), 184-199.
• Avcı, R. (2021). Oryantalist Oskar Mann’ın (1867–1917) Osmanlı seyahati mektuplarında Zazacanın tasnifi. Nüsha , 21 (52), 161-178.
• Avcı, R. (2019). Pan-Islamism and the jihad discourse of the German orientalists in The First World War. Journal of Al-Tamaddun , 14 (2), 25-35.
• Aydın, Y. (2021a). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin cihad ilan etmesinin Doğu Türkistan’daki yankıları. Atatürk Yolu Dergisi (68), 127-154.
• Aydın, Y. (2021b). Cihâd-ı Ekber bağlamında I. Dünya Savaşı’nda Libya’da Türk-Alman-İtalyan faaliyetleri ve Senûsî direnişi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (39), 39-74.
• Banerjee, J. (2014). Jihad and counter-jihad in Germany. Jadavpur Journal of International Relations , 18 (2), 1031-36.
• Çabuk, M. (2017). Cihan Harbi’nde Sudan’daki Osmanlı faaliyetleri ve Şeyhülislam’ın cihat mektubu. Türkiyat Mecmuası , 27 (1), 101-120.
• Erden, Ö. O. (2020). The AKP’s electoral strategy in the June 7 and the November 1 popular elections in Turkey: Religion as a tool of political propaganda. Journal for the Study of Religions and Ideologies , 19 (57), 129-144.
• Fiske, J. (2017). İletişim çalışmalarına giriş (5. Baskı b.). (S. İrvan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fliegende Blätter. (1844-1944). Fliegende Blätter – digital: https://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/fachinfo/www/kunst/digilit/fliegendeblaetter.html adresinden alınmıştır
• Fliegende Blätter. (1915). Heidelberg historic literature – digitized: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/fb142/0094/image adresinden alınmıştır
• Goddijn, W. (1960). Propaganda and the continuity of religious groups. Social Compass. Social Compass , 7 (5-6), 449-460.
• Jung, D. (2014). The ‘Ottoman-German jihad’: Lessons for the contemporary ‘area studies’ controversy. British Journal of Middle Eastern Studies , 41 (3), 247-265.
• Kılıç, S. (2019). Birinci Dünya Savaşı sırasında Erzurum Palandöken’de bir kayak kursu ve Bakû Heyet-i Seferiyesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (68), 355-368.
• Kılıç, S. (2018). I. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Kafkas halklarını Rusya’ya karşı ayaklandırma girişimleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (62), 481-507.
• Kladderadatsch. (1848-1944). Kladderadatsch (1848-1944) - digital: https://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/digi/kladderadatsch.html adresinden alınmıştır
• Kladderadatsch. (1914, Kasım 22). Heidelberg historic literature – digitized: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/kla1914/0727/image adresinden alınmıştır
• Lustige Blätter. (1886-1944). Lustige Blätter: schönstes buntes Witzblatt Deutschlands – digital: https://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/fachinfo/www/kunst/digilit/artjournals/lb.html adresinden alınmıştır
• Lustige Blätter. (1914). Heidelberg historic literature – digitized: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/lb29/0996/image adresinden alınmıştır
• McCarthy, J. (1998). Drama, religion and republicanism: Theatrical propaganda in the Spanish civil war. Contemporary Theatre Review , 7 (2), 47-59.
• Orhan, S. (2018). Alman imparatoru II. Wilhelm’in weltpolitik siyaseti çerçevesinde osmanlı topraklarını ikinci ziyareti (1898). Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi , 7 (5), 651-665.
• Öğün, T. (2018). Osmanlı basınında Cihad-ı Ekber: İran örneği. Türkiyat Mecmuasi , 28 (1), 91-114.
• Pearl, D. L. (1993). Tsar and religion in Russian revolutionary propaganda. Russian History , 20 (1-4), 81-107.
• Sălăvăstru, A. C. (2021). The biblical image of the providential ruler in the protestant propaganda on the eve of the French wars of religion. Religions , 12 (8), 1-18.
• Sarıtaş, İ. (2019). Alman İmparatorluğu’nun Türk dünyasına yönelik propaganda faaliyetleri: Arkeolog Max Freiherr von Oppenheim ve Doğu Haber Ajansı. Bilig (91), 113-135.
• Schwanitz, W. G. (2004). Max von Oppenheim und der Heilige Krieg Heilige Krieg. Zwei Denkschriften. Zwei Denkschriften zur Revolutionierung islamischer evolutionierung islamischer Gebiete 1914 und 1940. Sozial. Geschichte , 19 (3), 28-59.
• Shaw, T. (2002). Martyrs, miracles, and martians: Religion and cold war cinematic propaganda in the 1950s. Journal of Cold War Studies , 4 (2), 3-22.
• Simplicissimus. (1914, Kasım 10). Simplicissimus 1914/15 19: http://www.simplicissimus.info /index.php?id=6&tx_lombkswjournaldb_pi1%5Bvolume%5D=2&tx_lombkswjournaldb_pi1%5Baction%5D=showVolume&tx_lombkswjournaldb_pi1%5Bcontroller%5D=YearRegister&cHash=345ffc8 adresinden alınmıştır
• Slight, J. (2019). Reactions to the Ottoman jihad fatwa in the British Empire, 1914–18. R. Johnson, & J. E. Kitchen (Dü) içinde, The Great War in the Middle East (s. 256-274). London: Routledge.
• Ulk. (1872-1933). Ulk. Illustriertes Wochenblatt für Humor und Satire – digital: https://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/digi/ulkhd.html adresinden alınmıştır
• Ulk. (1914, Kasım 13). Heidelberg historic literature – digitized: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/ulk1914/0357/image adresinden alınmıştır
• Ulk. (1915, Ocak 15). Heidelberg historic literature – digitized: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/ulk1915/0013/image adresinden alınmıştır
• Ulucutsoy, H. (2018). Birinci Dünya Savaşı’nda Donanma Mecmuasının cihat ilânı özel sayısı. Türkiyat Mecmuası , 28 (2), 177-204.
• Warr, C. (2002). Religious habits and visual propaganda: The vision of the Blessed Reginald of Orléans. Journal of Medieval History , 28 (1), 43-72.
• Zimmermann, H. (2019). Über die Zeitschrift. http://www.simplicissimus.info/index.php?id=9 adresinden alınmıştır