Türk Halı ve Kilim Dokumalarında “El” Motifinin İzdüşümü

Yıl 2022, Sayı: 29, 167 - 184, 26.07.2022

Tevhide Aydın

https://doi.org/10.56597/kausbed.1081230

Öz

İnsanoğlu, kullandığı eşyaya ve bulunduğu ortama anlam kazandırmak, aidiyeti vurgulamak, belirli bir mesajı iletmek ayrıca şans getirmesi, şifa vermesi ya da kötülüklerden koruması niyetiyle farklı semboller kullanmıştır. Bu semboller çeşitli süsleme yöntemleri ile farklı metaryallerde hayat bulmuş, zaman içinde taşıdığı ruhu ya kaybederek, ya da farklı değerler yüklenerek varlığını sürdürmüştür.
Dokuma sanatı bir ihtiyacı karşılamaya yönelik üretilmiş, zamanla estetik ve sembolik bir dil ile teknik çeşitlilik kazanmıştır. Bu bağlamda “el motifi” gerçek el formunda, stilize edilerek ya da sadece nokta-çizgi halinde Anadolu halı ve düz dokumalarında kullanılan sembolik bir motif olmuştur. Bu makalede Türk halı ve düz dokumalarda karşılaşılan “el” motifinin kültürel kökenleri ve günümüzdeki izdüşümleri araştırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

El Motifi, Halı, Kilim, Nazar, Bereket.

Kaynakça

• 5. KAYNAKLAR Acar, B. (1975). Kilim Ve Düz Dokuma Yaygılar. Apa Ofset: İstanbul.
• Acar, B. (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları: İstanbul.
• Akpınarlı, H. F., & Özdemir, H. A. (2016). Konya-Lâdik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi. İdil Dergisi, 5(23), 955-982. Alantar, H. (2007). Motiflerin Dili. İstanbul: Yorum Yayıncılık.
• Aldoğan, A. (1987). Anadolu Kültüründe- Sanatlarında Sembolik El Motifi. Paper Presented At The II. Battal Gazi Ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu, Malatya.
• Alp, K. Ö. (2009). Orta Asya'dan Anadolu'ya Kültürel Sembollere Giriş. Ankara: Eflatun Yayınevi.
• Ateş, M. (1996). Mitolojiler Semboller Ve Halılar. İstanbul: Symbol Yayıncılık.
• Aydın, T. (2021). Color Symbols In Folk Songs And Turkish Carpet Weaving. In F. G. Mirzaoğlu & K. Gülbeyaz (Eds.), Traditional Music Culture Studies 1 (Pp. 165-183). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Aydoğan, H. A. (2019a). Toprak, Bereket Ve El İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(28), 1078-1090.
• Aydoğan, H. A. (2019b). Türk Halk İnanış Ve Uygulamalarında El Sembolü. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgili, N. (2019). Türk Mitolojisi. Ankara: Kripto.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. Gerçek Yayınevi: İstanbul.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı Ve Düz Dokuma Yaygılar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. Diler, A., & Lacarrıére, J. (2018). Kilimin Sembolleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Dur, B. I. U. (2015). Hand Image As A Metaphor And Its Usage In Poster Design. Global Journal Of Arts Humanities And Social Sciences, 3(3), 19-28.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük'ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erseven, I. C. (1990). Oyun Kavramı Açısından Semahlar/Alevilerde Semah. Ankara: Ekin Yayınları.
• Etikan, S. (2007). Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler Ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri. Paper Presented At The Uluslarası Asya Ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara.
• Gardin, N., & Olorenshaw, R. (Eds.). (2019) Larousse Semboller Sözlüğü. Bilge Kültür-Sanat.
• Hodder, I. (2014). Çatalhöyük: The Leopard Changes Its Spots. A Summary Of Recent Work. Anatolian Studies, 64, 1-22.
• Kumartaşlıoğlu, S. (2015). Fatma Ana Üzerine Anlatlan Efsaneler. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(6), 106-115.
• Mirzaoğlu, F. G. (2005). Türkülerde Mitolojik Unsurlar. Türkbilig(10), 34-53.
• Mirzaoğlu, F. G. (2018). Kültürel Sembol Ve Süreklilik: Tokat Yazmaları Ve Halk Türkülerinde Ortak Motifler Ve Semboller Paper Presented At The Uluslararasi Geçmişten Günümüze Tokat’ta İlmi Ve Kültürel Hayat Sempozyumu/Bildiriler Tokat- Türkiye.
• Mirzaoğlu, F. G. (2019). Geçmişten Geleceğe Kültürel Aktarım Sürecinde Türkülerin Sembol Dili Halk Türküleri (Pp. 35-58). Ankara: Akçağ.
• Oyman, N. R. (2019). Bazı Anadolu Kilim Motiflerinin Sembolik Çözümlemesi. Arış Dergisi(14), 4-22.
• Ölçer, N. (1988). Türk ve İslam Eserleri Müzesi- Kilimler. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Ölmez, F., & Etikan, S. (2013). Fethiye Alara Düz Dokumaları. Art-E Sanat Dergisi, 6(11), 75-99.
• Örnek, S. V. (1988). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Qurbanov, A. (2013). Damğalar, Rəmzlər...Mənimsəmələr. Bakü: Azərbaycan Respubiikasinin Prezidenti Yaninda Strateji Araşdirmalar Mərkəzi.
• Salt, A. (Ed.) (2020) Ansiklopedi Neo-Spiritüalist Yaklaşımlarla Ezoterik Bilgiler Işığında Semboller. Istanbul: Bilyay Yayıncılık.
• Soysaldı, A. (2012). Yozgat Halı Yastıkları. Arış Dergisi(7.), 112-121.
• Uludağ, S. (1989). “Âl-I Âbâ” Diyanet İslam Ansiklopedisi (Vol. 2, Pp. 306). İstanbul: T.D.V. Yayınları.
• Üçer, M. (1981). Türk Folklorunda ‘Fadime Ana’. Türk Folkloru Araştırmaları 1, 113-120.
• Yıldırım, E. (2018). Alevi Topluluğunda Bireylerin Üzerlerinde Taşıdıkları Dini Sembollerin Anlamsal Boyutları (Tunceli Örneği). Alevilik Araştırmaları Dergisi, 1(16), 55-68.