İmgelerin Eleştirel Gücü ve Tarih İmgesi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, , 225 - 258, 20.03.2024

Kenan Mutluer

https://doi.org/10.20981/kaygi.1410415

Öz

İmgelerin hakiki bilgi edinme yolundaki statüsü felsefe tarihi boyunca çeşitli biçimlerde tartışılagelmiştir. Geleneksel metafizikten Kant’ın transendental felsefesine kadar epistemolojik ve ontolojik olarak yanılsamalara, sanı ve kanaatlere yol açtığı ileri sürülmüştür. Duyum ile algıya dayanan duyusal ya da hissedilir dünyanın nesneleri, kavram ve fikirlere göre çok daha düşük bir mertebede yer almıştır. Kant’ın transendental felsefesiyle birlikte hayal-gücü ile imgeler, zihinde üretimi ve canlandırılması bakımından asli bir konuma yerleştirilmiştir. Günümüzdeyse imgeler, bilişsel kapasitelerin yanında, kişisel ve toplumsal yaşımı yeniden kurma ve temsil etme bağlamında oldukça kurucu bir role sahiplerdir. Toplumsal yaşamı yeniden kurma gücü, kültür inşasındaki merkezi konumu ve toplumsal bellek yaratımındaki etkin rolü, imgeleri tarih ve gelenek kavramlarıyla birlikte yeniden düşünmenin önüne açmıştır; böylelikle imgeler aracılığıyla zaman-dışı ya da tarih-dışı bir noktada konumlanmanın felsefi olanakları etik ve politik bir eksende tartışılabilir. Bu çalışmada öncelikle, imgelerin ele alınış biçiminin felsefe tarihindeki serüvenini betimledikten sonra, Erwin Panofskyci ikonoloji geleneği ve William Mitchell ile Gottfried Boehm gibi “resimsel dönüş” temsilcileri ekseninde, imgelerin çağdaş tartışmalarındaki konumu ele alıyoruz. Ardından imge ve tarih ilişkisini, tarih felsefesinin temel tartışmaları ekseninde tartışıp “tarih imgesi” kavramını derinleştiriyoruz. Daha sonra, imge ile tarih imgesi kavramını, Walter Benjamin’in “diyalektik imge” ve “aura” kavramıyla ilişkilendiriyoruz. Böylelikle tarih, gelenek, kültür, kavramlarını imgelerin eleştirel gücü ekseninde değerlendirmeyi, imgelerin eleştirel gücünü ise “hümanite” kavramıyla birlikte ele almayı öneriyoruz.

Anahtar Kelimeler

İmge, Kavram, Tarih, Gelenek, Kültür, Toplumsal Bellek, Diyalektik İmge, Estetik.

An Investigation on the Critical Power of Images and the Image of History

Öz

The status of images in gaining true knowledge has been discussed in various ways throughout the history of philosophy. It has been claimed that it leads to epistemological and ontological illusions, conjectures, and convictions, from traditional metaphysics to Kant's transcendental philosophy. The objects of the sensory or sensible world, which is based on sensation and perception, are at a much lower level than concepts and ideas. With Kant's transcendental philosophy, imagination and images have been placed in a fundamental position in terms of their production and vitalization in the mind. Nowadays, images, in addition to healthy capacities, have a very constitutive role in the possibilities of reconstructing and representing personal and social life. Its power to reconstruct social life, its central position in the construction of culture and its active role in the creation of social memory have opened the way for rethinking images together with the concepts of history and tradition. Thus, the philosophical possibilities of being positioned at a timeless or extra-historical point through images can be discussed on an ethical and political axis. In this study, first, after describing the adventure of the way images are handled in the history of philosophy, we discuss the position of images in contemporary discussions on the axis of Erwin Panofsky’s iconology tradition and representatives of the ‘pictorial turn’ such as William Mitchell and Gottfried Boehm. Then, we discuss the relationship between image and history based on the basic discussions of the philosophy of history and deepen the concept of ‘image of history’. After that, we relate the concept of image and history image to Walter Benjamin’s concept of ‘dialectical image’ and ‘aura’. Thus, we propose to evaluate the concepts of history, tradition, culture on the axis of the critical power of images, and to consider the critical power of images together with the concept of ‘humanity’.

Anahtar Kelimeler

Image, Concept, History, Tradition, Culture, Social Memory, Dialectical Image, Aesthetics

Kaynakça

• Akay, A. (2013). Sanat Tarihi: Sıradışı Bir Disiplin, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Arendt, H. (2012). Geçmişle Gelecek Arasında, (çev. Bahadır Sina Şener), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barthes, R. (2016). Eleştiri ve Hakikat, (çev. Elif Bildirici ve Melike Işık Durmaz), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benjamin, W. (2012), Son Bakışta Aşk, (çev. Nurdan Gürbilek), İstanbul: Metis Yayınları.
• Benjamin, W. (2021). XIX. Yüzyıl’ın Başkenti Paris (çev. Ahmet Cemal). Pasajlar, (çev. Ahmet Cemal), İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Buck-Morss, S. (2015). Görmenin Diyalektiği, (çev. Ferit Burak Aydar), İstanbul: Metis Yayınları.
• Carr, E.H. (2011). Tarih Nedir? (Çev. Misket Gizem Gürtürk), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deleuze, G. (2019). Kant Estetiğinde Oluşum Fikri (çev. Hakan Yücefer). Issız Ada ve Diğer Metinler, (der. David Lapoujade), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Didi-Huberman, G. (2011). Dialektik des Monstrums: Aby Warburg and the symptom paradigm. Art History, 24 (5), 622.
• Didi-Huberman, G. (2015). The Supposition of The Aura: The Now, The Then, and Modernity. Walter Benjamin and History (ed. Andrew Benjamin), London and New York: Continuum.
• Didi-Huberman, G. (2020). Tarihin Özgür Gözleri (çev. Orçun Türkay). Cogito – İmajı Düşünmek (ed. Emre Şan), Sayı 97, Bahar 2020. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Nietzsche, Soybilim ve Tarih (çev. Işık Ergüden). Felsefe Sahnesi – Seçme Yazılar 5 (çev. Işık Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gürbilek, N. (2012). Sunuş, Walter Benjamin – Son Bakışta Aşk (çev. Nurdan Gürbilek), İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2019). Sessizin Payı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Hegel, G.W.F. (2013). Gelenek Üzerine [Felsefe Tarihi Üzerine Dersler] (çev. Güçlü Ateşoğlu). Alman İdealizmi 2: Hegel, (Ed. Güçlü Ateşoğlu), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Heidegger, M. (2018). Varlık ve Zaman, (Çev. Kaan H. Ökten), İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Herder, J.G. von (2012). İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler (çev. Doğan Özlem). Tarih Felsefesi – Seçme Metinler, (Ed. Güçlü Ateşoğlu), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kalaycı, N. (2020). Antikçağ’da Şiire Karşı Diyalektik: Poetik Kültürde ve Sokratik Kültürde İmge Üretimi. Cogito – İmajı Düşünmek, (ed. Emre Şan), Sayı 97, Bahar 2020, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Kant, I. (2000). Critique of the Power of Judgment, (trans. Paul Guyer and Eric Matthews), Cambridge ve New York: Cambridge University Press.
• Nietzsche, F. (2015). Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası, (çev. Mustafa Tüzel), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon (2010). Devlet, (çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şiray, M. (2020). Jacques Rancière’in İmge Felsefesi: Estetik İmgenin Diyalektiği. Cogito – İmajı Düşünmek, (ed. Emre Şan), Sayı 97, Bahar 2020, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.