Felsefedeki Metodolojik Bir Yaklaşım Olarak Deneysel Felsefe Akımının Yargı Analizlerinin Epistemik Değeri

Yıl 2019, , 391 - 417, 30.09.2019

Abdulhan Ünlüsoy

https://doi.org/10.20981/kaygi.612790

Öz

Metafilozofik çalışmaların oldukça yoğun olduğu günümüz felsefesindeki en
yeni ve heyecan verici akımlardan birisi de Deneysel Felsefe akımıdır. Deneysel
Felsefe, kendisi dışındaki geleneksel felsefî metodolojiler olarak nitelediği
metodolojilere şüphe ile yaklaşır. Bunların kullanmış oldukları kavram
analizleri ve refleksiyon gibi metodolojilerin, felsefî birer spekülasyon
olduklarını savunarak, bunların olgudan bağımsız iç gözlem ve informal
diyaloglardan oluştuğunu savunur. Temel amacını, filozof olmayan sıradan
insanların, felsefî tartışmalarda kullanılan kavramlarla olan ilgilerini
araştırmak, onların bu kavramları ifadede kullandıkları felsefî yargılarını
sistematik ve kontrollü bir şekilde incelemek olarak belirler. Ortak duyu ile
uyumlu pozisyona sahip felsefî iddiaları test ederek delillerle
desteklenmeyenleri reddeder. Deneysel Felsefe, toplumsal yargıların kontrollü
ve sistematik bir tarzda incelenebilmesi için deneysel psikoloji başta olmak
üzere istatistik gibi felsefe dışı bilişsel bilim çalışmalarını ve pozitif
bilimin yöntemlerini ödünç alır. Deneysel Felsefenin deneysel sıfatını kullanmadaki haklı nedeni, hem pozitif bilim
yöntemlerini felsefî alana dâhil etme gayreti hem de bunu yaparken
interdisipliner bir özellik taşımasıdır. Deneysel Felsefenin kendine sorduğu
sorular şunlardır: Yargılarımız, felsefî problemlerin ele alınmasında güvenilir
bir hareket noktası olarak alınabilir mi? Yargılarımızı meydana getiren
bilişsel mekanizm türleri nelerdir? Bu mekanizm türleri, uygun felsefî araçlar
olarak alınabilir mi? Hangi tür yargıların doğru olarak alınıp alınamayacağını
nereden bileceğiz? Birbiriyle çatışan yargılardan doğru olanını tespit etmemize
yarayacak ölçütlerimiz nelerdir? Bu ve buna benzer sorulara Deneysel Felsefe
merkezli verilen cevaplar, bu makalenin konusunu oluşturur. Bu çalışmanın bir
diğer amacı da, oldukça yeni olan bu felsefî metodolojiyi Türk okuruna kısmen
de olsa tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Deneysel Felsefe, Metodoloji, Kavramsal Analiz, Felsefî Yargı

Kaynakça

• ANSTEY, Peter R. ve Alberto VANZO (2016). “Early Modern Experimental Philosophy”. A Companion to Experimental Philosophy. Ed. Justin Sytsma-Wesley Buckwalter. 87-102.
• FİSCHER, Eugen ve John COLLINS (2015). “Rationalism and Naturalism in The Age of Experimental Philosophy”. Experimental Philosophy, Rationalism, and Naturalism: Rethinking Philosophical Method. Ed. Eugen Fischer-John Collins. 3-33.
• GASPARATOU, Renia (2010). “Experimental Appeals to Intuition”. CRÍTICA, Revista Hispanoamericana de Filosofía 42/124: 31–50.
• GÜRSOY, Adnan (2015). İbn Sînâ’nın Sezgi Teorisi, ( Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü, Ankara.
• HAKLI, Şaban (2007). “İbn Sînâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynağı Olarak Sezgi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 6, sayı. 11: 35-52.
• KANT, Immanuel (1993). Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları.
• KARSLI, Ömür (2017). “Gazzali’de Sezginin Anlamı, Konumu Ve Sınırı Sorunu”. International Journal of Social Science 62: 497-509.
• KNOBE, Joshua (2016). “Experimental Philosophy Is Cognitive Science”. A Companion to Experimental Philosophy. Ed. Justin Sytsma-Wesley Buckwalter:37-52, United Kingdom: John Wiley and Sons Ltd. Press.
• KNOBE, Joshua ve Shaun NICHOLS (2008). “An Experimental Philosophy Manifesto”. Experimental Philosophy. Ed. Joshua Knobe-Shaun Nichols: 3-14, USA: Oxford University Press.
• KORNBLITH, Hilary (2015). “Naturalistic Defenses of Intuition”. Experimental Philosophy, Rationalism, and Naturalism: Rethinking Philosophical Method. Ed. Eugen Fischer-John Collins. 151-168, New York: Routledge Press.
• KURTAR, Senem (2011). “Sezginin Arı Formu ya da Formel Sezgi Olarak Kant’ta Zaman: Heidegger’i Marburg Okulu’ndan Ayıran Yitimsellik Paradoksu”. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 17 (Güz): 12-29.
• MACHERY, Edouard (2016). “Experimental Philosophy of Science”. A Companion to Experimental Philosophy. Ed. Justin Sytsma-Wesley Buckwalter: 477-490, United Kingdom: John Wiley ve Sons, Ltd. Press.
• NADELHOFFER, Thomas ve Eddy NAHMIAS (2016). “The Past and Future of Experimental Philosophy”. Philosophical Explorations 10/2 (June): 123-149.
• NICOLI, Serena Maria (2016). The Role of Intuitions in Philosophical Methodology, London: Palgrave Macmillan Publishers Ltd. Press.
• ÖKTEM, Ülker (2000). “Descartes, Kant, Bergson ve Husserll’de Sezgi”, A.Ü. DTCF Dergisi, 40/1-2: 159-189.
• PLAKIAS, Alexandra (2015). “Experimental Philosophy”, Erişim Tarihi: 25.02.2018, Oxford Handbooks Online (February): 1-20. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199935314.013.17.
• PRINZ, Jesse J (2008). “Empirical Philosophy and Experimental Philosophy”. Experimental Philosophy. Ed. Joshua Knobe-Shaun Nichols. 189-208. USA: Oxford University Press.
• RAWLS, John Bordley (1999). A Theory Of Justıce, Cambridge: Harvard University Press.
• SOSA, Ernest (2008). “Experimental Philosophy and Philosophical Intuition” Experimental Philosophy. Ed. Joshua Knobe-Shaun Nichols: 231-240, USA: Oxford University Press.
• STICH, Stephen ve Kevin P TOBIA (2016). “Experimental Philosophy and The Philosophical Tradition”. A Companion to Experimental Philosophy. Ed. Justin Sytsma-Wesley Buckwalter: 5-21, United Kingdom: John Wiley ve Sons, Ltd. Press.
• SYTSMA, Justin (2017). “Two Origin Stories for Experimental Philosophy”. Teorema: International Journal of Philosophy Vol. 36/3: 23-43.
• VURAL, Mehmet (2002). “Gazzâlî’nin Epistemolojisinde Sezgi ve İlham”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırmalar Dergisi 9 (January): 179–186.
• WEINBERG, Jonathan M.; NICHOLS, Shaun; STICH, Stephen P (2008). “Normativity and Epistemic Intuitions”. Experimental Philosophy. Ed. Joshua Knobe-Shaun Nichols:17-45. USA: Oxford University Press.