Yaşam-Dünyasının Sömürgeleştirilmesi Olarak Modernitenin Krizi

Yıl 2018, Sayı: 30, 173 - 190, 30.04.2018

Tayfun Torun

https://doi.org/10.20981/kaygi.412196

Cited By: 2

Öz

Habermas’ın İletişimsel Eylem Teorisi modern
kapitalist toplumda baskı ve tahakkümden özgürleşimin mümkün olduğu iddiasına
dayanır. Bu teoride, toplum, “yaşam-dünyası” ve “sistem”in birleşiminden
meydana gelen iki katmanlı bir yapı olarak kavranır. Yaşam-dünyası, bireyler
arasında anlaşma yönelimli etkileşimlerin meydana geldiği alanın sınırlarını
çizer. Dolayısıyla bu alan iletişimsel rasyonelliğe dayanan iletişim eyleminin
alanıdır. Buna karşın amaç-rasyonel eylem üzerinden koordine edilen sistem,
ekonomi ve devlet (para ve güç ilişkileri) yapısal bileşenlerinden meydana
gelir. Habermas’a göre, modern toplumların temel problemi, yaşam-dünyasının
sistem tarafından sömürgeleştirilmesinin kaynaklanmaktadır. Anlaşma yönelimli
etkileşimler üzerinden işleyen bir alanın, giderek artan ölçüde sistemik
unsurların zorunluluklarına tabi kılınması modernitenin krizidir. Modernitenin
krizi, bu bağlamda, üstesinden gelinebilecek tarihsel-olgusal bir durumdur.
Sonuç olarak Habermas’ın teorisi özgürleşim problemini, yaşam-dünyasını sistem
yapıları karşısında güvence altına alacak kurumsal yapıların geliştirilmesine
bağlar. Dolayısıyla modernite projesi, modernitenin sonuna gelindiğini iddia
eden postmodern teorilerin aksine, henüz tamamlanmamış ve kendi kaynaklarına
dayanılarak yeniden yapılandırılabilecek bir projedir. Bu makale, modernitenin krizi olarak sömürgeleştirme tezinin
“İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim” adlı metninde yer alan ilk versiyonunu
açıklamayı ve Habermas’ın kariyerinin başından itibaren aynı tezi farklı bir
perspektiften savunduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Jürgen Habermas, Yaşam-Dünyası, Sistem, Sömürgeleştirme, Teknik, Bilim, İdeoloji, İletişimsel Eylem, İletişimsel Rasyonellik

Kaynakça

• HARVEY, David (1996). Postmodernliğin Durumu, çev. Sungur Savran, 2 Basım İstanbul: Metis Yay.
• DUBIEL, Helmut (1989). “Herrschaft oder Emanzipation? Der Streit um die Erbschaft der kritischen Theorie”, Zwischenbetrachtungen: Im Prozess der Aufklärung, Hgg. von A. Honneth, T. McCarthy, C. Offe und A. Wellmer, Zweite Auflage, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, ss. 504-518.
• FINLAYSON, James Gordon (2005). Habermas, Ankara: Dost Kitabevi.
• LYOTARD, Jean-François (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Trans. from the French by Geoff Bennigton and Brian Massumi, England: Manchester Uni. Press.
• HABERMAS, Jürgen (1968). Technik und Wissenschaft als Ideologie, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• HABERMAS, Jürgen (1987). “Kritische Theorie und Frankfurter Universität”, Eine Art Schadenabwicklung, Erste Aufgabe, F. am Main: Suhrkamp Verlag, ss. 57-63.
• HABERMAS, Jürgen (2003). “Mitle Aydınlanmanın Kördüğümü: Max Horkheimer ve Theodor Adorno”, çev. Bülent O. Doğan, Cogito-Adorno: Kitle, Melankoli ve Felsefe, Sayı 38, İstanbul: Yky.
• HABERMAS, Jürgen (2009). Doğalcılık ve Din Arasında: Felsefi Denemeler, çev. Ali Nalbant, 1. Baskı, İstanbul: Yky.
• HOLLINGER, Robert (2005). Postmodernizm ve Sosyal Bilimler, çev. Ahmet Cevizci, İstanbul: Paradigma Yay.
• DIETZ, Simone (1993), Lebenswelt und System, Würzburg: Königshaus&Neumann GmbH.
• KETENCİ, Taşkıner (2004). Çağdaş Felsefede Akıl Eleştirisi Ve Kant Etiği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KETENCİ, Taşkıner (2006). “Eleştiri ve Aydınlanma”, I. Kant: Muğla Üniversitesi Uluslararası Kant Sempozyumu Bildirileri, Ankara:Vadi Yay., ss. 466-472.