Şiire İlişkin Felsefi Bir Soruşturma II: İmge ve Mecaz

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 1, 97 - 120, 25.03.2020

Habip Türker

https://doi.org/10.20981/kaygi.699593

Öz

Bu makale imge nedir sorusuyla yola çıkmıştır. Ancak bu sorunun temelde mecaz meselesiyle alakalı olduğu görülmüş, mecazın ne olduğu aydınlatılmadan imgeyle ilgili doğru bir görüşe varılamayacağı kanaati oluşmuştur. Bu yüzden makalenin ilk kısmında klasik kaynaklar eşliğinde mecazın ve onunla alakalı olarak kinayenin ne olduğunu soruşturuyoruz. Geleneksel mecaz tanımını, sorunlu yanlarına işaret ederek, tadil ediyor, imgenin dil içindeki işlevlerini göstererek, mecazdan ayrı bir dil unsuru olmadığını, geniş anlamda tüm mecaz türlerine atfedilebileceğini, bunun yanında bilinen herhangi bir mecaz türü içine girmeyen, bambaşka bir şekilde de olabileceğini, imgeyi somut nesne nitelikleri ve nesne durumları üzerinden tanımlama girişimlerinin yanıltıcı olduğunu, imgenin zorunlu olarak somut şeylerin nitelikleri ve özellikleri üzerinden kurulmadığını, aksine soyut anlamları havi lafızlar arasında da kurulabileceğini, dolayısıyla böyle bir yaklaşımı temel alan bir tanımın doğru olmayacağını savunuyoruz. Vardığımız imge tanımı şudur: İmge ister somut isterse soyut, ister bağdaşık ister zıtlaşık, ister ilgili isterse ilgisiz olsun tüm varlık hallerini ifade eden lafızlar arasında yeni anlam ilişkisi geliştirmektir. İmgenin, dolayısıyla mecazın temelde varlık halleri arasında kurulan ilişkiyle ortaya çıktığını; sonuçta imgenin dar kalıp ve biçimlerinden özgürleştirilmiş mecaz olduğunu; bununla birlikte, modern şiirde imgenin kurulumunun öznel karakter taşıdığını, geliştirilen tüm anlam ilgilerinin insan öznelliğinden kalktığını ya da öznelliğimizce güdülendiğini, bu yüzden modern imge karakteristiğinin Kartezyen olduğunu iddia ediyoruz.

Anahtar Kelimeler

İmge, Şiirsel İmge, Mecaz, Kinaye, Mürsel Mecaz (Metonimi), Deyim

Kaynakça

• Ahmet Cevdet Paşa. Belagat-i Osmaniye, Dersaadet: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1323.
• CÜRCANİ, Abdülkahir (2008). Sözdizimi ve Anlam Bilim (Delailu’l-İ’caz), çev. Osman Güman, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• COŞKUN, Menderes (2008) “Kinayenin Belâgat Kitaplarındaki Seyri ve Onu Yeniden Anlama ve Sunma Denemesi”, Bilig, 44: 63-88.
• VELİ, Orhan (2003). Bütün Şiirleri -Karşı-, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• https://www.britannica.com/art/physical-poetry
• https://literarydevices.net/kinesthesia/