Tinin Devinirken Kendini Kavradığı Sahne: Hegel’in Düşüncesinde Usla Aklanan Tarihsel Süreç

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 2, 408 - 426, 15.09.2020

Çağdaş Emrah Çağlıyan

https://doi.org/10.20981/kaygi.788606

Öz

Tarihte ve yaşamakta olduğumuz çağda tanık olduğumuz olayları değerlendirirken nasıl bir tutum takınmamız gerekir? Bu olaylar genellikle pek çok haksız yıkım eylemiyle örülü görünüyorsa, onlara yas tutmak mı daha makuldür, yoksa onların ardındaki ilkeyi açığa çıkarmak mı? Yas tutma eylemi, bu olayların usdışı ve böylece rastlantısal olarak kabul edildiğini gösterir. Bu olayların ardında bir ilke varsayıldığında ise, onların tüm gelişim sürecindeki zorunluluğu tanımamız gerekir. Savrulacağımız iki ucun birinde, eleştirel bir tutum takınmış olsak bile, başka türlü de gerçekleşebileceğini düşündüğümüz olayları tikel yanıyla değerlendirerek, yararı olmayan sözleri yinelemenin ötesine geçemeyiz. Diğerinde ise, tarihsel süreci tümel yanıyla kavrama çabamız, sonunda tüm bu süreçte yaşanan haksızlıkları meşrulaştırmakla suçlanmaya açık hale gelecektir. Peki bu suçlama, yerinde midir? Bu nasıl bir ilke olmalıdır ki, hem somut gerçeklikle örtüşsün hem de insanın üzerindeki boyunduruğu sürekli daha güçsüz kılmasının önünü açsın? Hegel, tarih kavrayışında böyle bir ilkeyi belirleyebilmek için, Özne olarak Tin düşüncesine başvurur. Buna göre, özne olarak Tin’in amacı, kendi kavrayışına erişmek ve kendini özgürleştirmektir. Bu amacı ise, Tin’in somut olarak ortaya koyduklarında görürüz. Tin’in bir özne olması ise, onun sonlu-sınırlı bir varlığa sahip olmasını gerektirir ki, bu sınıra ulaşma uğraşına girsin. Sınıra ulaşıldığında ise, tekil özne yerini ardılına devreder, tümel ilke bundan böyle ardıl tarafından taşınır. Bu doğrultuda, yaşadığımız evrende karşılaştığımız sonlu belirlenimler, kendilerinde sonsuz- tümel bir ilkeyi de taşır ve bu yönleriyle değer kazanır; dolayısıyla sonsuz olan, sonlu olandan ayrı değildir; onlar aracılığıyla kavranır. Tarihe baktığımızda ise, Tin’in kendini serimlediği birey, halk tinidir. Halklar, varolma mücadelesi verirken, içsel idealini her şeyin önünde tutar ve tümel ilkeye sahiptir; mücadele sonlanıp rahata erildiğinde ise, gevşeme ve dağılma dönemi başgösterir ve tümel ilke başka bir halk tarafından taşınmaya başlanır. Dolayısıyla, bu kavrayış, aynı egemenlerin süreğenliğini koruduğu bir düzene müsaade etmez. Çalışmamızda Hegel’in düşüncesini bu bağlamda irdelerken, onun gerçekçi tutumunun umutsuzluğa karşı halen bir panzehir işlevi gördüğünü söyleyebiliriz. Çünkü çağımızda da sıklıkla gördüğümüz üzere, haksızlıklara ağıt yakarken, yaşanan somut durumun arkasındaki ilkeyi görmezden gelmek ve aklı hiçe saymak yalnızca karamsarlığı pekiştirir ki; karamsarlık insanı uğradığı haksızlık karşısında daha da edilginleştirir. İşte Hegel’in düşüncesi, bizim somut gerçeklikle yüzleşmemizi zorunlu hale getirir. Bu yüzleşme ise, Tin’in ve dolayısıyla insanlığın kendi özgürlüğüne ilerleyişinin bir uğrağı olması bakımından, haklı bir savaşıma da temel sağlar.

Anahtar Kelimeler

Hegel, Tarih Felsefesi, Özne Olarak Tin

Kaynakça

• COLLINGWOOD, R.G. (2017). Tarih Tasarımı, çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Doğu Batı.
• COPLESTON, F. (2010). Hegel, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• HEGEL, G.W.F. (1969). Science of Logic, trans. by A. Miller, New York: Humanity Books.
• HEGEL, G.W.F. (1994). Estetik, çev. T. Altuğ, H.Hünler, İstanbul: Payel Yayınları.
• HEGEL, G.W.F. (2004). Tinin Görüngübilimi, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• HEGEL, G.W.F. (2006). Tarih Felsefesi, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• HEGEL, G.W.F. (2013). Anahatlarda Tüze Felsefesi ya da Doğal Hak ve Politik Bilim, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• HEGEL, G.W.F. (2014). Tarihte Akıl, çev. Ö. Sözer, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• HEGEL, G.W.F. (2014b). Mantık Bilimi, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• KOJÉVE, A. (2015). Hegel Felsefesine Giriş, çev. S. Hilav, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.