Ezoterizm ve Film Eleştirisi: Dört Katmanlı Edebi Tefsir Yöntemiyle Alien: Covenant Çözümlemesi

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 1, 115 - 154, 30.03.2023

Deniz Denizel , Ozan Otan

https://doi.org/10.20981/kaygi.1156538

Öz

Bu çalışmada, ezoterik film eleştirisi örneği olarak, Dante Alighieri’nin “Şölen” (1307) eserinde tanımladığı “dört katmanlı edebi tefsir” yöntemiyle Alien: Covenant (2017) filminin çözümlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın kapsamı, genel hatlarıyla Ailen serisinde Ridley Scott’ın yönettiği Alien (1979) ve Prometheus (2012) filmleriyle sınırlı tutulmuş ve Blu-ray sürümlerindeki eklenti içeriklerle desteklenmiştir. Felsefe, mitoloji ve dinler tarihinden kuram ve örneklerle oluşturulan makalenin içeriğinde, filmin –sırasıyla– literâl, alegorik, morâl ve anagojik okuması yapılmıştır. Elde edilmesi amaçlanmış bulgular arasında David’in gizemli ajandasının içeriği, Alien Kozmolojisi’nde Mühendislerin konumu, Walter’ın hikâyedeki gerçek rolü ve Percy B. Shelley’in Ozymandias (1818) şiirinin Alien: Covenant bağlamında naratolojik çözümlemesi ile olası devam filmi Alien: Awakening projeksiyonu bulunmaktadır. Analizin ontolojik katmanları teolojik vizyon, eskatolojik perspektif ve ezoterik ayrımlamayla inşa edilirken, etimolojik bağlantılar ve semantik verilerle desteklenen araştırmanın içeriği neo-Platonist ve mültidisipliner bakış açısıyla felsefe, mitoloji, dinler tarihi, edebiyat, sinema ve sanat tarihinden metinlerarası örneklerle zenginleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alien: Covenant, Film Eleştirisi, Teolojik Analiz, Ezoterizm, Hermenötik, Eskatoloji

Teşekkür

Değerli fikir ve görüşleriyle bu çalışmanın kavramsal arkaplanını zenginleştirdiği için Dr. Deniz EYÜCE ŞANSAL'a teşekkür ederiz.

Esotericism and Film Criticism: Alien: Covenant Analysis through the Four Layers of Literary Interpretation

Öz

This study, as an example of esoteric film criticism, is aimed to analyze the movie Alien: Covenant (2017) with the “four-layered literary interpretation” method defined in Dante Alighieri’s “Il Convivio” (1307). The scope of the research is limited to the films Alien (1979) and Prometheus (2012), directed by Ridley Scott in the Alien series, and supported by the bonus content in the Blu-ray editions. In the content, which is constructed with theories and examples from philosophy, mythology, and the history of religions, literal, allegorical, moral, and anagogical readings of the film were conducted, respectively. Intended findings include the content of David’s mysterious agenda, the background of the Engineers in Alien Cosmology, Walter’s real role in the story, and narratological analysis of Percy B. Shelley’s poem Ozymandias (1818) in the context of Alien: Covenant, with a projection of the possible sequel, Alien: Awakening. While the ontological layers of the analysis are constructed with theological vision, eschatological perspective, and esoteric differentiation, the content of the research supported by etymological connections and semantic data is enriched with intertextual examples from philosophy, mythology, history of religions, literature, cinema and art history with a neo-Platonist and multidisciplinary perspective.

Anahtar Kelimeler

Alien: Covenant, Film Criticism, Theological Analysis, Esotericism, Hermeneutics, Eschatology

Kaynakça

• Alighieri, D. (1902). The Convivio. (çev. P. H. Wicksteed). Londra: J. M. Dent and Company, Aldine House (Özgün çalışma yazım tarihi 1308, yayın tarihi 1490).
• Alighieri, D. (2021). Ziyafet. (çev. T. Guda). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi (Özgün çalışma yazım tarihi 1308, yayın tarihi 1490).
• Aristoteles. (2020). Ruh Üzerine. (çev. S. Babür & L. Levin Basut). (2. Baskı). Ankara: BilgeSu Yayıncılık (Özgün çalışma yazım tarihi M.Ö. 350).
• Audi, R. (1999). The Cambridge Dictionary of Philosophy. (2. Baskı). New York: Cambridge Üniversitesi Yayınları.
• Bacon, F. (2016). Seçme Aforizmalar. (çev. Cengiz Çevik). (3. Baskı). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Benjamin, W. (2002). Tekniğin Olanaklarıyla Yeniden Üretilebildiği Çağda Sanat Yapıtı. (çev. A. Cemal). Pasajlar. (derl. B. Tut, ss. 50-86). (4. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (Özgün çalışma adı Das Kunstwerk im Zeitalter seiner Technischen Reproduzierbarkeit, yayın tarihi 1935).
• Black, J. & Green, A. (2003). Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü – Tanrılar, İfritler, Semboller. (çev. N. Hasgül). İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Bull, M. (2005). Dünyanın Sonu Üzerine. (çev. İ. Şener). Kıyamet Teorileri ve Dünyanın Sonları. (derl. M. Bull, ss. 9-28). İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Calvora, R. G. (2003). Seçilmiş Halk. (çev. T. Ilgaz ). Ütopyalar Sözlüğü. (derl. M. Riot-Sarcey, T. Bouchet & A. Picon, ss. 213-215). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Cevizci, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü (3. Baskı). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Cooper, J. C. (1993). An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols. (2. Baskı) Londra: Thames and Hudson.
• Cömert, B. (2008). Mitoloji ve İkonografi. (2. Baskı). Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Çığ, M. İ. (2019). Kur’an, İncil ve Tevrat’ın Sümer’deki Kökeni. (46. Baskı). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Dalley, S. (2000). Myths from Mesopotamia – Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others. (2. Baskı). Oxford: Oxford Üniversitesi Yayınları.
• Däniken, E. (1999). Tanrıların Arabaları. (çev. Z. Okar). (66. Baskı). İstanbul: Cep Kitapları (Özgün çalışma adı Erinnerungen an die Zukunft, yayın tarihi 1968).
• Denizel, D. (2018). Eksogenesisten Eksokalipse: Alien Covenant’ı Temsil Açısından Okumak. (ed. Z. Alparslan & A. Attariyan, ss. 6-7). BAU Yeni Sayfa Gazetesi, Bahar, FTV Bahar Eki.
• Devellioğlu, F. (2016). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (ed. A. S. Güneyçal). (32. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları (Özgün çalışma yayın tarihi 1993).
• Dick, P. K. (2013). Android ve İnsan. (çev. M. Karlıdağ). İstanbul: Altıkırkbeş Yayın (Özgün çalışma adı The Android and the Human, yayın tarihi 1972).
• Eliade, M. & Couliano, I. P. (1997). Dinler Tarihi Sözlüğü. (çev. A. Erbaş). İstanbul: İnsan Yayınları (Özgün çalışma adı Dictionnaire des Religions, yayın tarihi 1990).
• Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. (6. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erş, İ. (2018). Kutsalın Yorumu – Kutsal Metinler Üzerine Hermenötik Denemeler. İstanbul: Siyah Kitap.
• Gadamer, H. G. (2008). Hakikat ve Yöntem, cilt I. (çev. H. Arslan & İ. Yavuzcan). İstanbul: Paradigma Yayıncılık (Özgün çalışma adı Wahrheit und Methode, yayın tarihi 1960).
• Gadamer, H. G. (2008). Philosophical Hermeneutics. (çev. D. E. Linge). Los Angeles: University of California Press (Özgün çalışma yayın tarihi 1976).
• Gener, C. (1994). Ezoterik‒Batıni Doktrinler Tarihi. Ankara: Gece Yayınları.
• Genette, G. (1983). Narrative Discourse: An Essay in Method. (çev. J. E. Lewin). New York: Cornell University Press (Özgün çalışma adı Discours du Récit, yayın tarihi 1972).
• Giger, H. R. (2021). Giger. (çev. K. Williams). Köln: Taschen Books.
• Grimal, P. (1997). Mitoloji Sözlüğü – Yunan ve Roma. (çev. S. Tamgüç). İstanbul: Sosyal Yayınlar (Özgün çalışma yayın tarihi 1951).
• Gökovalı, Ş. (1990). Mythologia (Söylencebilim) ve Anadolu Söylenceleri. İzmir: Salihli Belediyesi Kültür Sanat Yayınları.
• Gülensoy, T. (2018). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (Etimolojik Sözlük). (3. Baskı). İstanbul: Bilge Kültür Sanat (Özgün çalışma yayın tarihi 2007, TDK Yayınları).
• Hallett, D. & Hatton, M. (2018). Alien Covenant: David’s Drawings. Londra: Titan Books.
• Hançerlioğlu, O. (1975). İnanç Sözlüğü – Dinler, Mezhepler, Tarikatler, Efsâneler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1976a). Felsefe Ansiklopedisi – Kavramlar ve Akımlar, cilt III. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1976b). Felsefe Ansiklopedisi – Kavramlar ve Akımlar, cilt VII. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (1989). Felsefe Sözlüğü – Geliştirilmiş ve Genişletilmiş Yeni Basım. (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. (3. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Herodot. (1973). Tarih. (çev. P. Kuturman). İstanbul: Hürriyet Yayınları (Özgün çalışma yazım tarihi M.Ö. 425).
• Hesiodos. (2021). Theogonia – İşler ve Günler. (çev. A. Erhat ve S. Eyüboğlu). (9. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Özgün çalışma yazım tarihi M.Ö. 730-710).
• Panofsky, E. (2014). Gotik Mimarlık ve Skolastik Felsefe. (çev. E. Akyürek). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık (Özgün çalışma adı Gothic Architecture and Scholasticism, yayın tarihi 1951).
• Panofsky, E. (1995). İkonografi ve İkonoloji – Renaissance Sanatının İncelemesine Giriş. (çev. E. Akyürek). İstanbul: Afa Yayınları (Özgün çalışma adı Meaning in the Visual Arts, yayın tarihi 1955).
• Platon. (2016). Theaitetos. (çev. B. Akar). Ankara: BilgeSu Yayıncılık (Özgün çalışma yazım tarihi M.Ö. 369).
• Platon. (2019). Sofist. (çev. F. Akderin). (3. Baskı). İstanbul: Say Yayınları (Özgün çalışma yazım tarihi M.Ö. 360).
• Poe, E. A. (1984). Thomas More. Edgar Allan Poe: Essays and Reviews. (derl. G. R. Thompson, ss. 333-341). New York: The Library of America.
• Quiles, C. & López-Menchero, F. (2012). A Grammar of Modern Indo-European Language – Prometheus Edition. (5. Baskı). Badajoz: Indo-European Language Association.
• Scott, R. (1979). Alien. [Sinema Filmi]. Los Angeles: 20th Century Studios.
• Scott, R. (2012). Prometheus. [Sinema Filmi]. Londra: Scott Free Productions.
• Scott, R. (2017). Alien: Covenant. [Sinema Filmi]. Los Angeles: 20th Century Studios.
• Shelley, P. B. (11 Ocak 1818). Ozymandias. The Examiner, 524, 24.
• Tan, S. A. (2015). Kozmik Satranç. İstanbul: Şira Yayınları.
• Turani, A. (2007). Sanat Terimleri Sözlüğü. (12. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Werner, H. (2005). Ezoterik Sözlük. (çev. B. Atatanır, M Batmankaya, D. Demirbaş & U. Önver). İstanbul: Omega Yayınları (Özgün çalışma adı Lexikon der Esoterik, yayın tarihi 1991).
• Wilkinson, K. (2011). Kökenleri ve Anlamlarıyla Semboller ve İşaretler. (çev. S. Toksoy). (2. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Worth, A. (2018). Uchronia. Victorian Literature and Culture, 46 (3-4), 928-930.
• Yardımcıoğlu, H. (2015). Nuh’un Küresi. İstanbul: Şira Yayınları.