Yeni Türk Sinemasında Değer Arayışları: Değer Yaratmak ya da Bunun İçin Uygun Koşulları Oluşturmak

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 2, 776 - 804, 30.09.2023

Cenk Ateş

https://doi.org/10.20981/kaygi.1289310

Öz

Bu çalışma, Yeni Türk Sinemasını “değer” kavramı üzerinden sorunsallaştırmakta; bağımsız yönetmenler evrenselinden Zeki Demirkubuz ve Reha Erdem’i örnekleme almaktadır. Her iki yönetmenin de filmlerinde ortak felsefi izdüşümleri barındırıyor oluşu bu seçimi anlamlı kılmaktadır. Çalışmada yanıtı aranan soru, her iki yönetmenin modernizmin birey üzerinde yarattığı değersizlik duygusunu aşma girişimine filmlerinde nasıl cevap verdiği üzerinedir. Nitel desen üzerine tasarımlanan ve felsefi çözümlemenin parametrelerinden yararlanılan çalışma Zeki Demirkubuz ve Reha Erdem sinemasıyla sınırlandırılmış; Yeni Türk Sineması’nda nihilizmi aşmak için yeni değer yaratma çabasının bu iki yönetmen dışında söz konusu edilemeyeceği varsayılmıştır. Elde edilen bulgular, Zeki Demirkubuz ve Reha Erdem’in filmlerinde, seyirciye yeni yaşam olanakları gösterdiğini, değer arayışında keşfe değil, yaratıma ya da yeni bir yaratım için özgürlük alanı oluşturmaya odaklandıklarını göstermektedir. Eş deyişle Nietzsche, Camus ve Sartre’ın izinden giden her iki yönetmenin de filmlerinde önceliği ‘yapma’ya değil ‘yıkma’ya verdiği, bu yıkımın seyirciye yeni yaşam olanakları göstermek anlamında işlevsel olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Türk Sineması, Değer Arayışı, Değerleri Yıkmak, Yeni Değer Yaratmak, Nihilizm.

The Search for Value in the New Turkish Cinema: Creating Values or Creating Appropriate Conditions for It

Öz

Abstract
This study problematizes New Turkish Cinema through the concept of “value” and takes Zeki Demirkubuz and Reha Erdem from the universe of independent directors as an example. The fact that both directors have common philosophical projections in their films makes this choice meaningful. The question sought to be answered in the study is how both directors responded in their films to the attempt to overcome the sense of worthlessness created by modernism on the individual. This study, which was designed on a qualitative pattern and used the parameters of philosophical analysis, was limited to the cinema of Zeki Demirkubuz and Reha Erdem, and it was assumed that the effort to create new value to overcome nihilism in New Turkish Cinema could not be mentioned apart from these two directors. The findings show that Zeki Demirkubuz and Reha Erdem’s films show new life possibilities to the audience, and they focus on the creation or constitution of a space of freedom for a new creation, not exploration in the search for value. In other words, it can be said that both directors, following the footsteps of Nietzsche, Camus and Sartre, give priority to ‘destruction’ rather than ‘construction’ in their films and that this destruction is functional in terms of showing the audience new life possibilities.

Anahtar Kelimeler

New Turkish Cinema, Search For Value, Destroying Values, Creating New Value

Kaynakça

• Acar, B .(2009). Her Şey Niye Yok?: Reha Erdem Sinemasına Genel Bir Bakış, (ed. Fırat Yücel, pp. 19-48),
• Reha Erdem Sineması: Aşk ve İsyan. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Akarsu, B. (1979). Çağdaş Felsefe. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Aker, H. (2021). Yoksulluk Kahkaha ve Sinema. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Altıntaş, G. (2009). Kuru Rüyalar Alemi (ed. Fırat Yücel, pp. 49-72), Reha Erdem Sineması: Aşk ve İsyan. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Atam, Z. (2011). Yakın Plan Türkiye Sineması. İstanbul: Cadde Yayınları.
• Aydemir, Ş. (2001). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: Aklın Eleştirisini Yapıyorum, Erişim Tarihi: 04. 01 2020. (https://www.evrensel.net/haber/126766/aklin-elestirisini-yapiyorum).
• Bataille, G. (2000). Nietzsche Üzerine: Şans İstenci, (trans. Mukadder Yakupoğlu). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Botton, D. A. (2011). Felsefenin Tesellisi, (trans. Banu T. Altuğ). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bozkurt, A. (2015). Bulantı: Eşikte Cereyan. Altyazı Dergisi, Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi, İstanbul, (154), 42-46.
• Camus, A. (1994). Denemeler, (trans. Sabahattin Eyuboğlu&Vedat Günyol). İstanbul: Say Yayınları.
• Camus, A. (2012). Sisifos Söyleni, (trans. Tahsin Yücel). 21. Baskı, İstanbul: Can Yayınları.
• Camus, A. (2019). Yabancı, (trans. Ayşe Sezen). İstanbul: Can Yayınları.
• Cebenoyan, C. (2015). Bulantı: Dev bir adım. Erişim Tarihi: 12.03.2020. (https://www.birgun.net/haber/bulanti-dev-bir-adim-93879).
• Çiçekoğlu, F. (2015). Şehrin İtirazı: Gezi Direnişi Öncesi İstanbul Filmlerinde İsyan Eşiği. İstanbul: Metis Yayınları.
• Daldal, A. (2006). Kader, Erişim Tarihi: 11. 01. 2020. (http://www.radikal.com.tr/radikal2/kader-874401/).
• Daldal, A. (2014). Zoon Politikon’dan Nietzsche’ye Siyaset Felsefesi ve Sinema: Pasolini, Godard, Demirkubuz. Felsefe Logos, İstanbul, (55), 53-66.
• Daldal, A. (2016). Caligari’den Hitler’e Distopyalardan Yeni Türkiye’ye. Birikim Dergisi, İstanbul, (323), 91-98.
• Daldal, A. (2018). 1995 Sonrası Türki’ye Bağımsız Sineması’ında Yeni “Siyasallaşma” Biçimleri: Masumiyet, Doğa, Kimlik. Doğu Batı Dergisi- Floraya Ağıt: Doğa, Ankara, (83), 278-299.
• Demirkubuz, Z. (t.y.) Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: Şüphe: Acılardan Kurtulmanın Bilinçli Çabası. Erişim Tarihi: 09.04.2019). (http://zekidemirkubuz.com/Content.aspx?ContentID=36).
• Deniz, T. (2009). Derviş Zaim: Yapmaya Çalıştığım Sinemada Değer Üretme Çabası Var, (ed: Ayşe Pay, pp. 75-92), Yönetmen Sineması: Derviş Zaim. İstanbul: Küre Yayınları.
• Deniz, T. & Civan, C. (2012). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: İnsanlara eğlence vaat etmiyorum, muğlaklık vaat ediyorum, Erişim Tarihi: 04. 11. 2019. (https://www.bisav.org.tr/userfiles/yayinlar/hayal_perdesi_139.pdf).
• Deniz, T. & Civan, C. (2015). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: İlk Kez Bir Sevgi Filmi Yaptım, Erişim Tarihi: 21.02.2020, (https://www.hayalperdesi.net/soylesi/114-ilk-kez-bir-sevgi-filmi-yaptim.aspx).
• Dorsay, A. (2015). Finalde şahlanan bir film, aykırı bir başyapıt. Erişim Tarihi: 11. 02. 2020.(https://t24.com.tr/yazarlar/atilla-dorsay/finalde-sahlanan-bir-film-aykiri-bir-basyapit).
• Dostoyevski, F. (2006). Suç ve Ceza. (trans. Mazlum Beyhan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dostoyevskİ, F. (2015). Yeraltından Notlar. (trans. Ergin Altay). İstanbul: Can Yayınları.
• Erdem, R. (2009). Epilog-Aşk ve İsyan, (ed. Fırat Yücel, pp. 187-191), Reha Erdem Sineması: Aşk ve İsyan. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin Durumu, (trans. Sungur Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2001). Tanrı Öldü Sözü ve Resimler Çağı, (trans. Levent Özşar). Bursa: Asa Kitabevi.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman, (trans. Kaan. H. Ökten). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Iksv. (2012). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: İnsan Akıldışı Bir Varlıktır. Erişim Tarihi: 07.04.2021. (http://www.zekidemirkubuz.com/Content.aspx?ContentID=148).
• Işıklar, U. (2017). Türk Sinemasındaki ‘Auteur’ Yönetmenlerin Filmlerinde Nihilizm ve Birey: Zeki Demirkubuz, Nuri Bilge Ceylan, Tayfun Pirselimoğlu Örneği. [Yayımlanmamış doktora tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kabil, İ. (2010). Sinemada Karamsar/Kötümser Yaklaşımlar. Erişim Tarihi: 14.10.2022. (https://www.hayalperdesi.net/dosya/55-sinemada-karamsarkotumser-yaklasimlar.aspx).
• Kafka, F. (2013). Dava (trans. Ahmet Cemal). İstanbul: Can Yayınları.
• Karaca, N. B. (2006). İdeal İyiliğin Yolu Kötülüğü Anlamaktan Geçiyor. Kader: Zeki Demirkubuz, (ed. S Ruken Öztürk, pp. 153-158.). Ankara: Dost Kitabevi,
• Kierkegaard, S. (2007). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk, (trans. M. Mukadder Yakupoğlu). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• May, R. (2008). Yaratma Cesareti, (trans. Alper Oysal). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Metin, E. (2002). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi: İdealist bir yönetmen: Zeki Demirkubuz, Erişim Tarihi: 26.09.2022. (http://arsiv.ntv.com.tr/news/118261.asp).
• Nietzsche, F. (2000). Aforizmalar, (trans. Sedat Umran). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Nietzsche, F. (2002). Güç İstenci, (trans. Sedat Umran). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Nietzsche, F. (2005). Tragedyanın Doğuşu, (trans. Mustafa Tüzel). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Nietzsche, F. (1964). Böyle Buyurdu Zerdüşt, (trans. A, Turan Oflazoğlu). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Nietzsche, F. (2013). Ahlakın Soykütüğü Üstüne, (trans. Ahmet İnam). İstanbul: Say Yayınları.
• Nietzsche, F. (2014). Putların Alacakaranlığı, (trans. İ. Zeki Eyüboğlu). İstanbul: Say Yayınları.
• Nietzsche, F. (2020). İyinin ve Kötünün Ötesinde, (trans. Mustafa Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nietzsche, F. (2021). İnsanca, Pek İnsanca-1, (trans. Mustafa Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Nietzsche, F. (2021a). Tan Kızıllığı, (trans. Özden Saatçi). İstanbul: Say Yayınları.
• Nietzsche, F. (2021b). Gezgin ve Gölgesi, (trans. Mustafa Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öperli, N. & Yücel, F. (2006). Zeki Demirkubuz’la Söyleşi, Erişim Tarihi: 11. 02. 2021, (http://www.zekidemirkubuz.com/Content.aspx?ContentID=23).
• Özgüven, F. (2015). Atlanamamış bir eşik, Erişim Tarihi: 08.02.2020. (http://www.radikal.com.tr/yazarlar/fatih-ozguven/atlanamamis-bir-esik-1447053/). Pay, A. (2011). Gerçek Ve Konsept Arasında: İtiraf Ve Yazgı, (ed. Ayşe Pay, pp. 41-56). Yönetmen Sineması Zeki Demirkubuz. İstanbul: Küre Yayınları.
• Sartre, J. P. (2005). Bulantı. (trans. Erdoğan Alkan). İstanbul: Oda Yayınları.
• Sartre, J.P. (2012). Bulantı, (trans. Selahattin Hilav). İstanbul: Can Yayınları.
• Susam, A. (2015). Demirkubuz Sineması: Kötülük Üzerine Çeşitlemeler, Doğu Batı Dergisi, Sinema Tutkusu II, Ankara, 73 (3), 187-208.
• Süalp A, Z. T. (2009). Unutmak İstemenin Boşluğunu Dolduranlar: Arabesk- Noir Ya Da Hiçlik Kutsamaları, Karaelmas 2009 Medya Ve Kültür (ed. Nurçay Türkoğlu & Sevilen Toprak A, ss. 227-). İstanbul: Urban Kitap.
• Süalp A, Z. T. (2009a). “Yabanıl, dışarlıklı ve lümpen “hiçlik” kutsamaları seyrelmiş toplumsallık ve yükselen faşizan hallerin “post”lar zamanı”. (ed. Deniz Bayrakdar, ss. 133-145. ), Türk film Araştırmalarında Yeni Yönelimler VIII: Sinema ve Politika. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Şestov, L. (2017). Dostoyevski ve Nietzsche Trajedinin Felsefesi, (trans. Kayhan Yükseler). İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Şirin, U. (2017). Yusuf’un Rüyası, İstanbul: H Yayınları.
• Tuncer, A. Ö. (2009). Zamansallık ve Kaçış, (ed. Fırat Yücel, pp. 87-106), Reha Erdem Sineması: Aşk ve İsyan. , İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Yardımcıel, M. (2006). Yönetmen Zeki Demirkubuz Kars’ta, Erişim Tarihi: 14.12.2019 (https://www.hurriyet.com.tr/gundem/yonetmen-zeki-demirkubuz-karsta-5437334).
• Yücel, F. & Acar, B. (2009). Reha Erdem ile A Ay’dan Kosmos’a. (ed. Fırat Yücel, pp. 143-174), Reha Erdem Sineması: Aşk ve İsyan. İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Yücel, F. (2012). Hayat Var: Bir Kapıdan Gireceksin, (ed. Umut Tümay Arslan, pp. 85-95). Bir Kapıdan Gireceksin Türkiye Sineması Üzerine Denemeler. İstanbul: Metis Yayınları.