The Relationship between Ethics and Economy in Adam Smith or the Ethical Foundations of Adam Smith’s Economic Liberalism

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 1, 118 - 144, 20.03.2024

Ferhat Akdemir

https://doi.org/10.20981/kaygi.1349903

Öz

Undoubtedly, Adam Smith is an important theorist of economy and is often referred to in the literature as the leading and founding of economic liberalism. However, he is not only an economist, but also a holistic social theorist. Therefore, it is undeniable that his economic theory is based on an ethical basis. However, it is often stated that he developed two different conflicting designs of human nature in his two important works published while he was alive, The Theory of Moral Sentiments and The Wealth of Nations, and therefore fell into an inconsistency in his social theory. Allegedly, while aiming to build an ethical system based on sympathy in The Theory of Moral Sentiments, he develops a selfish human design in the pursuit of self-interest in The Wealth of Nations. This is interpreted as a clear statement that Smith has fallen into a contradiction in his system. The main subject of this article is to examine the problem referred to as the ‘Adam Smith Problem’ in the literature. In this context, first of all, it will be examined our philosopher’s ethical system based on sympathy, followed his political-economic system based on self-interest, and then the claim of inconsistency put forward will be examined from different perspectives.

Anahtar Kelimeler

Adam Smith, Sympath, Self-Interest, Ethics, Economy

Adam Smith’te Etik –İktisat İlişkisi ya da Adam Smith’in İktisadî Liberalizminin Etik Temelleri

Öz

Hiç kuşkusuz Adam Smith önemli bir iktisat teorisyenidir ve literatürde genellikle iktisadi liberalizmin öncü ve kurucu ismi olarak anılır. Lakin o sadece bir iktisatçı değil, aynı zamanda bütünlüklü bir sosyal teorisyendir. Dolayısıyla onun iktisat teorisinin etik bir temele dayandığı yadsınamaz. Ne var ki, hayatta iken yayımladığı iki önemli eseri Ahlaki Duygular Kuramı ve Milletlerin Zenginliği’nde birbiriyle çelişen iki farklı insan doğası tasarımı geliştirdiği, bu nedenle sosyal teorisinde bir tutarsızlığa düştüğü sıklıkla ifade edilir. İddiaya göre Ahlakî Duygular Kuramı’nda sempati üzerine kurulu bir etik sistem inşa etmeyi amaçlarken, Milletlerin Zenginliği’nde iktisadi sistemini kişisel çıkarının peşinde koşan bencil insan tasarımı üzerine geliştirir. Bu ise Smith’in sisteminde bir çelişkiye düştüğünün açık bir ifadesi olarak yorumlanmaktadır. İşte bu makalenin konusu literatürde ‘Adam Smith Problemi’ olarak anılan bu sorunu çözümlemektir. Bu bağlamda ilkin filozofumuzun sempati üzerine kurulu etik tasarımı ardından kişisel çıkar üzerine inşâ ettiği iddia edilen politik-iktisadi sistemi incelenecek, daha sonrasında ileri sürülen tutarsızlık iddiası farklı perspektiflerden irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adam Smith, Sempati, Kişisel Çıkar, Etik, İktisat

Kaynakça

• Avcı, N. (2023). Adam Smith’in Ahlak Kuramında Hayal Gücünün Rolü. Felsefe Düyası, (77). 165-189.
• Conlin, J. (2021). Adam Smith. (Çev. Ali Karatay) İstanbul: Runik Kitap.
• Göçmen, D. (2007). The Adam Smith Problem: Reconciling Human Nature and Society in The Theory of Moral Sentiments amd Wealth of Nations. London: Tauris Academic Studies.
• Göçmen, D. Adam Smith’in “Tarafsız Gözlemci” Kavramı ve Ruh-Beden Problemi. Erişim: https://dogangocmen.files.wordpress.com/2012/12/adam-smith-ve-ruh-beden-ikilemi.pdf. [Erişim tarihi: 30.07.2023].
• Görünmez Adam Smith. (2010). (ed. Mine Kara &N. Emrah Aydınonat). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kara, M. (2010). Yerleşik İktisatta Bireycilik: Adam Smith ve Friedrich von Hayek Üzerine Bazı Gözlemler. Görünmez Adam Smith. (ed. Mine Kara &N. Emrah Aydınonat, ss. 117-134). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karışman, S. (2010). Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Adam Smith: ‘Marifet’ ile ‘Zenginlik’Arasında İki Düşünce, İki Dünya. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Küçükkalay, A. M. (2019). Adam Smith: Ahlak Felsefesinden Politik Ekonomiye Bir Filozof. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Levent, A. (2017). İktisadı Yeniden Felsefeyle Buluşturmak: Amartya Sen’in Adam Smith Okuması. İnsan & Toplum 7 (1), 117-137.
• Mill, J. S. (2018). Özgürlük Üstüne. (çev. Tuğçe Kambur). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Murteza, G. (2019). Ahlak, İktisat ve Bilim: Adam Smith Felsefesine Giriş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Murteza, G. (2020). İskoç Aydınlanmasını Konumlandırmak. İskoç Aydınlanması, (Ed. Gökhan Murteza, ss. 11-30). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Nieli, R. (1986). Spheres of Intimacy and the Adam Smith Problem. Journal of the History Ideas. (47/4). 611-624. DOI 10.2307/2709721
• Paganelli, M. P. (2008). The Adam Smith Problem in Reverse: Self-Interest in The Wealth of Nations and The Theory of Moral Sentiments. History of Political Economy, 40 (2). 365-381. DOI 10.1215/00182702-2008-006.
• Skousen, M. (2003). Modern İktisadın İnşâsı: Büyük Düşünürlerin Hayatları ve Fikirleri. (Çev. Metin Toprak ve dğr.). Ankara: Liberte Yayınları.
• Skousen, Mark (2010). Her şey Adam ile Başladı. (Çev. İsmail Akbulut ve Özlem Çağlar Yılmaz). Liberal Düşünce, (15), 199-201.
• Smith, A. (1982). The History of Astronomy. Essays on Philosophical Subjects. (Ed. W. P. D. Wightman & J. C. Bryce, ss. 33-106). Indianapolis: Liberty Fund.
• Smith, A. (2014). Milletlerin Zenginliği. (Çev. Haldun Derin). İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları.
• Smith, A. (2018). Ahlaki Duygular Kuramı. (Çev. Derman Kızılay). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Smith, A. (2019). Hukuk Üzerine: Adalet, Kamu Düzeni, Devletin Gelirleri ve Silahlı Güçler. (Çev. Ahmet Celiloğlu). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Stevens, D. E. (2011). Redisvovering Adam Smith: How the Theory of Moral Sentiments Can Explain Emerging Evidence in Experimental Economics. University Glasgow: Adam Smith Research Foundation.
• Taşçı, S. (2006). Yüzyılı Düşünmek: Çağdaş Felsefe, Siyaset ve Sosyoloji Tartışmalarına Giriş. İstanbul: Say Yayınları.
• Vergara, F. (2006). Liberalizmin Felefî Temelleri: Liberalizm ve Etik. (Çev. Bülent Arıbaş). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yakovenko, V. I. (2020). Adam Smith: Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları. (Çev. Emel Saatçi). Ankara: Dorlion Yayınları.
• Yayla, A. (2008). Liberalizm. Ankara: Liberte Yayınları.
• Yılmaz, F. (2010). İskoç Aydınlanması ve Adam Smith. Görünmez Adam Smith (Der. Mine Kara & N. Emrah Aydınonat, ss. 65-85). İstanbul, İletişim Yayınları.