Evaluation of Deleuzian Understanding of Language in Terms of Speech Acts Theory

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 2, 659 - 686, 30.09.2024

Abdulhan Ünlüsoy

https://doi.org/10.20981/kaygi.1447609

Öz

Speech acts theory is one of the important 20th century philosophical tendencies that approaches the language phenomenon from a performative perspective and tries to handle social phenomena within the context of daily life. According to this theory, language is a practical phenomenon arising from the need for interaction between people as a social phenomenon. Socially based institutional structures owe their existence and continuation to language. In addition to such a sociality of language, it also has a transcendental aspect that transcends society and resists all preconceptions as well as all kinds of individual interventions. Language is also the carrier of intentional forms. This is because it is a form of symbolism. In other words, the fact that language represents something as a form of symbolism is not an essential feature of it, but a result of the intentionality of our mind. According to Searle himself, the reason why philosophers fail to fully explain social phenomena is that they do not have knowledge of the concepts of speech acts theory. Therefore, this article aims to establish some connections between the theory of speech acts, which undertakes such a mission, and the Deleuzian understanding of language. For example, a similarity can be seen between the fact that the performativity of language in the theory of speech acts is directed towards its corporeality, and the propositional aspects of performatives are directed towards linguistic symbolism, and the fact that language in the Deleuzian understanding of language is a body and is also understood as a form of linguistic symbolism. Likewise, a connection can be established between the acceptance that language is a consensus system in the theory of speech acts and the fact that this linguistic consensus in the Deleuzian understanding refers to the limits of the language. And again, as a result of the belief that language in the theory of speech acts is an actual form of communication between the speaker and the listener, some connections can be established between some political and power relations-based functions of the language depending on the representation aspect and the power relations between language, grammar and language users in the Deleuzian understanding of language. It is possible to find many similarities between concepts such as intentionality, performativity, repeatability/expressibility principle, which are very important in the theory of speech acts, and concepts such as the functions of imperative words and deterritorialization in Deleuzian thought. In this respect, this study is an attempt to establish a comparative relationship between the theory of speech acts and Deleuze's understanding of language.

Anahtar Kelimeler

Language, Performative Understanding of Language, Speech Act Theory, Deleuze, Searle

Deleuzecü Dil Anlayışının Söz Edimleri Kuramı Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Söz edimleri kuramı dil fenomenine performatif açıdan yaklaşan toplumsal olguları gündelik yaşamın kendi bağlamı içinde ele almaya çalışan önemli 20. yüzyıl felsefi eğilimlerden biridir. Bu kurama göre dil, toplumsal bir fenomen olarak insanlar arası etkileşim ihtiyacından doğan pratik bir fenomendir. Toplumsal temelli kurumsal yapılarsa varlıklarını ve varlıklarının devamını dile borçludurlar. Dilin böyle bir toplumsallığının yanında toplumu aşan, her türlü bireysel müdahalelerle birlikte önceden tasarlamaların hepsine direnen aşkın bir yönü de vardır. Dil, aynı zamanda yönelimsel formların da taşıyıcısıdır. Bu durum onun bir sembolizm formu olmasından kaynaklanır. Yani dilin bir sembolizm formu olarak bir şeyi temsil ediyor oluşu onun özsel bir özelliği değil bizim zihnimizin yönelimselliğinin bir sonucudur. Bizzat Searle’e göre filozofların sosyal olguları tam anlamıyla açıklamadaki başarısızlıklarının nedeni, onların söz edimleri kuramına ait kavramların bilgisine sahip olmamalarıdır. Dolayısıyla bu makale, böyle bir misyon yüklenen söz edimleri kuramıyla Deleuzecü dil anlayışı arasında birtakım ilgiler kurma amacındadır. Mesela söz edimleri kuramındaki dilin performatifliğinin onun bedenselliğine, performatiflerin önermesel yönlerininse dilsel sembolizme yönelik olduğuyla Deleuzecü dil anlayışındaki dilin bir beden oluşu ve onun aynı zamanda dilsel bir sembolizm biçimi olarak anlaşılması arasında bir benzerlik görülebilir. Aynı şekilde söz edimleri kuramında dilin bir uzlaşı sistemi olduğu kabulüyle Deleuzecü anlayıştaki bu dilsel uzlaşının dilin sınırlarına gönderme yapması arasında da bir ilgi kurulabilir. Ve yine söz edimleri kuramındaki dilin konuşanla dinleyen arasında gerçekleşen aktüel bir iletişim biçimi olduğu inancının bir sonucu olarak dilin temsil yönüne bağlı bir takım politik ve güç ilişkileri temelli fonksiyonu ile Deleuzecü dil anlayışındaki dilin, gramerin ve dili kullananlar arasındaki güç ilişkileri durumları arasında bazı ilgiler kurulabilir. Söz edimleri kuramında oldukça önemli olan yönelimsellik, edimsellik, yinelenebilirlik/dile getirilebilirlik ilkesi gibi kavramlarla Deleuzecü düşüncedeki emir sözlerin işlevleri, yersiz yurtsuzlaşma gibi kavramlar arasında birçok benzerlikler bulmak mümkündür. Bu çalışma, bu açıdan söz edimleri kuramı ile Deleuze’ün dil anlayışı arasında karşılaştırmalı bir ilgi kurma denemesidir.

Anahtar Kelimeler

Dil, Performatif Dil Anlayışı, Söz Edimleri Kuramı, Deleuze, Searle.

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı (2. bs). İnkilap Yayınları.
• Austin, J. L. (2007). Söylemek ve Yapmak: Harvard Üniversitesi 1955 William James Dersleri (R. L. Aysever, Çev.). Metis Yayınları.
• Baktır, H. (2013). Speech Act Theory: Austin, Searle Derrida’s Response and Deleuze’s Theory of Order-word. Epiphany: Journal of Transdisciplinary Studies, 6(2), 100-111. https://doi.org/dx.doi.org/10.21533/epiphany.v6i2.74
• Barthes, R. (2005). Göstergebilimsel Serüven (M. Rifat & S. Rifat, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Barton, J. (2003). Iterability and the Order-Word Plateau: ‘A Politics of the Performative’ in Derrida and Deleuze/Guattari. Critical Horizons: A Journal of Philosophy and Social Theory, 4(2), 227-264. https://doi.org/10.1163/156851603322398288
• Çalcı, S. (2012). Deleuze ve Guattari’de Dilin Yersiz-yurtsuzlaşması: Emir-Sözcüklerden Tercihler Mantığına. POSSEIBLE: DÜŞÜNME DERGİSİ / JOURNAL OF THINKING, 2, 6-27. https://doi.org/10.5281/zenodo.7419608
• Çalcı, S. (2019). Deleuze, Kant ve Ada: Hakikate Jeolojik Bir Yaklaşım. ViraVerita (E-Dergi): Disiplinlerarası Karşılaşmalar, 10, 268-286.
• Deleuze, G. (2013a). Kritik ve Klinik (İ. Uysal, Çev.; 2. bs). Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2013b). Müzakereler: 1972 1990 (İ. Uysal, Çev.; 2. bs). Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2015). Anlamın Mantığı (H. Yücefer, Çev.; 1. bs). Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2016). Proust ve Göstergeler (A. Meral, Çev.). Alfa Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2017). Fark ve Tekrar (B. Yalım & E. Koyuncu, Çev.; 1. bs). Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (1993). Kapitalizm ve Şizofreni 2 (Bin Yayla: Kapma Aygıtı) (A. Akay, Çev.; 1. bs). Bağlam Yayınları.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (2000). KAFKA: Minör Bir Edebiyat İçin (Ö. Uçkan & I. Ergüden, Çev.; 1. bs). Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (2020). Anti-Ödipus: Kapitalizm ve Şizofreni 1 (F. Ege, H. Erdoğan, & M. Yiğitalp, Çev.; 4. bs). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ferré, F. (1999). Din Dilinin Anlamı (Z. Özcan, Çev.). Alfa Yayıncılık.
• Giddens, A. (2003). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları (Ü. Tatlıcan & B. Balkız, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Goodchild, P. (1993). Speech and Silence in the Mumonkan: An Examination of Use of Language in Light of the Philosophy of Gilles Deleuze. Philosophy East and West, 43(1), 1-18. https://doi.org/10.2307/1399466
• İnam, A. (2001). Hermenötik’in Anlam Dünyasındaki Tekabülleri: Mana, Te’vil ve Tefsir. İçinde N. Kara (Ed.), Kur’an ve Dil-Dil Bilim ve Hermenötik-Sempozyumu (ss. 81-92). Bakanlar Matbaası.
• Lecercle, J.-J. (2002). Deleuze and Language. Palgrave Macmillan Publishers Limited.
• Say, Ö. (2017). Deleuze ve Guattari’de Toplum ve Dil. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 9, 377-394. https://doi.org/10.16947/fsmia.323397
• Searle, J. R. (2000). Söz Edimleri: Bir Dil Felsefesi Denemesi (R. L. Aysever, Çev.). Ayraç Yayınevi.
• Searle, J. R. (2005a). Bilinç ve Dil (M. Macit & C. Özpilavcı, Çev.; 1. bs). Litera Yayınları.
• Searle, J. R. (2005b). Toplumsal Gerçekliğin Yeniden İnşası (M. Macit & F. Özpilavcı, Çev.). Litera Yayınları.
• Searle, J. R. (2006). Zihin, Dil, Toplum (A. Tural, Çev.). Litera Yayınları.
• Stevenson, F. (2009). Stretching Language to Its Limit: Deleuze and the Problem of Poiesis. Concentric: Literary and Cultural Studies, 35(1), 77-108.
• Thomas, D. (1996). It’s Not What You Say, It’s That You Say It: Speech, Performance, and Sense in Austin and Deleuze. Philosophy & Rhetoric, 29(4), 359-368. https://www.jstor.org/stable/40237914
• Uslu, A. (2020). Anlamın Organsız Bedeni. ViraVerita E-Journal: Interdisciplinary Encounters, 11, 115-139.
• Uygur, N. (2001). Dilin Gücü. Yapı Kredi Yayınları.
• Ünlüsoy, A. (2014). Dilsel Anlam Probleminin Searlecü Yaklaşım Bağlamında Performatif Açıdan Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 63-79.