Levinas ve Derrida’da Dostluk

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 2, 573 - 611, 30.09.2024

Emine Aydoğan

https://doi.org/10.20981/kaygi.1495035

Öz

Bu çalışmada çağdaş felsefenin iki önemli siması olan Fransız düşünürler Emmanuel Levinas ve Jacques Derrida’nın dostluk meselesine yaklaşımları ele alınmaya çalışılacaktır. Felsefe ile yakın bir bağı olan bir kavram olarak dostluk, İlk çağdan çağdaş felsefeye her dönem bazı problematikler çerçevesinde sürekli yinelenen bir tema olarak karşımıza çıkar. Özellikle çağdaş felsefede yaşam deneyiminin temel gönderenlerinden biri olarak dışımızdakileri, başkalarını hatırlatan ve bu anlamda ben-öteki problematiği çerçevesinde çokça tartışılan bir temadır. Dolayısıyla dostluk teması için bu iki ismin seçilmesi tesadüf değildir. Öznelerarasılığın ve ötekinin yeniden tartışılmaya başlandığı Kıta Avrupası Felsefesinde, ihmale uğramış dostluk meselesi de bu isimlerle birlikte tekrar felsefe sahnesine taşınmıştır. Bu anlamda iki isimden ilk olarak öteki filozofu olarak görülen ve felsefeye etikle başlangıç yapan Levinas’ın ötekiye öncelik verirken dostluk meselesindeki tavrı ve dostlukla ilgili yaklaşımlara yön verip vermediği tartışmaya açılacaktır. Diğer taraftan Dostluk Politikası başlıklı eseriyle öne çıkan Derrida’nın dostluk meselesini yine öteki üzerinden kimlik ve farklılık problemleriyle nasıl ilişkilendirdiği açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dostluk, Öteki, Levinas, Derrida, Etik, Politika

Friendship in Levinas and Derrida

Öz

In this study, the approaches of French thinkers Emmanuel Levinas and Jacques Derrida, two important figures of contemporary philosophy, to the issue of friendship will be discussed. Friendship, as a concept that has a close connection with philosophy, appears as a recurring theme within the framework of some problematics in every period from the Ancient Age to Contemporary philosophy. Particularly in contemporary philosophy, it is a theme that reminds us of others as one of the basic senders of life experience and in this sense, it is a theme that is widely discussed within the framework of the problematic of self and other. Therefore, it is no coincidence that these two names were chosen for the theme of friendship. In Continental European Philosophy, where intersubjectivity and the other began to be discussed again, the neglected issue of friendship was brought back to the philosophical stage with these names. In this sense, the attitude of Levinas, who is seen as the first philosopher of the other and who started philosophy with ethics, on the issue of friendship while giving priority to the other, and whether he directs the approaches to friendship will be discussed. On the other hand, it will be tried to explain how Derrida, who stands out with his work titled The Politics of Friendship, relates the issue of friendship to the problems of identity and difference through the other.

Anahtar Kelimeler

Friendship, Other, Levinas, Derrida, Ethic, Politics

Kaynakça

• Agamben, G. (2011/2012). “Dostluk”. (çev. Maya Mandalinci). Cogito Sayı 68-69, ss.165-172.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern Etik (çev. Alev Türker). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayoğlu Kına, F. (2010). “Simone de Beauvoir: Öteki Olarak Kadın”. Kaygı, vol.15, ss.71-78.
• Bensussan, G. (2010). “Gerard Bensussan ile Levinas Üstüne Bir Söyleşi”(çev. Hilmi İlksen Mavituna). MonoKL Levinas Özel Sayısı, (ed.Volkan Çelebi). Yıl 4 Numara VIII-IX, ss.715-721.
• Blackham, H. J. (2020). Altı Varoluşçu Düşünür (çev. Ekin Uşşaklı). Ankara: Dost Kitabevi.
• Caputo, J. D. (2002). “Good will and the Hermeneutics of Friendship: Gadamer and Derrida”, Philosophy & Social Criticism, vol. 28 No 5, pp. 512–522.
• Caputo, J. D. (2022). Hakikat (çev. Recep Yılmaz). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Critchley, S. (2010). Sonsuz Talep: Bağlanma Etiği, Direniş Siyaseti (çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çalışkan, N. (2022). “Emmanuel Levinas: Başka(sı) Kavramında Şiddetin İmkânı Sorunu”. Başkası ve Şiddet: Schmitt, Benjamin, Arendt, Levinas, Ricoeur, Derrida (ed.Işıl Bayar Bravo, Hamdi Bravo, ss.106-136). Ankara: Fol Kitap.
• Dallmayr, F. (1999). “Derrida and Friendship”. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 2:4, ss.105-130.
• Deleuze, G. D. (2015). Felsefe Nedir? (çev. Turhan Ilgaz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demirhan, A. (2005). “‘Başlangıç ve Hayret’: Levinas’ta ‘Savaş ve Barış’”, Tezkire 38-39, ss.23-47.
• Derrida, J. (1988). “The Politics of Frienship”. Journal of Philosophy, Vol.85, pp.632-644.
• Derrida, J. (1998). “Yapıbozum ve Pragmatizm”. Yapıbozum ve Pragmatizm (der. C. Mouffe, çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Derrida, J. (2011). “Nietzsche ve Makina”. Richard Beardsworth ile Söyleşi. Nietzschelerin Şöleni (der.-çev. Ali Utku&Mukadder Erkan, ss.189-238). İstanbul: Otonom.
• Derrida, J. (2020). The Politics of Frienship (trans. George Collins). New York: Verso Books.
• Deutscher, P. (2022). Derrida’yı Nasıl Okumalıyız? (çev. Caner Can Turan). İstanbul: Runik Kitap.
• Devere, H. (2005). “The Fraternization of Friendship and Politics: Derrida, Montaigne and Aristotle”. Critical Perspectives on Communication, Cultural & Policy Studies, Vol. 24 (1 & 2), pp.75-82.
• Direk, Z. (2016). “Sunuş”. Sonsuz Tanıklık. Emmanuel Levinas. (ss.7-39). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Erkan, M. (2011). “ ‘Çığırından Çıkmış Şimdi’de ‘Gelecek Godot’yu Beklemek: Samuel Beckett’in Godot’yu Beklerken Adlı Oyununa Derridacı Bir Okuma”. Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 22, ss.43-70.
• Fathaigh, C. Ó. (2021). “Is There a Politics to Friendship? Derrida’s Critique of the Couple in Montaigne, Kant and Levinas” (ed. In Luke Collison), Derrida’s Politics of Friendship: Amity and Enmity, Edinburgh University Press. pp. 58-67.
• Gözel, Özkan. (2004). “ ‘Öteki Metafiziktir’: Levinas’ta Var/lık ve Öte/ki”. Tezkire: Levinas Özel sayı 38-39 Mayıs/Ağustos 04, ss.56-70.
• Gözel Ö., Özyel H. (2004). “Bu sayıda/Levinas: Öteki, Etik ve Siyaset”. Tezkire: Levinas Özel sayı 38-39 Mayıs/Ağustos 04, ss.5-22.
• Güneş, C. D. (2019). “Emmanuel Levinas”. Çağdaş Fransız Felsefesi (ed. Işıl Bayar Bravo &Hamdi Bravo&Banu Alan Sümer, ss.155-182). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Haddad, S. (2015). “Friendship”. Jacques Derrida: Key Concepts (ed.Claire Colebrook). New York: Routledge, ss.68-76.
• Holst, J. (2020). “Realising Unfulfillable and Impossible Ethical Demands: Løgstrup and Levinas on Trust and Love, Hospitality and Friendship”. The Journal of Ethics 24: 469–483 https://doi.org/10.1007/s10892-020-09336-0.
• Horton, S. (2020). Rethinking Frienship: Fidelity Within Finitude[Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Boston College Morrissey College of Arts and Sciences Graduate School, Boston.
• Küçükalp, K. (2016). Çağdaş Felsefede Farklılık Tartışmaları. Bursa: Emin Yayınları.
• Küçükalp, K. (2020). Derrida: Felsefenin Dekonstrüksiyonu. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Levinas, E. (1991). Totality and Infinity: An Essay on Exteriority. Kluwer Academic Publishers. (eBook) DOI 10.1007/978-94-009-9342-6.
• Levinas, E. (2005). “Emmanuel Levinas İle Söyleşi: Etik ve Siyaset”. Tezkire 38-39, ss.147-157.
• Levinas, E. (2010). “Olmaktan Başkaca Ya da Özün Ötesinde”. MonoKL Levinas Özel Sayısı (ed. Volkan Çelebi), Yıl 4 Numara VIII-IX, ss.628-654.
• Levinas, E. (2016a). “Aşkınlık ve Yükseklik”, Sonsuz Tanıklık. Emmanuel Levinas (çev. Medar Atıcı, Melih Başaran, Gaye Çankaya vd.). ss.115-128, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Levinas, E. (2016b). “Başka’nın İzi”, Emmanuel Levinas Sonsuza Tanıklık. (çev. Medar Atıcı, Melih Başaran, Gaye Çankaya vd., ss.129-146). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Levinas, E. (2016c). “Etik ve Sonsuz” Emmanuel Levinas Sonsuza Tanıklık (çev. Medar Atıcı, Melih Başaran, Gaye Çankaya vd.). ss.295-344, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Levinas, E. (2016d). “Öz ve Çıkarsızlık”, Emmanuel Levinas Sonsuza Tanıklık (çev. Medar Atıcı, Melih Başaran, Gaye Çankaya vd.). ss.147-162. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Lynch, M. S. (1997). Dostluk Üzerine (çev. Fermâ Lekesizalın). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lynch, M. S. (2002). “Aristotle and Derrida on Friendship”. Contretemps 3, July. pp.98-108. https://philarchive.org/archive/LYNAAD.
• Omay, M. (2023). Çağdaş Etik Tartışmaları. İstanbul: Vakıf Bank Kültür Yayınları.
• Ponzio, A. (2010). “Levinas ve Varlık” (çev. Hande Koçak). MonoKL Levinas Özel Sayısı (ed. Volkan Çelebi), Yıl 4 Numara VIII-IX, ss.192-208.
• Salanskis, J.-M. (2010). “Levinas’a Yöneltilen İtirazlar Üzerine”. (çev. Murat Erşen). MonoKL Levinas Özel Sayısı, (ed. Volkan Çelebi), Yıl 4 Numara VIII-IX, ss.288-302.
• Sartre, J.-P. (2014). Varlık ve Hiçlik (çev.Turhan Ilgaz&Gaye Çankaya Eksen). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Senatore, M. (2015). “Jacques Derrida: A Biographical Note”. Jacques Derrida Key Concepts (ed.Claire Colebrook). ss.1-9, New York: Routledge.
• Sözer, Ö. (2013). “Emanuel Lévinas: Aynı-Olandaki Başkası”. Çağdaş Fransız Düşüncesi (çev. Zeynep Direk &Refik Güremen). İstanbul: Minör Yayınları.
• Spiegelberg, H. (2021). Fenomenolojik Hareket (çev. Seçim Bayazit). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Türk, D. (2013). Öteki, Düşman, Olay: Levinas, Schmitt ve Badiou’da Etik ve Siyaset. İstanbul: Metis Yayınları.
• Udoff, A. (2005).” Levinas and the Question of Friendship”. Levinas Studies Volume 1, pp.139-156, https://doi.org/10.5840/levinas2005110.
• Urabayen, J., Jorge L. C. (2015). “Politics in Levinas and Derrida: Beyond and Against Liberalism”, SAGE Open 1–11, DOI: 10.1177/2158244015614609.
• West, D. (2013). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş (çev. Ahmet Cevizci). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Wortham, S. M. (2011/2012). “Dostluğun Yasası: Agamben ve Derrida” (çev. Maya Mandalinci-Şeyda Öztürk). Cogito Sayı 68-69, ss.173-195.