Platon ve Aristoteles’te "Varolmayan" Kavramı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 1, 457 - 488, 28.03.2025

Mehmet Türkan

Öz

Platon ve Aristoteles’in "varolmayan" üzerine öne sürdüğü savlar Pre-Sokratik felsefedeki tartışmalarda öne çıkan iki temel yaklaşım üzerinden gelişir. Pre-Sokratik felsefede Herakleitos’un sürekli oluş halindeki dünyasında "varolmayan" (mê on) ve “varolan” (to on) diyalektik birlik halinde şeylerin artık olmadıkları geçmişini ve şimdide oldukları halini ifade eder. Herakleitos’un dünyasında varolan ve varolmayan birbirinde taşınırken, Xenophanes’in öncülük ettiği Eleatik yaklaşımda varolanın varolan, varolmayanın varolmayan olduğu öne sürülerek varolan ve varolmayanın diyalektik birliğine çizgi çekilir. Her iki yaklaşımda da varolan ve varolmayan varoluş dünyasının kavrayışına aracılık eden en genel mantık kategorileri olarak karşımıza çıkar. Varolanın varolan, varolmayanın varolmayan olduğunu öne süren Eleacı düşünceye karşıt argümanlar geliştiren Platon, en genel formlar arasındaki ilişkilere odaklanarak varolanın varolmayan, varolmayanın varolan olduğunu öne sürer. Pre-Sokratik felsefede varolmayan üzerine yürütülen tartışmaların ayrıntılı bir incelemesi üzerinden kendi anlayışını geliştiren Aristoteles ise “varolmayan”ın yoksunluk, bilkuvve varlık ve boşluk gibi çeşitli anlamlarının açıklamasını yapar. Her iki filozof da hiçbir şeyin mutlak yokluktan gelmediğini, varolan her şeyin öncesiz ve sonrasız taşıyıcısının madde olduğunu öne sürer. Platon ve Aristoteles’te bütün bu açılardan “varolmayan”ın anlamına yoğunlaşan makalenin varolmayanın ontolojisine ve modern felsefedeki olumsuzlama ve hiçlik tartışmalarına katkı sunacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Platon, Aristoteles, Varolmayan, Varolan, Boşluk

A Study on The Concept of “Non-Being” in Plato and Aristotle

Öz

The arguments put forward by Plato and Aristotle on the "non-being" develop through two fundamental approaches that came to the fore in the discussions in Pre-Socratic philosophy. In Pre-Socratic philosophy, in the constantly occurring world of Heraclitus, "non-being" (mê on) and “being” (to on) in the state of dialectical unity refers to the past, where things are no longer, and the way they are in the present. While in Heraclitus' world, the “being” and the “non-being” are carried within each other, in the Eleatic approach, pioneered by Xenophanes, the being is claimed to be the being and the non-being is the non-being, thus drawing a line between the dialectical unity of the being and the non-being. In both approaches, the being and the non-being appear as the most general logical categories that mediate the understanding of the world of existence. Plato, who developed arguments against the Eleatic thought that being is being and what does non-being is what does non-being, focused on the relationships between the most general forms and argued that being is what does non-being and what does non-being is what does being. Aristotle, who developed his own understanding through a detailed examination of the discussions on “non-being” in Pre-Socratic philosophy, explains the various meanings of “non-being” such as absence, potential being and void. Both philosophers argue that nothing comes from absolute nothingness, and that the eternal carrier of everything that exists is matter (hyle). It is hoped that the article, which focuses on the meaning of "non-being" in Plato and Aristotle from all these perspectives, will contribute to the ontology of "non-being" and to the discussions of negation and nothingness in modern philosophy.

Anahtar Kelimeler

Plato, Aristotle, Non-Being, Being, Void

Kaynakça

• Aristoteles. (2002). Yorum Üzerine (De Interpretatione) (çev. S. Babür). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aristoteles. (2018). Ruh Üzerine (Peri Psukhés) (çev. Z. Özcan). İstanbul: Sentez Yayınları.
• Aristoteles. (2019). Oluş ve Bozuluş (çev. Y. Gurur Sev). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Aristoteles. (2021a). İlk Felsefe (Metafizik) (çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınları.
• Aristoteles. (2021b). Metafizik (çev. Y. Gurur Sev) İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Aristoteles. (2023). Fizik (çev. S. Babür). Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, A. (2023). İlkçağ Felsefe Tarihi I, Sokrates-Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bakaoukas, M. D. (2014). Nonexistence: A comparative-historical analysis of the problem of nonbeing. E-Logos Electronic Journal For Philosophy. 4, 1-26. Publisher: University of Economics, Prague.
• Cornford, F. M. (1989). Platon'un Bilgi Kuramı (çev. A. Cevizci). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Demos, R. (1933). Non-Being. The Journal of Philosophy. 30(4), 85-102. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/2015366.
• Duman, M. (2021). Aristoteles'in Yer Analizi. Felsefe Dünyası Dergisi, 73(Yaz), 2021, ss. 88-104.
• Elsby, C. (2014). Truth and Non-Existence in Aristotle. McMaster University Doctorate of Philosophy (2014), Hamilton, Ontario.
• Erkızan, H. N. (2016). Aristoteles: Yaşamı, Yapıtları ve Felsefesi. (2016, 2. baskı). Özne Dergisi, "Aristoteles" Özel Sayısı (2. baskı) (ss. 7-52). Konya: Çizgi kitabevi.
• Kenny, A. (2021). Batı Felsefesinin Yeni Tarihi, Cilt 1: Antik Felsefe (çev. S. Uslu). İstanbul: Küre Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2016). Aristoteles'in Ousia'sı ve Substans Kavramı. Özne Dergisi, "Aristoteles" Özel Sayısı (2. baskı) (ss. 53-64). Konya: Çizgi kitabevi.
• Lewis, F. A. (1976). Plato on "Not”. California Studies in Classical Antiquity, 9, 89-115. University of California Press. Stable URL: https://www.jstor.org/ stable/25010702.
• Lee, E. N. (1972). Plato on Negation and Not-Being in the Sophist. The Philosophical Review, 81(3), 267-304. Duke University Press on behalf of Philosophical Review. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/2184327.
• Mourelatos, A. P. D. (1981). Pre-Socratic Origins of the Principle that There are No Origins from Nothing. The Journal of Philosophy. 1981, Vol. 78 (11), pp. 649-665. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/2026576.
• Parmenides. (2021). Fragmanlar (çev. Y. Gurur Sev). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Patzig, G. (2016). Aristoteles'in Metafizik'inde Teoloji ve Ontoloji. Özne Dergisi, “Aristoteles" Özel Sayısı (2. baskı) (ss. 63-86). Konya: Çizgi kitabevi.
• Peters, F. E. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü (çev. H. Hünler). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Platon. (1992). Devlet (çev. S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon. (1996). Parmenides (çev. S. Babür). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Platon. (1997). Theaitetos (çev. M. Gökberk). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Platon. (2000). Sofist (çev. C. Karakaya). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Platon. (2001). Timaois (çev. E. Güney & L. Ay). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Ross, D. (2020). Aristoteles (çev. A. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yılmaz, Z. B. (2016). Aristotelesçi Doğa Felsefesi ve Metafizik İlişkisi Bağlamında Boşluğun Reddi. Özne Dergisi, "Aristoteles" Özel Sayısı (2. baskı) (ss. 95-110). Konya: Çizgi kitabevi.
• Weber, A. (1993). Felsefe Tarihi (çev. H. Vehbi Eralp). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Yardımlı, A. (2021). Arkasöz. Aristoteles (çev. A. Yardımlı). İlk Felsefe (Metafizik) (ss. 269-310). İstanbul: İdea Yayınları.