TARİHİ KENT MERKEZİ VE GECEKONDU ALANLARINDAKİ KENTSEL DÖNÜŞÜM: ANTALYA KALEİÇİ BÖLGESİ, BALBEY VE GÜNEŞ MAHALLESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 11 - 42, 31.03.2022

Hüseyin Gül Ahmet Özaslan

Öz

Dinamik bir yapıya sahip olan kentler, sürekli bir gelişim içerisindedir. Gelişen ve değişen kentler, birçok unsurun etkisiyle eskime, bozulma veya köhneleşme süreçleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Kentlerin hızla büyümesi, tarihi kent merkezlerinin, eski yerleşim yerlerinin ve sanayi ve liman bölgelerinin terk edilmesine neden olmakta, çarpık ve sağlıksız yapılaşmanın önünü açmaktadır. Kontrolsüz kentsel yayılımın ortaya çıkardığı sorunlar mekânsal, çevresel, ekonomik ve sosyal yapı üzerinde önemli tahribatlar oluşturmaktadır. Bu sorunların giderilmesi için ortaya konan kentsel stratejilerden birisi, kentsel dönüşüm ve yenileme projeleridir. Kentsel dönüşüm projeleri farklı aktörler ve ortaklık modelleriyle hayata geçirilmekte ve dönüşüme girmesi gereken mekânın özellikleri göz önüne alınarak, uygulamada nasıl bir yönteminin kullanılacağı belirlenmektedir. Antalya kent merkezinde de farklı uygulama yöntemleri kullanılarak kentsel dönüşüm projeleri hayata geçirilmektedir. Çalışmada, Antalya kent merkezindeki tarihi Kaleiçi ve Balbey Mahallesi ile Güneş Mahallesi gecekondu alanındaki kentsel dönüşüm süreci, gerçekleştirilen ve gerçekleştirilecek olan projeler bakımından karşılaştırılmaktadır. Son olarak, uygulamaya konan/konacak olan projelerin sosyoekonomik ve mekânsal etkilerinin neler olduğu/olacağı tartışılarak, öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Büyüme, Kentsel Dönüşüm, Antalya Kent Merkezi, Kaleiçi, Balbey, Güneş Mahallesi

URBAN REGENERATION IN HISTORICAL CITY CENTERS AND SLUM AREAS: THE CASE OF KALEİÇİ DISTRICT, BALBEY AND GÜNEŞ NEIGHBORHOOD IN ANTALYA

Öz

Cities with a dynamic structure are in a continuous development. Developing and changing cities are faced with the processes of obsolescence, deterioration or dilapidation with the effect of many factors. The rapid growth of cities leads to the abandonment of historic urban centers, old settlements and industrial and port areas, and paves the way for wry and unsanitary constructions. The problems caused by the urban sprawl cause signifcant damage to the spatial, environmental, economic and social structure. One of the urban strategies resorted to solve these problems is urban regeneration and renewal projects. Urban regeneration policies and projects are implemented with different actors and partnership models, and the kind of method used in practice is determined by taking into account the characteristics of the space regenerated. Urban regeneration projects are implemented in the city center of Antalya via different implementation methods. This paper aims to study and compare the urban regeneration processes in the historical slum areas of Kaleiçi, Balbey and Güneş neighborhoods in Antalya city center via the realized and continuing projects. Finally, the socio-economic and spatial effects of the projects that have been/will be implemented are discussed, and suggestions are presented.

Anahtar Kelimeler

Urban Growth, Urban Regeneration, Antalya City Center, Kaleiçi, Balbey

Kaynakça

• Adair, A.S., Berry, J.N., Mcgreal, W.S., Deddis, W.G. ve Hirst, S.M. (1999). Evaluation of Investor Behavior in Urban Regeneration. Urban Studies, 36(12), 2031-2045.
• Akkar Ercan, M. (2015). İstanbul’da Tarihi Mahallelerde Sürdürülebilir Topluluk Gelişimi: Stratejiler, Çelişkiler ve Çıkmazlar. B. Duman ve İ. Coşkun (Ed.). Neden, Nasıl ve Kim İçin Kentsel Dönüşüm. (s. 401-429) içinde İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Alp, İ. (2005). Kentsel Dönüşüm-Kentsel Mekânın Yeniden Üretilmesi Sürecinde Yönetişim ve Uygulama Araçları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. İstanbul.
• Alpan, A. (2016). 1980 Sonrası Ulusal Turizm Politikalarının Antalya Kaleiçi’nin Turizm Odaklı Dönüşümü Üzerindeki Etkisi. Seksen Sonrası Mekân ve Planlama. (s. 401- 409) içinde Ankara: Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
• Alpaslan, H. İ. ve Tüter, A. (2016). Kentsel Dönüşüm Sürecinde TOKİ Uygulamaları ve Halkın Algılarına Göre Değerlendirilmesi. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 11-44.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2013). Antalya Balbey Mahallesi Kentsel Sit Alanı ve Çevresi 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı – Plan Raporu. KUDEB. İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2014). Balbey Mahallesi Kentsel Sit Alanı ve Çevresi Yenileme Alanı İlanı Gerekçe Raporu. Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2016a). Balbey Yenileme Projesi İmar Planı Revizyonu ve Kentsel Tasarım Projesine Yönelik Analiz Çalışması Raporu. İlke Planlama Ltd. Şti.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2016b). Kepez Toptancı Hali Konut Projesi Teknik Rapor. Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2017). Güneş Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi Hak Sahipliliği Uygulama Yönergesi. Plan ve Bütçe Komisyon Raporu. Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2018a). Antalya İli, Muratpaşa İlçesi Kaleiçi Kentsel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı – Plan Açıklama Raporu. İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı Planlama Şube Müdürlüğü.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Anet. (2018b). Balbey Yenileme Projesi 1. Etap Fizibilite Raporu. 870 Sayılı Meclis Kararı. Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2018c). 304 Sayılı Karar: Kepez İlçesi, Güneş Mahallesi Riskli Alan Sınırları İçerisinde Hak Sahipleri İle Antalya Büyükşehir Belediyesi Arasında Yapılacak Sözleşme. Kent Estetiği Dairesi Başkanlığı.
• Antalya Valiliği. (2003). Antalya Kültür Envanteri (Merkez). (1. Cilt). Antalya.
• Babahan, A. ve Güler, Z. (2015). Kentsel Dönüşüm, Sürdürülebilir Kalkınma ve Sosyal Çeşitlilik/Karışım. B. Duman ve İ. Coşkun (Ed.). Neden, Nasıl ve Kim İçin Kentsel Dönüşüm. (s. 471-496) içinde İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Bayraktar. D. ve Bayraktar, E. A. (2019). Antalya Kent Merkezinde Kentsel Dönüşüm Uygulamaları. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(1), 19-35.
• Couch, C., Sykes, O. ve Börstinghaus, W. (2011). Thirty Years Of Urban Regeneration In Britain, Germany And France: The Importance of Context and Path Dependency. Progress in Planning, (75), 1–52.
• Çetin Z., R. ve Sönmez Ö., İ. (2014). Tarihi Kent Merkezlerinde Yeniden Canlandırma Stratejileri. Ege Mimarlık, 18-21. Gül, M. (2006). Antalya Kent Merkezi Kültür ve Turizm Gelişim Bölgesinde Yer Alan Sit Alanları ve Bu Alanlarda Antalya Büyükşehir Belediyesince Başlatılan Çalışmalara İlişkin Genel Bir Değerlendirme. Planlama, (4), 121-145.
• Gül, H. ve Dulupçu, M. A. (2009). Local Economic Development, Urban Change and Regeneration in Turkey: Possibilities for Transcending beyond Modernism. J. Diamond (Ed.). Urban Regeneration Management: International Perspectives. (s. 154- 171) içinde London: Routledge Publications.
• Hatami, M. (2013). Tarihi Kent Merkezlerinin Koruma Sorunları, Urmiye Tarihi Kent Merkezi Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Kamacı, E. ve Örmecioğlu, H. T. (2005). Kentsel Sit Alanlarında Kentsel Dönüşüm Problematiği Antalya Kaleiçi. Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları, 550-558.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kepez Belediyesi. (2015). 25505 Ada 8 Parsel ve Kuzeyine İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Revizyonu. İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı Planlama Şube MÜdürlüğü.
• Manavoğlu, E. (2009). Antalya Kenti’nin Geçmişten Günümüze Mekânsal Gelişimi ve Planlama Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Planlama, (2), 19-30.
• Mehdipoura, A. ve Niab, H. R. (2013). Industrialization and City Change; the Concept and Historical Evolution of Urban Regeneration. International Journal of Sciences: Basic and Applied Research (IJSBAR), 12(1), 176-181.
• Oyinloye, M.A, Olamiju, I.O. ve Popoola, O.O. (2017). Urban Renewal Strategies In Developing Nations: A focus on Makoko, Lagos State, Nigeria. Journal of Geography and Regional Planning, 10(8), 229-241.
• Özden, P. P. (2016). Kentsel Yenileme Yasal-Yönetsel Boyut Planlama ve Uygulama. (2. baskı). Ankara: İmge Kitabevi. Roberts, P. (2000). The Evolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration. P.
• Roberts ve H. Sykes (Ed.). Urban Regeneration A Handbook. (s. 9-36) içinde London: SAGE Publications Ltd.
• Subaşı, H. (1990). Yerel Yönetimlerin Koruma Etkinliklerinde Rolü ve Önemi Yerel Ölçekte Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurultayı Bildiriler Kitabı (s. 59-61) içinde Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Şahin, S. Z. (2015). Yaşanabilirlik İlkesi Üzerinden Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Sürecinin Bir Kamu Politikası Aracı Olarak Değerlendirilmesi. M. Yıldız ve M.Z. Sobacı (Ed.). Kamu Politikası Kuram ve Uygulamaları. (s. 499-520) içinde Ankara: Adres Yayınları. 2. Baskı.
• Tomeldan, M. Antonio, M. Arcenas, J. ve Caccalda, P. A. (2014). “Shared Growth” Urban Renewal Initiatives in Makati City, Metro Manila, Philippines. Journal of Urban Management, 3(1-2), 45-65.
• Türk, A. (2013). Antalya Kenti Konut Dışı Tescilli Sivil Mimari Yapılar ve Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 17(1), 113-132.
• Uçar, A. ve Gültekin, E. (2010). Toplumsal Değişime Bağlı Mekânsal Değişim; Antalya’da İki Konut Örneği. Mekan Tasarımında Kültürel Yaklaşımlar. 2. Ulusal İç Mimarlık Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 82-93) içinde İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• UNEP. (2004). Guidelines for Urban Regeneration in The Mediterranean Region. Priority Actions Programme Regional Activity Centre Split. 1-45. Erişim Adresi: https:// iczmplatform.org/storage/documents/XCmLirwA3zfA07EMzztS7c69qM0WyCAsjJPY0Odb.pdf
• Uyar, M. ve Erdoğan, M. (2008). Antalya Kaleiçi Neden Korunamıyor, Ne Yapılmalı?. Kent-Müze-Tarih Söyleşileri Dizisi-II, Antalya: Antalya Kent Müzesi Projesi Yayınları.
• Yağcı, Ö. (2009). Antalya Tarihi Kent Merkezi Gelişim Süreci. Planlama/2, (46), 31-49.
• Yenice, M. S. (2014). Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Deneyiminin Tarihsel Analizi. BAÜ Fen Bil. Enst. Dergisi, 16(1), 76-88.