TARİHSEL PERSPEKTİFTEN TÜRKİYE'DE SİVİL TOPLUM VE DEVLET İLİŞKİSİ: MÜSİAD'IN DEĞİŞEN SİYASAL SÖYLEMİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 47 - 70, 12.04.2023

Talha Köseoğlu

https://doi.org/10.58658/kaypod.1186469

Öz

Bu makale, MÜSİAD'ın kuruluşundan bu yana siyasi söylemini farklı siyasi bağlamlar altında incelemektedir. Analiz üç dönemden oluşmaktadır: (I) MÜSİAD'ın 1990 ile 1998 yılları arasındaki kuruluş yılları; (II) 1998'den 2000'lerin sonuna kadar olan dönemi kapsayan 28 Şubat 1997 askeri müdahalesinin sonrası; ve (III) 2011’den günümüze tekabül eden Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) hükümetteki üçüncü ve dördüncü dönemleri ile Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı olarak ilk dönemi. Derneğin resmi dergisi Çerçeve, Türkiye ekonomisine ilişkin yıllık raporlar ve özelleştirme, dış ticaret, anayasa reformu ve AB gibi belirli temalarla ilgili yayınladığı özel raporlar, kitapçıklar ve kitaplar gibi MÜSİAD yayınlarını eleştirel söylem analizi tabi tutan makalenin temel savı, MÜSİAD'ın devletten bağımsız olması iddiasının, Batı Avrupa ülkelerinde görülen burjuva sınıfının devlete karşı şüpheci tutumunun bir yansıması olmaktan ziyade laik devlet politikaları ile derneğin İslami kimliği arasındaki çatışmadan kaynaklandığıdır. MÜSİAD, 28 Şubat'tan sonra demokratik değerlere yönelik eski eleştirisini yeniden formüle ederken, derneğin söyleminin bağımsızlık iddiaları ve eleştirel tonu, 2010'dan sonra İslami yönelimli bir siyasi partinin Türkiye'deki siyasi sisteme hâkim olmaya başlaması ve MÜSİAD ile devlet arasındaki ideolojik çatışmanın sona ermesiyle ortadan kalkmış görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

devlet, sivil toplum, MÜSİAD, AK Parti, 28 Şubat, siyasal İslam, politik ekonomi

RELATIONSHIP BETWEEN CIVIL SOCIETY AND THE STATE IN TURKEY IN HISTORICAL PERSPECTIVE: CHANGING POLITICAL DISCOURSE OF MÜSİAD

Öz

This paper analyzes the political discourse of the MÜSİAD under different political contexts since the establishment of the association. The analysis consists of three periods: (I) the formation years of MÜSİAD between 1990 and 1998; (II) the aftermath of the 28 February 1997 military intervention that covers the period from 1998 to the end of the 2000s; and (III) the third and fourth terms of Islamically-oriented Justice and Development Party (JDP) in the office as well as the first term of Recep Tayyip Erdoğan as the president that corresponds to the period after 2011. By a critical discourse analysis focusing on MÜSİAD’s publications—namely, the association’s periodical Çerçeve, its annual reports on Turkish economy and special reports, booklets, and books MÜSİAD published concerning specific themes such as privatization, foreign trade, constitutional reform and the EU, this paper argues that MÜSİAD’s claim of being independent of the state rooted in the clash between secular state policies and Islamic identity of the association rather than a bourgeois suspicion towards the state as seen in the Western European countries. While MÜSİAD reformulated its erstwhile critique after February 28 around democratic values, the claims of independence and critical tone of MÜSİAD’s discourse has waned after 2010 since an Islamically-oriented political party started to dominate the political system in Turkey and ended the ideological clash between the state and MÜSİAD.

Anahtar Kelimeler

state, civil society, MÜSİAD, JDP, 28 February, political Islam, political economy

Kaynakça

• Altuğ, O. (1995). Önce özel sektör özelleştirilmeli. Çerçeve, 13, 12-15.
• Ayata, A. (1997). The Emergence of Identity Politics in Turkey. New Perspectives on Turkey, 17, 59-73.
• Aydınlı, E. (2012). Civil-Military Relations Transformed. Journal of Democracy, 23:1, 100-108.
• Başar, H. (1994). İslam Ülkeleri Arasında Ekonomik İşbirliği. İstanbul: MÜSİAD.
• Bolat, Ö. (2003). Avrupa Birliği ve Türkiye-AB İlişkilerinin Kronolojisi. İstanbul: MÜSİAD.
• Buğra, A. (1994). State and Business in Modern Turkey. Albany: The State University of New York Press.
• Buğra, A. (1998). Class, Culture, and State: An Analysis of Interest Representation by Two Turkish Business Associations. International Journal of Middle East Studies, 30:4, 521-539.
• Buğra, A. and Savaşkan, O. (2015). Türkiye’de Yeni Kapitalizm: Siyaset Din ve İş Dünyası. İstanbul: İletişim.
• Çınar, K. (2015). Local Determinants of an Emerging Electoral Hegemony: The Case of Justice and Development Party (AKP) in Turkey. Democratization, 23:7, 1216-1235.
• Dağı, İ. (2013). Post-Islamism à la Turca. in A. Bayat (Ed.) Post-Islamism: The Changing Faces of Political Islam. (pp. 78-108) New York: Oxford University Press.
• Evans, G. (1999). The End of Class Politics: Class Voting in Comparative Context. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Fraser, N. (2009). Social Justice in the Age of Identity Politics. in G. Henderson and M. Waterstone (Eds.) Geographic Thought: A Praxis Perspective. (pp. 72-89) Abingdon: Routledge.
• Hale, W. and Özbudun, E. (2010). Islamism, Democracy and Liberalism in Turkey: The case of the AKP. New York: Routledge.
• Karaaslan, A. (1993). Kit’lenme ve Özelleştirme. İstanbul: MÜSİAD.
• Kentel, F. (2006). 1990’ların İslami Düşünce Dergileri ve Yeni Müslüman Entellektüeller. In Y. Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce Vol. 6: İslamcılık. (pp. 721-798) İstanbul: İletişim.
• Keyman, F. and Koyuncu, B. (2005). Globalization, Alternative Modernities and the Political Economy of Turkey. Review of International Political Economy, 12:1, 105–128.
• Koyuncu-Lorasdağı, B. (2010). The Relationship between Islam and Globalization in Turkey in the Post-1990 Period: The Case of MÜSİAD. Bilig, 52, 105-128.
• Mardin, Ş. (1991). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
• Mert, N. (2006). Türkiye İslamcılığına Tarihsel Bir Bakış. In Y. Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce Vol. 6: İslamcılık. (pp. 411-419) İstanbul: İletişim.
• MÜSİAD. (1995). Türkiye Ekonomisi 1995. İstanbul: MÜSİAD.
• MÜSİAD. (1999). Türkiye Ekonomisi 1999. İstanbul: MÜSİAD.
• MÜSİAD. (2000). Türkiye Ekonomisi 2000. İstanbul: MÜSİAD.
• MÜSİAD. (2000). Anayasa Reformu ve Yönetimin Demokratikleşmesi. İstanbul: MÜSİAD.
• MÜSİAD. (2011). Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi. İstanbul: MÜSİAD.
• MÜSİAD. (2015). MÜSİAD 23. Olağan Genel Kurulunu Gerçekleştirdi. Çerçeve, 69, 12.
• Olpak, N. (2013). Avrupa’nın Krizi ve Türkiye Avrupa İlişkileri. Çerçeve, 61, 2.
• Olpak, N. (2014). Uluslararası Gelişmeler Işığında Türkiye-2014, speech delivered in MÜSİAD annual meeting 2014, reported in “Davutoğlu: Avrupa Ekonomik Krizdeyken Türkiye Güç Biriktirdi”, Çerçeve, 64, 18-19.
• Önis, Z., and Türem, U. (2001). Business, Globalization and Democracy: A Comparative Analysis of Turkish Business Associations. Turkish Studies, 2:2, 94-120.
• Özbudun, E. (2014). AKP at the Crossroads: Erdoğan’s Majoritarian Drift. South European Society and Politics, 19:2, 155-167.
• Özdemir, Ş. (2006). MÜSİAD ve Hak-İş'i Birlikte Anlamak. In Y. Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce Vol. 6: İslamcılık. (pp. 837-886) İstanbul: İletişim.
• Öztürk, İ. (1995). Globalleşme sürecinde devlet ve dönüşümün yönü. Çerçeve, 14, 42-58
• Öztürk, İ. (2004). 2004 Türkiye Ekonomisi. İstanbul: MÜSİAD.
• Öztürk, İ. (2008). 2008 Türkiye Ekonomisi: Demokrasi ve İstikrar İçinde Kalkınma. İstanbul: MÜSİAD.
• Öztürk, İ. (2010). 2010 Türkiye Ekonomisi Raporu: Demokraside ve Ekonomide Yükselme Zamanı. İstanbul: MÜSİAD.
• Öztürk, İ. (2011). 2011 Türkiye Ekonomisi Raporu: Sürdürülebilir Büyüme İçin Stratejik Dönüşüm. İstanbul: MÜSİAD.
• Prybyla, J. S. (1991). The Road from Socialism: Why, Where, What and How. Problems of Communism, 40, 1.
• Sachs, J. (1991). Poland and Eastern Europe: What Is to Be Done?. In A. Koves and P. Marer (Eds.) Foreign Economic Liberalization: Transformations in Socialist and Market Economies (pp. 235-246) Boulder: Westview Press.
• Tok, E. (2015). Islamic vs. Secular Business Interests: Towards Turkey’s New State Spaces. Journal of Islamic Studies and Culture, 3:1, 81-92.
• Tuğal, C. (2009). Passive Revolution: Absorbing the Islamist Challenge to Capitalism. Stanford: Stanford University Press.
• Turhan, İ. and Gündüz, L. (2003). Türkiye-IMF İlişkilerinin Kronolojisi. İstanbul: MÜSİAD.
• Utku, M. (1997). Devlet kimi himaye etmeliydi?. Çerçeve, 23, 93-96.
• Vardan, Ö. C. (2010). Önsöz. In E. R. Usul (Ed.) Yükselen Değer Türkiye. İstanbul: MÜSİAD.
• Vogel, D. (1978). Why Businessmen Distrust Their State: The Political Consciousness of American Corporate Executives. British Journal of Political Science, 8:1, 45-78.
• White, J. (2005). The End of Islamism?: Turkey’s Muslimhood Model. In R. W. Hefner (Ed.) Remaking Muslim Politics. (pp. 462-481) Princeton: Princeton University Press.
• Yankaya, D. (2009). The Europeanization of MÜSİAD: Political opportunism, Economic Europeanization, Islamic Euroscepticism”, European Journal of Turkish Studies, 9 [Online] https://doi.org/10.4000/ejts.3696.
• Yarar, E. (1994). Önsöz. In H. Şencan (Ed.) İş Hayatında İslam İnsanı. İstanbul: MÜSİAD.
• Zaim, S. (1994). Ekonomik Hayatta Müslüman İnsanın Tutum ve Davranışları. In H. Şencan (Ed.) İş Hayatında İslam İnsanı. (pp. 101-112) İstanbul: MÜSİAD.