A SEGMENT IN THE 1930'S INDEPENDENCE STRUGLE OF AZERBAIJAN: THE SHURA OF THE CAUCASUS CONFEDERATION

Yıl 2019, , 9 - 28, 31.03.2019

Ali Haydar Soysüren

https://doi.org/10.17498/kdeniz.475474

Öz

When
following the Bolshevik movement in 1920 Azerbaijan lost its independence,
which was achieved after the October Revolution of 1917, she restarted its
struggle for independence. Leaders of Azerbaijani nationalism in pursuit of
independence continued to work towards their targets in different countries
through different ways and methods.

In
this struggle, Azerbaijani nationalists occasionally came together with
representatives of other nations that share similar fate, and the struggle
against Soviet government created a natural ground for moving different
elements of various nations together.

The
Shura of the Caucasus Confederation is an experience of this context in the
1930s. The experience of the Shura of the Caucasus Confederation, against the
common enemy on the axis of the Caucasian common identity, of the
"National Liberation Movement of Azerbaijan" under the leadership of
Mehmet Emin Rasulzade together with Northern Caucasus Turkish nationalists and
the Georgian Mensheviks is a remarkable example in terms of understanding the
process of Azerbaijan's independence struggle in the 1930s. The Shura of the
Caucasus Confederation is a product of a critical period in world history,
founded in the 1930s, when the world was seeking a new equilibrium with the
revisionist outputs to the status quo established by the First World War and
the process of the Second World War was shaped.

This
study focuses on the Caucasus centred stance of Azerbaijani nationalism under
the leadership of Rasulzade through the accumulation and the needs based on
which the Shura of the Caucasus Confederation was formed as well as the
political course it foresaw. 

In
the study, the “İstiklal”,
the "Kurtuluş" magazines of Azerbaijani
nationalists and the "Şimali
Kafkasya" magazine of the North Caucasus nationalist, both the
components of the Shura of the Confederation of Caucasus, are used extensively.

Anahtar Kelimeler

Caucasus, Azarbaijan, Georgia, Armenia, Soviet Union, Natıonalısm

1930’LU YILLARDA AZERBAYCAN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİNDE BİR KESİT: KAFKASYA KONFEDERASYON ŞURASI

Öz

1917 Ekim
Devrimi ardından elde edilen bağımsızlığın 1920’de Bolşevik hareketiyle
yitirilmesi, Azerbaycan bağımsızlık mücadelesini yeniden başlatmıştır.
Bağımsızlık peşindeki Azerbaycan milliyetçiliğinin önderleri gittikleri
ülkelerde farklı yol ve yöntemlerle hedefleri doğrultusunda çalışmayı
sürdürmüşlerdir.

Bu mücadelede
Azerbaycan milliyetçileri, benzer akıbeti paylaşmış diğer milletlere mensup
unsurlarla zaman zaman bir araya gelmiş, Sovyet yönetimine karşı mücadele,
farklı unsurları birlikte harekete yönelten doğal bir zemin oluşturmuştur.

Kafkasya
Konfederasyon Şurası, 1930’lu yıllarda bu bağlamda yaşanmış bir deneyimdir.
Mehmet Emin Resulzade liderliğindeki “Azerbaycan Milli Kurtuluş Hareketi” ile
Kuzey Kafkasya Türk milliyetçileri ve Gürcistan Menşeviklerinin Kafkas ortak
kimliği ekseninde ortak düşmana karşı kurdukları Kafkasya Konfederasyon Şurası
deneyimi, 1930’lu yıllardaki Azerbaycan bağımsızlık mücadelesinin izlediği
hattı anlamak bakımından kayda değer bir örnektir. Kafkasya Konfederasyon
Şurası, Birinci Dünya Savaşıyla kurulan statükoya karşı revizyonist çıkışlarla
dünyanın yeni bir denge aradığı ve İkinci Dünya Savaşına giden sürecin
şekillendiği 1930’lu yıllarda kurulması itibariyle, dünya tarihindeki kritik
bir dönemecin ürünüdür.

Çalışma,
Kafkasya Konfederasyon Şurası’nın hangi birikim ve ihtiyacın ürünü olarak
şekillendiği, öngördüğü politik hat, bu bağlamda Resulzade liderliğindeki
Azerbaycan milliyetçiliğinin Kafkasya merkezli duruşu üzerinde durmaktadır. 

            Çalışmada, Kafkasya
Konfederasyon Şurası’nın bileşenlerinden Azerbaycan milliyetçilerinin çıkardığı
“İstiklal”, “Kurtuluş” dergileriyle ile Kuzey               Kafkasyalı milliyetçilerin
çıkardığı “Şimali Kafkasya” dergisi
yoğunlukla kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Sovyetler Birliği, Milliyetçilik

Kaynakça

• A.K. (1936), “Kafkas İşleri”, Ed. F. Daryal, Kafkas Almanağı, İstanbul: Milli Mecmua Basım Evi, 102-106.
• Bammat, H. (1936), “Ermeni – Gürcü İttihadı”, Ed. F. Daryal, Kafkas Almanağı, İstanbul: Milli Mecmua Basım Evi, 58 – 60.
• Bilatti, B. (1934), “Mühim Bir Hadise”, Şimali Kafkasya, (3): 19-20
• “Bir Dikkatsizlik Münasebetile”, Kurtuluş, c.1, (19): 548.
• Carr, E.H. (2012), Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi I (1917-1923), Çev:Orhan Suda, İstanbul: Metis Yayınları.
• “Çehremiz” (1929), Odlu Yurt, (1):1-5.
• Çereteli, Pr. M. (1936), “Kafkas Birliğine Dair (Haydar Bammat’a Açık Mektup)”, Ed. F. Daryal, Kafkas Almanağı, İstanbul: Milli Mecmua Basım Evi, 12-15.
• “Daha Fazla Sükunet Gösterelim” (1938), Şimali Kafkasya, (45-46):1-2.
• Daryal, F. (1936), “Yanlış Yol”, Ed. F. Daryal, Kafkas Almanağı, İstanbul: Milli Mecmua Basım Evi, 63-67.
• “Ermeni – Gürcü Birliği’ Beyannamesi” (1936), Kurtuluş, c.1, (20): 577-578.
• “Ermeni – Gürcü Birliği’ Hakkında Kafkasya Konfederasyon Şurasının Kararı” (1936), Kurtuluş, c.1, (20): 567.
• “Ermeni – Gürcü İttihadı – Ermeni ve Gürcü Milletlerine Beyanname” (1936), Ed. F. Daryal, Kafkas Almanağı, İstanbul: Milli Mecmua Basım Evi, 54 – 58.
• “Gürcü Matbuatı ve Kaf. Konfederasyonu” (1933), İstiklal, (32): 4.
• Jaschke, G. (1937), “1916 Lozan Kongresinde Rusya Mahkumu Milletler”, Kurtuluş, c.2, (28-29-30): 761-762, 790-794);
• Jaschke, G. (1937), “1916 Lozan Kongresinde Rusya Mahkumu Milletler”, Şimali Kafkasya, (38-40): 8-13
• Jordaniya,N. (1934), “Kafkasya Konfederasyonu”, Şimali Kafkasya, (3): 12-13.
• “İstiklal’in Anketi – Kafkasya Konfederasyonu Hakkında” (1933), İstiklal, (37): 3.
• “İstiklalçılar Cephesinde” (1932), İstiklal, (12):3.
• “K.K.Ş.” (1935), Kurtuluş, c.1 (5):129-130.
• “Kafkasya Birliği” (1929), Odlu Yurt, (8): 293-295.
• “Kafkasya İstiklal Komitesi’nin Beyannamesi” (1934), Şimali Kafkasya, (3): 8-9.
• “Kafkasya Konfederasyon Misakı” (1932), İstiklal, (12): 4.
• “Kafkasya Konfederasyon Misakı” (1934), Şimali Kafkasya, (3): 7-8.
• “Kafkasya Konferansı Resmi Tebliği” (1935), Kurtuluş, c.1 (5):134-138.
• “Kafkasya Misakı ve Matbuat” (1934), Şimali Kafkasya, (8): 24-25.
• Kafkasya Konfederasyon Şurası, “Kafkasya Milletlerine Beyanname”, Kurtuluş, c.2, Sayı:31 (Mayıs 1937), s.2.
• Kafkasya Konfederasyonu Vesikalar ve Materyallar (1937), Kafkasya Konfederasyon Şûrası Neşriyatından: No:2,
• Karabekir, Kazım (1995), İstiklal Harbimiz, cilt: II, İstanbul: Emre Yayınları.
• Kazımzade, Firuz (2016), Transkafkasya İçin Mücadele 1917 – 1921 Türkiye – İngiltere – Rusya, Çev: Cengiz İ. – Yayına Hazırlayan: Abdulhaluk Çay, İstanbul: Tarih – Kuram Yayınları.
• “Matbuat Arasında” (1938), Şimali Kafkasya, (53-54):10-12.
• “Mecburi Bir İzah” (1937), Şimali Kafkasya, (44): 9-11.
• “Milli Azerbaycan Merkezinin Bir Rezolyusyonu” (1932), İstiklal, (12): 4.
• Mir Yakup, “Kafkasya Konfederasyonu” (1932), İstiklal, (17): 2.
• ------------- (1934), “Kafkasya Konfederasyonu”, Şimali Kafkasya, (3):17-19.
• “Müsavat’ Fırkasının Bir Beyannamesi”, (1933) İstiklal, (36): 2.
• O.Nayman Mirza-Kriçinski (1935), “Kafkasya Konfederasyon İdesi Tarihine Dair”, Kurtuluş, c.1 (5):138-140.
• Resulzade, M.E. (1937a) “On Beşinci Yılda”, Kurtuluş, c.2, (27): 716-718)
• --------------(1937b) “Muhittin Birğe’e Göre Azerbaycan – Türkiye Münasebeti”, Kurtuluş, c.2, (36): 945-949.
• --------------(1934), “Tarihi Bir Akt”, Şimali Kafkasya, (3):13-15
• --------------(1932a), “Vahit İstiklalcılar Cephesi”, İstiklal, (9): 1.
• --------------(1932b), “Müşterek Kafkasya Cephesi”, İstiklal, (12): 1.
• Soysüren, Ali Haydar - Yıldız, Necip (2017), “Sovyet Karşıtlığı İle Alman Sempatisi Arasında Azerbaycan Milliyetçiliğinin Bir Temsilcisi Olarak Kurtuluş Dergisi (1934-1939)”, Asos Journal (Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi), (63): 369-389
• Yeni Muhacir (1935), “Eski Şimali – Kafkasyalı Muhacirlerin Ortak Kafkasya Kurtuluş Hareketinde Rolü”, Şimali Kafkasya, (20): 2-3.