ŞANLIURFA TEK TEK DAĞLARI NEOLİTİK DÖNEM FAUNA VE FLORASINA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2020, , 159 - 168, 20.09.2020

Hatice Tosyagülü Çelik , Bahattin Çelik

https://doi.org/10.17498/kdeniz.786174

Cited By: 4

Öz

Günümüzde çok sıcak ve kurak bir iklime sahip Şanlıurfa’nın, Neolitik dönemdeki ekolojisine benzer bir bölge olan ve kent merkezinin yaklaşık 42 km doğusunda yer alan Tek Tek Dağları, batıda Harran doğuda ise Ceylanpınar ovaları tarafından sınırlanan alçak plato karakterinde olan bir bölgedir. Yaklaşık alanı 19,335 hektar olup jeolojik yapısı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Tek Tek Dağları alanının yaklaşık %80’i çayır-mera, %13’ü tarım arazisidir. Tek Tek Dağları ve çevresi Tarihi ve Kültürel Miras yönünden oldukça zengin bir bölgedir. Göbekli Tepe ile aynı döneme tarihlenen Harbetsuvan Tepesi ve Karahan Tepe'nin keşfi bölgeyi bir kez daha önemli kılmıştır. Tek Tek Dağları sınırları içerisinde bulunan diğer eski yerleşim yerleri Soğmatar ve Şuayb Şehri antik yerleşimleridir. Bu yerleşimler de Kalkolitik dönemden Geç Roma dönemine kadar iskân görmüş yerleşimler olarak karşımıza çıkmaktadır. Tek Tek Dağları vejetasyon açısından, İran-Turan fitocoğrafik bölgesinde yer almaktadır. Tek Tek Dağlarında çok çeşitli bitki türleri bulunmakla beraber yabani buğday ve arpa türleri de tespit edilmiştir. Aynı zamanda bölgede çalı tipi sınıfına giren melengiç ve incir ağaçları da bulunmaktadır. Tek Tek Dağları bölgesine çok yakın Susuz Dağları zirvesinde yer alan Göbekli Tepe’de yapılan arkeobotanik analizlerde de günümüzde gözlemlenen benzer bitkilerin kalıntılarına rastlanmıştır. Göbekli Tepe’nin arkeofaunal incelemelerinde de yine günümüzde de bulunan ceylan, tilki, çöl varanı gibi hayvan türlerine rastlanmıştır. Bu çalışma, bölgede Neolitik dönemde flora ve fauna olarak ele geçen buluntularla günümüzdeki buluntuların bir ön karşılaştırılması niteliğini taşımaktadır. Gelecekte Tek Tek Dağlarında yer alan Harbetsuvan Tepesi ve Karahan Tepe’de ele geçen buluntular sayesinde daha kapsamlı bir çalışma yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tek Tek Dağları, Flora, Fauna, Neolitik Dönem, Harbetsuvan Tepesi, Göbekli Tepe, Karahan Tepe

ŞANLIURFA TEK TEK MOUNTAINS NEOLITHIC PERIOD AN OVERVIEW OF FAUNA AND FLORA

Öz

Şanlıurfa, which has a very hot and dry climate today, is a region similar to the ecology of the Neolithic period and is a region with a low plateau character bordered by Tek Tek Mountains, which is located approximately 42 km east of the city center, and Harran in the west and Ceylanpınar plains in the east. Its approximate area is 19,335 hectares and its geological structure consists of limestones. Approximately 80% of the Tek Tek Mountains area is meadow-pasture and 13% is agricultural land. Tek Tek Mountains and its surroundings are a very rich region in terms of Historical and Cultural Heritage. The discovery of Harbetsuvan Hill and Karahan Tepe, which are dated to the same period as Göbekli Tepe, once again made the region important. Other old settlements within the borders of Tek Tek Mountains are the ancient settlements of Soğmatar and Şuayb Şehri. These settlements appear as settlements that were inhabited from the Chalcolithic period to the Late Roman period. Tek Tek Mountains are located in the Iran-Turan phytogeographical region in terms of vegetation. Although there are a wide variety of plant species in Tek Tek Mountains, wild wheat and barley species have also been identified. At the same time, there are melengiç and fig trees in the bush type class in the region. In the archaeobotanical analyzes carried out in Göbekli Tepe, located on the summit of Susuz Mountains very close to Tek Tek Mountains region, the remains of similar plants observed today were found. In the archaeofaunal studies of Göbekli Tepe, animal species such as gazelles, foxes and desert varane were found. This study is a preliminary comparison of the finds obtained as flora and fauna in the Neolithic period in the region and today's finds. In the future, a more comprehensive study will be carried out thanks to the finds uncovered in Harbetsuvan Hill and Karahan Tepe located in Tek Tek Mountains.

Anahtar Kelimeler

Tek Tek Mountains, Flora, Fauna, Neolithic Period, Harbetsuvan Tepesi, Göbekli Tepe, Karahan Tepe

ШАНЛЫУРФА, ГОРЫ ТЕК ТЕК В НЕОЛИТИЧЕСКИЙ ПЕРИОД. ОБЗОР ФАУНЫ И ФЛОРЫ

Öz

В настоящее время в Шанлыурфа, очень жаркий и сухой климат, здесь есть регион похожий на экологию периода неолита, это невысокое плато, расположенное примерно в 42 км к востоку от центра, города на востоке ограниченное равнинами Джейланпынар, а на западе – с городом Харран, -это горы Тек Тек. Его примерная площадь составляет 19,335 га, а геологическое строение составляют известняковые камни. Примерно 80% площади гор Тек Тек - это луговые пастбища, а 13% - сельскохозяйственные угодья. С точки зрения исторического и культурного наследия,- горы Тек Тек и их окрестности являются очень богатым регионом. Открытие Карахан-Тепе и Холм Харбецуван, относящийся к тому же периоду, что и Гёбекли Тепе, снова сделало этот регион важным. В пределах гор Тек Тек есть другие старые поселения- это античные поселения Согматар и город Шуаб. Эти поселения выглядят как поселения, которые были заселены с периода энеолита до позднего римского периода. С точки зрения растительного покрова, горы Тек Тек, расположены в Ирано-Туранском фитогеографическом районе. В горах Тек Тек, наряду с широким разнообразием видов растений, также были обнаружены дикая пшеница и ячмень. В то же время, в этом районе произрастают, относящиеся к кустарниковым видам, - меленгич и инжировые деревья. В ходе археоботанического анализа, проведенного в Гёбекли-Тепе, расположенном на вершине Сусузских гор в непосредственной близости от региона Тек-Тек, были обнаружены остатки подобных растений, встречающиеся здесь в настоящее время. Сегодня, в ходе археофаунистических исследований в Гёбекли-Тепе были обнаружены такие виды животных, как газели, лисы и пустынные вараны. Это исследование представляет собой предварительное сравнение находок, обнаруженных в этом регионе в процессе исследования флоры и фауны периода неолита, так и сегодняшних находок. В будущем будет проведено более полное исследование благодаря находкам, обнаруженным на холме Харбецуван и Карахан-Тепе, расположенных в горах Тек Тек.

Anahtar Kelimeler

Горы Тек Тек, Флора, Фауна, Эпоха Неолита, Холм Харбецуван, Гёбекли Тепе, Карахан Тепе

Kaynakça

• KAYA Ö. F. & ERTEKİN, A. S. (2009). “Flora of the protected area at the Tektek Dağları (Şanlıurfa-Turkey)”, OT Sistematik Botanik Dergisi, Vol. 16, No. 2, 79-96.
• KAYA Ö. F. (2014). “Phytosociological Analysis on The National Park of The Tek Tek Mountains, Şanlıurfa, Turkey, Bangladesh Journal of Botany, Vol. 43, No. 1, 27-35.
• NEEF, R. (2003). “Overlooking the Steppe-Forest: A Preliminary Report on the Botanical Remains from Early Neolithic Göbekli Tepe (Southeastern Turkey)” The Newsletter of Southwest Asian Neolithic Research, Neo-Lithics 2/03, 13-16.