КИРГИЗЫ И ОЙРАТЫ: ОТКУДА ПРОИСХОДИТ ИМЯ ЧОРОШЫ – ДЖУНГАРЫ?

Yıl 2014, Sayı: 23, 130 - 142, 16.01.2015

Olcobay Karatayev

https://doi.org/10.17498/kdeniz.22272

Öz

Исторические и культурные отношение между Киргизами и Ойратами сложилось
ещё до нашествии Монголов. Эти отношения продолжались и после нашествии
Найманов и Карахитайцев. В последствии чего Киргизское государство было
разделено на две части – Енисейские киргизы и киргизы священных гор. Кроме
этого, Енисеские киргизы имели тесные политическо-экономические отношения с
Ойратами, в дальнейщем с Джунгарами (Ойраты-Калмыки). 1339 –ом году
Енисейские киргизы совместно с Ойратами создали государство. Им руководил
киргиз, по имени Минке-Темир(Гюйлюджю-каска). В китайских источниках это
государство называется как “да-дан” (татар). В дальнейшем упоминается известное в
Средней Азии влиятельное государство Ойратов под именем Джунгария (Зююнгар).
Это государство было создано знатным родом “Чорош”. В данной статье
рассматривается деятельность правителей из этого рода, имеющие влияние и на
другие государства. 

Anahtar Kelimeler

Киргизы, Ойраты, Калмыки, Чороши, Джунгары, Джунгарское ханство, Мунке-Темир, Монголия, Енисейские киргизы

KIRGIZLAR VE OYRATLAR: ÇOROSLAR - CUNGAR ADI NERDEN GELMİŞTİR?

Öz

Kırgızların ve Oyratların tarih ve kültür ilişkileri Moğol saldırılarına kadar şekillenmeye başlamıştır. Bu ilişkiler Naymanların, ondan sonraki Karahıtayların saldırılarından sonra da devam etmiştir. Sonuçta, bir devlet olan Kırgızlar Yenisey ve Tanrı Dağı Kırgızları olarak ikiye ayrılmışlar. Ayrıca Yenisey Kırgızları ile Oyratlar, ondan sonra Cungarlar (Oyrat - Kalmuklar) siyasi-ekonomik açıdan yakın alakalarda bulunmuşlar. 1399’da Yenisey Kırgızları Oyratlar ile birlikte devlet kurdular. Devlet yöneticisi Kırgız soylu olan Munke-Temir (Güylüçü-kaşka) olduğu bilinmektedir. Bu devlet Çin (Min) kaynaklarında “da-dan” (Tatar) adıyla belli olmuştur. Sonraki OyratlarınCungariya (Züüngar) devleti de Merkezi ve Orta Asya’da etkisi büyük önemli devletlerin birisi olduğu bellidir. Devleti kuranlar aristokrat (soylu) “çoros” boyundan çıkmışlar.Bu soydan olan hükümdarlar başka devletlerde de etkili oldukları hakkında makalemizde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kırgızlar, Oyratlar, Kalmuk, Çoros, Cungar, Cungar Hanlığı, Munke-Temir, Moğolistan, Yenisey Kırgızları

KYRGYZ AND THE OIROT: CHOROS. WHERE DOES THE NAME ZHUNGAR COME FROM?

Öz

Historicalandculturalrelationship of theKyrgyzandOirat had takenshapeuntilthe
Mongolonslaught. Theserelationshipscontinuedduringtheattack of
theNaimansandlateruntilKarakhitaisattack. As a result; Kyrgyzstatewasdividedintotwo as
YeniseiKyrgyzandTengirtooKyrgyz. Additionally, YeniseiKyrgyzandtheOirats,
andthenZhungars (Oirat-Kalmyk) had politicallyandeconomicallycloserelations. In 1399,
YeniseiKyrgyzfounded a statewithOirats. It is knownthattherulerMunke-Temir
(GüylüchüKashka) was of Kyrgyzorigin. Thisstate is mentioned as da-dan (Tatar) in
Chinesesources. It is alsoknownthatthelaterstate of theOirats, ZhungariaState (Züüngar),
was a significantstatewithgreatimpact in Central Asia.
State-founderswerefromthearistocraticChorosclan. It is alsoinvestigated in thearticle
how therulersfromthisclanwereinfluential in otherstates.

Anahtar Kelimeler

Oirats, Kalmyk, Choros, Zhungar, ZhungarKhanate, MunkeTemir, Mongolia, Yenisey

Kaynakça

• HoytSanci. Obzoroyratskoyistorii. (www.kyrgyz.ru/?page=90–Elista. 2010). Erdniev U.E.
• Каlmıкi: İstoriko-etnografiçeskiyeoçerki. —Elista, 1985. — 288 s.
• Avlyaev G.O. Proishojdeniyekalmıtskogonaroda. 9. yy. ort. – 18.yy. 1. çeyreği. -Elista, 19 Moyiseev V.A. Jungarskoyehanstvoikazahi XVII-XVIII vv. Almatı, 1991. Sançirov V.P.
• İlethelSastir – kak istoçnikpoistoriioyratov. –Moskova, 1990
• Kozin S.A. Jangariyada. Geroyiçeskayapoemakalmıkov. -Moskova-Leningrad, 1940. Raşid ad-Din.
• Jami at-Tavarih. Tom I, Kniga I. –Moskova, 1952.
• Potanin G.N. OçerkiSevero-ZapadnoyMongolii v çetıryohtomah. -SPb, 1883. Altan Tobçi.
• Zolotoyeskazaniye. -Moskova, 1973.
• Sagan Setsen. MehguYuanlyu. Proyishojdeniyemongolov. -HuhHoto. 1981. Zlatkinİ.Ya.
• İstoriyaJungarskogohanstva (1635-1758). -Moskova, 1964. BeyşenaliyevТ. Kırgızı i
• Gungarskoyehanstvo. –Taşkent, 1989.